زهرا رمضانی، خبرنگار: درست است که دریاچه ارومیه با عمری 13 هزار ساله، چندسالی می‌شود به حالت احتضار درآمده و حتی تشکیل کارگروه نجات این دریاچه در سال 92 و هزینه‌کرد 11 هزار میلیارد تومانی در بازه زمانی هشت‌سال هم نتوانسته راهی برای بازگشت این دریاچه به دوران اوجش باشد، اما به نظر می‌رسد هرچه از دوران فعالیت کارگروه نجات دریا فاصله می‌گیریم، کمتر رغبتی برای پیگیری وضعیت این دریاچه وجود دارد. گویی دیگر بخش قابل‌توجهی از مسئولان و مردم قبول کرده‌اند که زنگ هشدار حیات این دریاچه قرار نیست از کار بایستد؛ هرچند در بازه‌های زمانی مختلف مانند بهمن سال گذشته خبرها از مثبت شدن تراز این دریاچه حکایت داشت اما با توجه به حجم بارندگی‌ها در پاییز و زمستان امسال، چندان دور از تصور نیست که این دریاچه بار دیگر به دوران حیات پرخطرش نزدیک شود. در این میان مرکز تحقیقات مدیریت توسعه پایدار حوضه آبریز دریاچه ارومیه و رودخانه ارس دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز را باید جزء یکی از مراکزی دانست که فعالیت‌های قابل‌توجهی در حوزه نجات محیط‌زیست و دریاچه ارومیه انجام داده است.  ابراهیم رمضانی، مسئول مرکز تحقیقات مدیریت توسعه پایدار حوضه آبریز دریاچه ارومیه با بیان اینکه مساله کاهش سطح آب این دریاچه به نحوه بهره‌برداری و مدیریت منابع آبی این دریاچه برمی‌گردد، گفت: «نظر بنده به‌عنوان رئیس مرکز تحقیقات این است که احیای دریاچه ارومیه یک کار فرهنگی و اجتماعی است و اگر شرایطی که در منطقه به‌واسطه استفاده نامناسب از آب ایجادشده را بتوانیم برای مردم تبیین کنیم، بخشی از مشکل برطرف خواهد شد. همچنین لازم است بسترهایی ایجاد شود که بهره‌برداران از آب که عمدتا نیز کشاورزان هستند، بتوانند به نحوه صحیح بهره‌برداری از منابع آبی را انجام دهند. همچنین لازم است به‌سمت فعالیت‌های جایگزین برویم تا بحث اشتغال مردم این منطقه را برطرف کنیم، یعنی به جای اینکه مردم این منطقه کشاورزی کنند، شرایط شغلی جایگزینی برای آنها ایجاد شود.» 

  باید روی ظرفیت مردم بومی حساب کرد
رمضانی اظهار داشت: «متاسفانه در شرایط کنونی، وضعیت دریاچه مطلوب نیست و برنامه‌هایی مرتبط با احیای این دریاچه هم آن‌طور که انتظار می‌رفت، پیش نرفته و امروز از برنامه زمان‌بندی‌شده برای این کار فاصله زیادی داریم که می‌تواند به‌عنوان یک چالش تلقی شود. البته ما در این مرکز تحقیقات فعالیت‌هایی را دنبال کرده‌ایم که اول اجرای کارهای مشترک در قالب طرح‌های برون‌دانشگاهی است که می‌تواند سهم قابل‌توجهی در رفع مسائل صنعت داشته باشد که قطعا روی مدیریت آب هم اثرگذار است.»  رئیس مرکز تحقیقات مدیریت توسعه پایدار حوضه آبریز دریاچه ارومیه و رودخانه ارس دانشگاه آزاد واحد تبریز افزود: «صندوق ملی محیط‌زیست هم در بحث احیای این دریاچه کوتاهی کرده است، درحالی‌که باید بستر لازم برای تامین بودجه‌های مورد نیاز برای انجام کارهای فرهنگی و اجتماعی را در ارتباط با احیای دریاچه دنبال کند، اما می‌بینیم که این اتفاق نیفتاده است. معتقدم ما تنها با تمرکز روی ظرفیت مردمی این منطقه می‌توانیم دریاچه را احیا کنیم و اگر این روند دنبال نشود، تصور می‌کنم که وضعیت موجود نامطلوب بوده و هر روز نیز وضعیت دریاچه بدتر می‌شود.» 

