زهره عرب‌زاده-مهدی سیف‌تبریزی، پژوهشگر: مـــجــلس نـــــمایندگان جمهوری آذربایجان روز 27 آبان (18 نوامبر) با اکثریت آرا طرح ایجاد سفارت این کشور را در سرزمین‌های اشغالی به تصویب رساند. با این اقدام آذربایجان اولین کشور مسلمان با اکثریت شیعه است که در اراضی اشغالی سفارت دایر می‌کند. هرچند سابقه همکاری‌های گسترده درطول 30 سال گذشته بین دولت الهام علی‌اف و رژیم غاصب‌صهیونیستی در تمام زمینه‌ها وجود داشته است اما ایجاد سفارت کشوری اسلامی در سرزمین‌های اشغالی، به‌نوعی دهن‌کجی و خیانت به آرمان‌های بلند فلسطین از درون خیمه اسلام است.

  ایجاد سفارت؛ پروژه‌ای نخ‌نماشده
با نگاهی به روند و سابقه روابط میان جمهوری آذربایجان و رژیم‌صهیونیستی درطول سالیان گذشته باید به این نکته اذعان داشت که ایجاد سفارت از سوی رژیم علی‌اف در تل‌آویو به‌هیچ‌عنوان تاثیر شگرفی در روابط موجود میان این دو ایجاد نمی‌کند. اگر کارویژه سفارت را تسهیل ایجاد ارتباطات فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و همچنین کسب منافع حداکثری و دفاع از آن بدانیم با نگاهی به‌عمق روابط موجود میان باکو و تل‌آویو در حوزه‌های گوناگون می‌توان به این نتیجه رسید که ایجاد سفارت آذربایجان در سرزمین‌های اشغالی امری نمایشی و به‌منظور ارسال پیام‌هایی خاص به دیگر کشورهای منطقه بوده است. علی‌اف پیش‌تر تاکید کرده بود روابط کشورش با رژیم‌صهیونیستی مانند کوه یخی است که قسمت اعظم آن از دید عموم مخفی بوده و فقط نوک قله آن مشاهده می‌شود. درطول سالیان گذشته سران رژیم‌صهیونیستی و لابی‌های یهودی حاضر در آذربایجان به‌طور مکرر از دولت علی‌اف خواسته شد با ایجاد سفارتخانه در تل‌آویو به استحکام هرچه بیشتر روابط میان دو دولت بپردازد اما شخص علی‌اف به دلایلی ازجمله برخورداری از حمایت سازمان همکاری‌های اسلامی در تقابل با ارمنستان و همچنین ترس از قیام مردم مسلمان و شیعیان غیور جمهوری آذربایجان هربار از زیربار این امر شانه خالی می‌کرد. علی‌رغم این مساله دولت و بخش اعظم جامعه استحاله‌شده آذربایجان از همکاری‌های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی با رژیم‌صهیونیستی عقب‌نشینی نکرده و به تقویت روابط مشغول بود. دولت آذربایجان با همکاری جامعه یهودیان مقیم این کشور و حمایت‌های بی‌دریغ سیاستمداران صهیونیستی با ایجاد مراکز فرهنگی و اجتماعی مشترک در باکو تل‌آویو سعی کردند چند هدف عمده را دنبال کنند. عمده‌ترین هدف از تشکیل این مراکز فرهنگی-اجتماعی استفاده از آن به‌عنوان سفارتخانه کشور آذربایجان بوده است. عناصر سیاسی مانند وزرا یا نمایندگان مجلس آذربایجان به بهانه بازدید از این مراکز و رسیدگی به دیاسپورا (جوامع دور از وطن) آذری-یهودی به شهرهای مختلف فلسطین اشغالی سفر کرده و برنامه‌های دولت آذربایجان را در سرزمین‌های اشغالی پیگیری می‌کردند. همچنین تمام دیدارهای رسمی میان وزرا و نمایندگان کنست با نمایندگان آذربایجانی تحت لوای دیدار از مراکز فرهنگی آذربایجان در سرزمین‌های اشغالی انجام می‌پذیرفت. از همین‌روی افتتاح سفارتخانه جمهوری آذربایجان در سرزمین‌های اشغالی امری خلق‌‌الساعه نیست و پیش از این نیز مراکز فرهنگی آذربایجان باهمان کارویژه‌های سفارتخانه در فضای سیاسی، فرهنگی-اجتماعی رژیم فعالیت داشته‌اند.

