علی صولتی، خبرنگار: در هفته‌های گذشته آمار شیوع کووید در کشور به‌نظر خیلی‌ها نشان از کاهش چشمگیر اپیدمی و به‌نوعی پایان آن بود. با گذشت روزها و مشاهده آمار مثبت و امیدوارکننده همه‌گیری کرونا در کشور، این ذهنیت به‌وجود آمد که دیگر زمان کنار گذاشتن ماسک و ضدعفونی‌کننده‌ها فرارسیده است، می‌شد در جای‌جای شهرهای بزرگ دید که مردم دیگر توجهی به پروتکل‌های بهداشتی مرسوم در دوران شیوع کووید ندارند و ترجیح می‌دهند پاندمی کرونا را امری مربوط به گذشته و پایان‌یافته تلقی کنند. ذهنیتی که البته با آمارهای روزانه کرونا و فضای مثبت جامعه همخوانی داشت اما مخالفانی نیز داشت. هفته گذشته درحالی از ظهور نسخه زمستانی کووید گزارش تهیه کردیم که با توجه به فضای خبری مثبت و آمار صفر فوتی‌ها، شماری از کارشناسان مربوط نسبت به انتشار اخبار هشداری درخصوص کووید واکنش‌های منفی نشان می‌دادند. البته با وجود بدتر شدن اعداد و ارقام هنوز هم اتفاقی در کشور رخ نداده است. روز گذشته 69 بیمار جدید شناسایی شدند، تعداد موارد بستری جدید 45 مورد و بیماران بخش مراقبت‌های ویژه به 65 مورد رسید و متاسفانه پنج تن از هموطنان‌مان بر اثر ابتلا به کووید فوت کردند. با ‌وجود این همان‌طور که گفتیم هنوز اتفاق تازه‌ای رخ نداده اما وقتی شیوع گسترده کووید از نیمکره شرقی دنیا قابل‌مشاهده است، کارشناسان و رسانه‌ها نباید منفعلانه و بی‌تفاوت منتظر بنشینند تا خدای‌ناکرده شیوع کووید در کشور مجددا بحرانی شود و پس از آن شروع به انذار و هشدار کنند. هفته گذشته با مرور آخرین اخبار کرونایی از چین خبر از ظهور سویه‌ای جدید و شیوع مجدد ویروس در این کشور دادیم و این هفته با نگاهی به آمار و ارقام کرونایی در دنیا، لازم می‌بینیم هشدار بدهیم که شیوع سویه جدید جدی است و متاسفانه کرونا هنوز تمام نشده. در همین خصوص ضمن بررسی وضعیت کرونایی 11 کشوری که موارد ابتلاهای روزانه در آنها بالای هزار است، نسبت به شیوع مجدد کرونا از شرق و رسیدن آن به ایران هشدار می‌دهیم.

آمار/ سویه جدید کرونا در کدام کشورها شیوع پیدا کرده است؟

شیوع غیرمنتظره سویه جدید کرونا از نیمکره شرقی

رئیس سازمان جهانی بهداشت اخیرا از نزدیک بودن پایان پاندمی کووید-19 صحبت کرد، موضوعی که قطعا نمی‌توان آن را در قالب خبری کوتاه خلاصه کرد؛ چراکه منظور وی از این تعبیر پایان مرحله اضطراری کووید بود و این ابدا به معنای پایان کووید نخواهد بود. بسیاری از متخصصان و اپیدمیولوژیست‌ها معتقدند ظهور پیک جدید پیش از پایان کرونا محتمل است، البته به این معنا نخواهد بود که به شرایط پیش از واکسیناسیون عمومی بازگردیم اما درهرصورت گروه‌های حساس و پرریسک در خطر خواهند بود. همان‌گونه که بسیاری از کشورهای نیمکره شرقی جهان هم‌اکنون درحال دست‌وپنجه نرم کردن با پیک جدید سویه BQ1 ویروس هستند. کافی است نگاهی به جدول فوق بیندازید. اوضاع در چین همچنان بحرانی است و به سبب سیاست کرونای صفر، همچنان محدودیت‌های زیادی در شهرهای مختلف این کشور برقرار است. با اینکه اطلاعات دقیقی از جزییات روند ابتلا در این کشور در دست نیست اما درهرصورت 6 کشور دیگر از حیث شمار مبتلایان جدید بالاتر از چین قرار گرفته‌اند. کشورهایی که از نظر جمعیت هم ابدا با چین قابل‌قیاس نیستند. اوضاع در ژاپن با حدودا 4.5 میلیون مبتلا درحال‌حاضر از باقی نقاط دنیا بحرانی‌تر بوده و این کشور تنها در روز گذشته بالای 47 هزار مبتلای جدید را گزارش کرده است. بعد از آن کره جنوبی که فاصله چندانی با ژاپن ندارد، بیشترین آمار روزانه مبتلا را داشته و مجموع مبتلایان در این کشور نزدیک به یک‌میلیون نفر است. وضعیت در تایوان و هنگ‌کنگ نیز خوب نیست شمار مبتلایان روزانه حدودا 10 هزار مورد است. روسیه و نیوزیلند از حیث آمار روزانه مبتلایان درکنار چین قرار می‌گیرند اما شمار مرگ‌ومیر در روسیه به‌طرز چشمگیری نسبت به باقی کشورها بیشتر است. اندونزی و فیلیپین به‌سبب فاصله اندک‌شان با کشورهای درگیر اپیدمی آمارهای جالبی ندارند، با ‌وجود این نمی‌توان خطر را درحال‌حاضر تنها متوجه کشورهای واقع در نیمکره شرقی جهان دانست؛ کشوری مثل رومانی واقع در اروپای شرقی نیز از حیث آماری در ردیف این 10 کشور شرقی قرار گرفته و این موضوع گویای آن است که احتمالا موج جدید از آسیا خارج شده است.