 به بازنگری در روند احیای دریاچه ارومیه نیاز داریم
او افزود: «این مرکز تحقیقات برنامه علمی با عنوان «مدیریت و مهندسی توسعه پایدار حوضه آبریز دریاچه ارومیه» را عملیاتی کرد که در آن نزدیک به 60 نفر از همکاران و مسئولان ذی‌ربط هم در احصای چالش‌ها همکاری کردند و درنهایت توانستیم در همان برهه حساسی که در کشور نسبت به این دریاچه ایجاد شده بود، راهبردها و زمینه‌های پژوهشی را هم مشخص کنیم، حتی در همان برهه هفت شورای دانشی هم برای این کار ایجاد شد تا از این طریق کارها را عملی‌تری دنبال کنیم. با این حال امروز نیاز به بازنگری در روند احیای دریاچه ارومیه داریم.»  رمضانی بیان داشت: «متاسفانه از طریق سازمان‌های دولتی بستری فراهم نشده تا از ظرفیت بالای مجموعه دانشگاه آزاد اسلامی در استان آذربایجان شرقی، غربی و کردستان به‌عنوان استان‌های همجوار استفاده شود. مشکل دیگرمان این است که بستر مشارکت مردمی هم وجود ندارد؛ درحالی‌که اگر این ظرفیت به کارگیری شود، بخشی از مشکل دریاچه با حضور ظرفیت‌های بومی حل خواهد شد.»  او به دیگر فعالیت‌های صورت‌گرفته از سوی این مرکز در راستای حل مشکلات زیست‌محیطی استان اشاره کرد و گفت: «ما در این مرکز گروه‌های تخصصی‌ای را داریم که ازجمله آن می‌توان به گروه محیط‌زیست انسان ساخت و هنر اشاره کرد که بیشتر کارکرد آن در سال گذشته این بوده که آلودگی‌ها و مسائل زیست‌محیطی و توسعه پایدار را در محدوده سکونتگاه‌های انسانی دنبال کند. همچنین کارگروهی تحت‌عنوان کارگروه تخصصی محیط‌زیست، منابع طبیعی و کشاورزی راه‌اندازی کرده‌ایم که مباحثی مانند آب، آلودگی‌های هوا، مدیریت کیفیت هوا، پسماند و... را دنبال می‌کند.»  رئیس مرکز تحقیقات مدیریت توسعه پایدار حوضه آبریز دریاچه ارومیه و رودخانه ارس دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز در همین زمینه افزود: «سومین کارگروه ما نیز کارگروه اقتصادی و اجتماعی است که عمدتا در حوضه آبریز دریاچه ارومیه و رود ارس فعالیت می‌کند. هدف این کارگروه این است که مسائل و مشکلات این حوضه را احصا و راهکارهای حل آن را در قالب وبینار، کارگاه‌های آموزشی، طرح‌های پژوهشی دنبال کند. این کارگروه به‌صورت کلی در ارائه خدمات آموزشی و مشاوره‌ای تمرکز کرده است.» 