  فرستادن پیام با افتتاح سفارتخانه در این برهه زمانی
به‌نظر می‌رسد افتتاح سفارت رژیم علی‌اف در سرزمین‌های اشغالی پیش‌ از اینکه در راستای حفظ و تثبیت منافع این کشور در قبال رژیم‌صهیونیستی باشد، در برهه زمانی کنونی و در اوج چالش‌های نظامی و دیپلماتیک این کشور پیامی خصمانه و به‌ دور از قواعد حسن‌همجواری به همسایه بزرگ‌تر خود یعنی جمهوری اسلامی ایران دانست. باکو در ماه‌های اخیر روابط متشنجی با ارمنستان، ایران، روسیه و فرانسه را تجربه کرده است. پیام خصمانه علی‌اف به جمهوری اسلامی در شرایطی رخ می‌دهد که کشورش در جنگ اول قره‌باغ از حمایت‌های لجستیکی ایران و در جنگ دوم قره‌باغ (2020) نیز از حمایت‌های صریح تهران بهره برده است. در جریان آخرین جنگ قره‌باغ رهبر معظم انقلاب از اقدامات نظامی این کشور در بازگرداندن سرزمین‌های اسلام (قره‌باغ کوهستانی) حمایت صریح و کاملی داشت. رژیم علی‌اف در ماه‌های گذشته کوشیده با برگزاری نشست‌ها، دیدارها و سخنان خود با نیروها و دولت‌های متخاصم با نظام جمهوری اسلامی از آنان یارگیری و خود را در جبهه دشمنان ایران تعریف کند. دیدار از آلبانی که مقر گروهک منافقین در آن قرار دارد و شائبه دیدار سران امنیتی دولت علی‌اف با سران گروهک تروریستی منافقین در ماه جاری میلادی از این دست اقدامات است. همچنین حضور در کنفرانس سران کشورهای عرب حوزه خلیج‌فارس در هفته‌های پیش‌رو همراستا شدن با برخی کشورهای مرتجع عرب در تحریک گسل‌های قومیتی عرب و آذری از نمونه‌های رفتار غیردوستانه و غیر دیپلماتیک سران باکو به‌شمار می‌رود. از سوی دیگر علی‌اف سعی کرده در سخنرانی‌های خود ازجمله افتتاحیه اجلاس سران ترک‌زبان یا در سالروز جنگ دوم  قره باغ 2020 با بیان مطالبی تهدیدآمیز و ضدامنیت و تمامیت ارضی جمهوری اسلامی، سطح تنش با ایران را افزایش دهد. وی در آخرین اقدام تحریک‌آمیز خود با افتتاح سفارت آذربایجان در سرزمین‌های اشغالی تمام‌قد باکو را به‌عنوان متحد استراتژیک و در جبهه دشمنان قسم‌خورده نظام جمهوری اسلامی ایران قرار داد.

  جمع‌بندی
به‌نظر می‌رسد رژیم علی‌اف در نظر دارد با قرار گرفتن در میان اتحادهای ساختگی، دست خود را در چالش‌های آتی میان آذربایجان و همسایگانی مانند ایران، روسیه و ارمنستان پر نشان دهد تا ابزاری برای چانه‌زنی بر سرمیزه مذاکره در اختیار داشته باشد. باکو می‌کوشد به پشتوانه این اتحادهای ساختگی و پوشالی، امتیازاتی را برای رژیم خود دست‌وپا کند. باید درنظر داشت یکی دیگر از اهداف افتتاح سفارت جمهوری آذربایجان در سرزمین‌های اشغالی، تکمیل پروژه عادی‌سازی روابط میان رژیم‌صهیونیستی و کشورهای مسلمان است که از آن با عنوان قرارداد ابراهیم نامبرده می‌شود. به هر وجه این اقدام دولت جمهوری آذربایجان نه‌تنها تامین‌کننده منافع بلندمدت این کشور در منطقه قفقاز جنوبی نخواهد بود، بلکه از بعد داخلی نیز از سوی ملت غیور و مسلمان آذربایجان پذیرفته نخواهد شد، به‌گونه‌ای که این اقدام می‌تواند جرقه‌های اولیه اعتراضات داخلی را علیه رژیم علی‌اف شعله‌ور کند.