چینی‌ها در تزریق دوزهای بوستر کوتاهی کردند

مصطفی نوری‌زاده، متخصص بیوتکنولوژی و عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد علوم پزشکی تهران اخیرا نسبت به اوضاع کرونا در شماری از کشورهای مذکور در جدول فوق واکنش نشان داد. واکنشی که به گفته وی با استقبال مناسبی از سوی مخاطبان روبرو نشد. به همین مناسبت بار دیگر به سراغ وی رفتیم تا تحلیلی از آخرین وضعیت ویروس در دنیا و خطر احتمالی آن برای ایران داشته باشیم. وی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درباره ظهور سویه جدید کرونا توضیح می‌دهد: «وضعیت در کشورهایی مثل ژاپن، کره جنوبی، اندونزی و... بحرانی شده و در کنار این حتی کشورهای اروپایی نیز وضعیت خوبی ندارند. وقتی در چین اتفاقی می‌افتد، سپس در کشورهای اطرافش ادامه می‌یابد، احتمالا ما را هم درگیر می‌کند. این همان واریانت جدید ویروس کروناست که پیش‌تر درباره آن توضیح دادیم. در ژاپن و باقی کشورها نیز موج‌های شیوع مجدد کرونا مربوط به همین واریانت است. سویه ‌BQ1، سویه‌ای که بسیار شبیه به Ba5 است اما قدرت سرایت آن بسیار بالا بوده و بیماری‌زایی‌اش کمتر از دلتا است. وقتی نسبت‌ها را می‌سنجید، آمار روزانه ابتلا در ژاپن ۱۲۰ -۱۰۰ هزار نفر است ولی فوتی‌ها ۱۶۰-۱۵۰ نفر است. بالا بودن شمار بستری‌ها نیز بیشتر مربوط به مسئله واکسیناسیون در این کشورهاست. در چین واکسن‌های ویروس غیرفعال‌ استفاده‌شده و حالا مشاهده می‌کنید با اینکه کنترل و سختگیری‌های بسیاری در این کشور وجود دارد یک‌باره آمار ابتلا بالا می‌رود. احساس می‌شود هم کارایی واکسن کمتر شده و هم چین در تزریق دوز سوم و چهارم کوتاهی شدیدی کرده است. بسیاری از جمعیت این کشور تنها دو دوز واکسن تزریق کردند. بیشترین واکسن‌هایی هم که استفاده شد سینوفارم و سینووک بود. واکسن‌های وکتور بیس نیز خیلی کم تزریق شد و غالبا در ارگان‌ها و ارتش چین استفاده شدند. واکسن پروتئین بیس سینوفارم نیز تولید شد اما تزریقی نداشت. مطالعات چینی‌ها نشان می‌داد تزریق دوز بوستر از نوع ویروس غیرفعال کارایی زیادی ندارد به همین خاطر آن این واکسن‌ها را به‌عنوان دوز بوستر تزریق نکردند. البته اطلاعات جزئی از این کشور در دسترس نیست و تنها کلیات در رسانه‌ها منتشر می‌شود.»