 ایجاد 10 هسته پژوهشی برای احصای مشکلات محیط‌زیستی 
رمضانی اظهار داشت: «یکی از مهم‌ترین کارهایمان درطول یک‌سال گذشته این بوده که توانستیم چندین هسته پژوهشی را در زیرمجموعه گروه‌های تخصصی محیط‌زیست که در مرکز تحقیقات مستقر هستند، ایجاد کنیم و ازجمله آن می‌توان به هسته مدیریت پایدار سرزمین، ارزیابی محیط آمایش، ارزیابی استراتژیک محیط‌زیست، معماری و شهرسازی پایدار، دیپلماسی محیط‌زیست، حقوق محیط‌زیست و کنوانسیون‌ها، آلودگی خاک و حفاظت از آن، مدیریت پسماند، مدیریت منابع آب و تصفیه فاضلاب، تکنولوژی سرد و مدیریت سرد اشاره کرد که هرکدام از این هسته‌ها با به کارگیری از ظرفیت اساتید و دانشجویان، به‌دنبال احصا و ارائه راهکارهای عملی و علمی برای رفع مشکلات زیست‌محیطی در بخش‌های مختلف هستند.»  او با بیان اینکه مرکز تحقیقات مدیریت توسعه پایدار حوضه آبریز دریاچه ارومیه و رود ارس در سطح استان فعالیت می‌کند و این‌طور نیست که صرفا به واحد تبریز محدود باشد، گفت: «ما وبینارها و دوره‌های آموزشی مختلفی را هم درطول یک‌سال گذشته برگزار کرده‌ایم که ازجمله آن باید به وبینار مدیریت آلودگی هوا، تعامل انسان با محیط‌زیست از دیدگاه اسلام، قابلیت‌ها و موانع توسعه پایدار شهرها، مسائل محیط‌زیست بهره‌برداری از معادن مس، تصفیه آب و فاضلاب اشاره کرد؛ قطعا هرکدام از این وبینارها با حضور متخصصان خاص هر حوزه و با اهداف متفاوت دنبال شده است.» رئیس مرکز تحقیقات مدیریت توسعه پایدار حوضه آبریز دریاچه ارومیه و رودخانه ارس دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز تصریح کرد: «تلاش کرده‌ایم با برگزاری کارگاه‌های آموزشی مختلف با عناوینی مانند «پارامترهای آلودگی هوا و فاضلاب در واحدهای صنعتی» علاوه‌بر اینکه به جامعه هدف مان مشکلات این چالش‌های زیست‌محیطی را آموزش دهیم، نحوه استفاده درست از منابع موجود را هم به متولیان امر یادآور شویم. درکنار این فعالیت‌ها، امروز با کسب مجوز، مجله پژوهشی با عنوان آلودگی‌های محیطی و توسعه پایدار شهری را هم داریم که در آن مقالات به روز و مهم این حوزه منتشر خواهد شد.» 

 نقش‌آفرینی منطقه‌ای مرکز تحقیقات با پروژه‌های مشترک
رمضانی به همکاری با سازمان‌های مختلف اشاره و تصریح کرد: «براساس مجوزی که از سازمان نظام‌مهندسی کشور دریافت کرده‌ایم، امروز می‌توانیم دوره‌های آموزشی مختلفی را در راستای افزایش مهارت‌افزایی افراد در ارتباط با استفاده صحیح از محیط‌زیست و چگونگی مقابله با آلودگی‌های زیست‌محیطی برگزار کنیم. همچنین با همکاری برخی صنایع، پروژه‌های ارزیابی زیست‌محیطی را هم انجام داده‌ایم تا از این طریق در حوزه طرح‌های برون دانشگاهی هم ورود جدی داشته باشیم.»
او در همین زمینه بیان داشت: «همکاری در مکان‌یابی محل دفن پسماندهای صنعتی را هم اخیرا انجام داده‌ایم و حتی با همکاری سازمان منابع طبیعی استان هم طرحی با عنوان «بررسی اثر اقلیم در آتش‌سوزی را چطور مدیریت کنیم» به‌صورت مشترک انجام داده‌ایم تا از این طریق بتوانیم راهکارهای کاهش چنین اتفاقاتی را احصا کنیم. همچنین پروژه پایش منابع آب‌های زیرزمینی از منظر آلودگی به آفت‌کش‌ها را هم در سطح استان آذربایجان شرقی انجام داده‌ایم تا در حوزه برنامه‌های استانی هم نقش‌آفرین باشیم.» 
رئیس مرکز تحقیقات مدیریت توسعه پایدار حوضه آبریز دریاچه ارومیه و رودخانه ارس دانشگاه آزاد واحد تبریز خاطرنشان کرد: «این بستر را هم فراهم کرده‌ایم تا اعضای هیات‌علمی واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی در استان‌های همجوار هم بتوانند در فعالیت‌های پژوهشی‌مان شرکت کنند، یعنی بستر برای همکاری اساتیدی که به‌دنبال کسب کارکرد الف هستند فراهم شده و با استقبال خوبی هم همراه بوده است.»