سویه BQ1 به ایران نیز خواهد رسید

قطعا سوالات مهمی که پس از مشاهده آمار فوق به ذهن هر مخاطب متبادر می‌شود، اینهاست که آیا سویه مذکور به کشور ما نیز خواهد آمد و در این صورت موج جدید ویروس چه زمانی به ایران خواهد رسید؟ نوری‌زاده در پاسخ به این سوال می‌گوید: «این واریانت به ایران خواهد رسید و من این هشدار را داده‌ام که ما نیز درگیر می‌شویم ولی نه مثل اُمیکرون و دلتا. نمی‌توان زمان اعلام کرد ولی این یک واریانت جدید است و سرایت بالایی داد. از ناحیه‌ای شروع می‌شود و بعد پخش می‌شود. حالا در چین، اندونزی و... است اما شواهد نشان می‌دهند به اروپا هم رسیده است. تاریخ این دو، سه‌سال نشان می‌دهد هرگاه ابتلا در چین بیشتر شود اندکی بعد سایر کشورهای دنیا درگیر ویروس می‌شوند و بعد ما. البته امیدواریم همه این تحلیل‌هایمان اشتباه باشند و چنین نشود اما وظیفه ماست زمانی که خطر را می‌بینیم نسبت به آن هشدار دهیم. نگران عزیزانی هستیم که سن بالایی دارند. باید آنها را واکسینه کنیم؛ چراکه این افراد گروهی پرریسک هستند و بیماری می‌تواند آسیب‌های شدیدی به آنها بزند. واکسن و ماسک تنها سلاح ماست. پیش‌بینی من این است که دوز پنجم هم لازم باشد و وزارت بهداشت نسبت به تزریق عمومی آن اقدام کند.» به اعتقاد این کارشناس البته واکسیناسیون عمومی در ایران به‌درستی انجام نشده و به همین جهت شمار بسیاری از شهروندان درصورت شیوع مجدد ویروس کرونا آسیب‌پذیر خواهند بود. عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد علوم پزشکی تهران همچنین درباره مشکل واکسیناسیون ایرانی‌ها توضیح می‌دهد: «همان‌طور که پیش‌تر گفتیم ما در انتخاب بوستر درست عمل نکردیم. مطالعه‌ای ثابت نکرده که ایمنی واکسن‌های ویروس غیرفعال در دوز‌های بوستر مورداطمینان است، کمااینکه خود چین از این واکسن‌ها در دوزهای بوستر استفاده نکرد. اکثرا واکسن‌ها در دوز‌های متفاوت توصیه شده اما در کشور ما اطلاع‌رسانی درستی دراین‌باره صورت نگرفت. ضمن اینکه آمار تزریق دوز سوم خوب نیست و شمار افرادی که دوز چهارم خوبی تزریق کرده‌اند نیز دقیقا مشخص نیست.»

از میان داروهای کرونا فقط رمدسیور در دسترس است

مهم‌تر از اینکه سویه جدید ویروس به کشور خواهد رسید و چه زمانی این اتفاق رخ خواهد داد، این است که در نظام سلامت‌مان چه اقدامات مقابله‌ای برای این خطر احتمالی یعنی شیوع مجدد پیش‌بینی‌شده است؟ این متخصص بیوتکنولوژی دراین‌باره می‌گوید: «ما چیزی نمی‌بینیم. ظاهرا کووید در کشور ما تمام شده و امیدوارم این‌چنین باشد. پیش‌بینی‌هایی هم که می‌کنیم با ترس‌ولرز است و دعا می‌کنیم اتفاق نیفتد ولی همواره احتیاط شرط عقل است. گفتیم که حدودا 10 درصد جامعه دوز چهارم را تزریق کرده‌اند. البته در سنین بالا چون تزریق از این سنین شروع شد همه سینوفارم دریافت کردند که بهتر بود آن زمان واکسن‌هایی همچون آسترازنکا، اسپوتنیک و... تزریق می‌شد. اگر الان این اتفاق رخ دهد من طرفدار این هستم که واکسن آپدیت‌شده داشته باشیم و اگر نداریم با همان واکسن‌های پروتئین بیسی که موجود است سنین بالا را تزریق کنیم. برخی بر این باورند که پیکی نخواهیم داشت، من می‌گویم آمار ما قدری بیشتر می‌شود و برای حفظ هر جانی واجب است پیش‌بینی داشته باشیم. از داروهایی که در سطح دنیا استفاده می‌شود و تایید شده در ایران فقط رمدسیور را داریم. در موجودی دگزا نیز مشکلی نیست، معمولا در اخبار کمبود دارو، نبود آنتی‌بیوتیک مخابره می‌شود اما برای رمدسیور هم معضل کمبود سرم را داریم. تکلیف داروهایی مثل پکسلووید و مولنوپیراویر هم مشخص نشد و فعلا این اقلام در ایران در دسترس نیست. همه اقدامات احتیاطی پیش از ورود ویروس به کشور باید انجام شود. برخی تحلیل می‌کنند، چون تعداد سالمند در ژاپن زیاد است درگیر واریانت جدید شده است، درحالی‌که این‌چنین نیست، ما اگر قرار باشد کنترل کنیم باید قبول کنیم مثل ژاپن کنترل نمی‌کنیم، مثل ژاپن کارهای ما با برنامه نیست و وقتی آنجا آمار بالا رفته باید این احتمال را بدهیم که ما هم درگیر می‌شویم. اگر ما هم درگیر شویم چه تمهیداتی داریم؟ الان هم همان شرایطی را داریم که اوایل کرونا می‌گفتند با آمدن گرما شیوع ویروس تمام می‌شود؟ الان هم کرونا را تمام‌شده می‌بینیم؟ امیدواریم این هشدارها اثرگذار باشد.»

رهاشدگی در آستانه ورود سویه جدید کرونا به کشور

آنچه را باید بشود نوشتیم و پیش‌ از این هم هشدار دادیم. درخصوص آنچه اتفاق افتاده اما اخبار خوبی به گوش نمی‌رسد تا جایی که برخی متخصصان وضعیت مقابله با کرونا در کشور را به رهاشدگی تعبیر کرده‌اند. حمید سوری، اپیدمیولوژیست اخیرا در گفت‌وگویی هشدار داده که «نباید دوباره مشابه سال 98 که نخستین ورود بیماری به کشور رقم خورد، غافلگیر شویم. دراین‌باره ضرورت دارد اوضاع اپیدمی در شرق و جنوب‌شرقی آسیا رصد شود و ساختارهای بهداشتی و درمانی و جامعه هم آمادگی لازم را داشته باشند؛ هرچند به‌نظر می‌رسد نوعی رهاشدگی در کنترل اپیدمی حاصل‌شده و به‌نوعی با موارد جدید یا واریانت‌ها امکان مقابله نداشته باشیم، آن هم درحالی‌که سطح ایمنی در جامعه به‌دلیل فاصله‌ای که با آخرین زمان واکسیناسیون به‌وجود آمده، بسیار ضعیف شده است. در این زمینه نیاز به یک نقشه‌راه داریم و باید سناریوهای احتمالی را مسیریابی کنیم و مسیرهایی را که ممکن است برای کنترل اپیدمی‌های بعدی به‌کار ببرند، تدوین و تبیین کنیم. به‌نظر می‌رسد چنین اتفاقی رخ نداده و برای اپیدمی‌های بعدی آمادگی چندانی نداریم. مردم هم به‌شکل عادی زندگی بازگشته‌اند و رفتارهای عادی محافظتی هم به حد صفر رسیده است. با توجه به وضعیت چین، جامعه ما هم آماده پذیرش یک پیک جدید کروناست، بر همین اساس باید هشدارها داده شود و آمادگی ایجاد کنیم.» این اظهارنظرها درحالی صورت می‌گیرد که حسین فرشیدی، معاون بهداشت وزارت بهداشت نیز به‌تازگی نسبت به ورود سویه جدید کرونا به کشور هشدار داده و گفته است: «در یکی، دوهفته گذشته، شاید بهترین شرایط را در مدت سه‌ساله شیوع کرونا داشتیم و امیدواریم که به همین صورت ادامه یابد، ‌اما نکته مهم این است که بدانیم کرونا تمام نشده و اگر مقداری بی‌دقتی کنیم، ‌ممکن است سراغ ما هم بیاید. در کشورهایی مانند ژاپن، چین و... آمارهای بسیار بالایی گزارش شده است. در یک‌هفته گذشته ژاپن بالای ۶۰۰ هزار مورد مثبت کرونا داشت. درعین‌حال میزان مرگ‌ومیر در کشورهایی مانند انگلستان، اسپانیا، آمریکا و... نیز بالا رفته و بالای ۱۵۰ نفر در هفته است.»