ندا اظهری ، مترجم: دانشگاه‌های دنیا از جمله مراکز و سازمان‌های دولتی یا بعضا خصوصی به شمار می‌روند که به دلیل جذب سرمایه و بودجه از نهادهای دولتی یا نهادهای مردمی یا شهریه‌های دانشجویی و...، ذخیره مالی قابل توجهی را به خود اختصاص می‌دهند. اما نکته مهمی که در اغلب دانشگاه‌های دنیا به چشم می‌خورد، شفافیت مالی ارائه شده از سوی آنهاست به‌طوری‌که آنها در بازه‌های سه‌ماهه یا یک‌ساله گزارش کاملی از دریافتی‌ها و ذخایر کامل خود منتشر می‌کنند که همین امر باعث اعتمادسازی بیشتر به این دانشگاه‌ها می‌شود؛ اقدامی که متاسفانه در دانشگاه‌های ایران وجود ندارد و حتی با جست‌وجوهای متعدد هم نمی‌توان به آمار قطعی و صحیحی از درآمدهای مالی دانشگاه‌های داخلی دست یافت. حتی اغلب در گفت‌و‌گو با روسای دانشگاه‌ها هم اطلاعات دقیقی ارائه نمی‌دهند که این می‌تواند خود مصداق پنهان کردن اطلاعات و زمینه‌ساز برخی تخلفات مالی در سیستم‌های اداری این مراکز آموزشی باشد. برای نشان دادن شفافیت مالی دانشگاه‌های دنیا و اطلاع از چرخ مالی آنها در پرونده اتاق شیشه‌ای دانشگاه‌های دنیا، ابتدا به سراغ دانشگاه هاروارد رفته‌ایم و قرار است در گزارش‌های بعدی سری هم به دیگر دانشگاه‌های دنیا بزنیم. 

  افزایش 11 درصدی درآمدها در سالی که گذشت
دانشگاه هاروارد که همواره جزء برترین دانشگاه‌های جهان از منظر پایگاه‌های رتبه‌بندی محسوب می‌شود، در سال 2022 نیز با توجه به درآمدها و هزینه‌های بالای صرف شده، اقدامات موثری را برای اولین بار به اندازه دوران پیش از کرونا انجام داده است. به‌دنبال تورم شدیدی که در آمریکا رخ داده، تغییراتی در چگونگی کار دانشگاه، نوسان در بازارهای پایتخت و نبود ثبات اقتصادی ایجاد شده که همگی مستلزم بروز تغییراتی نوآورانه و مبتنی‌بر آینده در شیوه عملکرد دانشگاه هستند. درآمدهای یک سال گذشته هاروارد به‌دنبال دو سال کاهش پیاپی در دوران همه‌گیری کرونا، با 11 درصد افزایش به 5 میلیارد و 800 میلیون دلار رسید. این افزایش درآمد دانشگاه در سال گذشته بیانگر بازگشت دوباره دانشجویان به دانشگاه و افزایش شهریه‌ها، خوابگاه و درآمدهای حاصل از منابع دیگر مانند هزینه پارکینگ، اجاره بهای محل اقامت و هزینه‌های سلامت است. آمارها نشان می‌دهد که تعداد دانشجویان هاروارد در سال گذشته نسبت به سال‌های قبل بی‌سابقه بوده و آمار ورودی‌های سال اولی به این دانشگاه بعد از چند مدت به حالت سابق برگشته است. دانشگاه هاروارد بیشترین‌ درآمد را بین دانشگاه‌های آمریکا دارد به‌طوری که 45 درصد از درآمدهای آن حاصل از امور خیریه و 9 درصد از درآمدها حاصل از هدایاست که تاثیری آنی بر عملکرد دانشگاه به‌جا می‌گذارند و در این میان، 36 درصد از درآمدها هم به‌دنبال حمایت دائم از توزیع موقوفه‌هاست. 

 رشد 9 درصدی هزینه‌های هاروارد
علاوه‌بر افزایش درآمدها، هزینه‌های این دانشگاه نیز در سال 2022 با افزایش 9 درصدی روبه‌رو بوده است که البته افزایش کمتری را نسبت به درآمدها تجربه کرده است. چالش‌هایی که دانشگاه برای جذب دانشجو و دیگر مشکلات پشت‌سر گذاشت را می‌توان ازجمله مسائل پرچالش هاروارد در سال 2022 عنوان کرد. ادغامی از افزایش موقتی درآمدها و هزینه‌ها بخش قابل توجهی از درآمد مازاد 406 میلیون دلاری را به‌دنبال دارد. به‌طور کلی، درآمد مازاد عملیاتی در سال مالی 2022 دانشگاه هاروارد 406 میلیون دلار برآورد شده است که در مقایسه با 283 میلیون دلار سال 2021 با رشد قابل توجهی روبه‌رو شده و این نخستین باری است که به بالاترین حد از دوران پیش از کرونا رسیده است. هاروارد به‌طور فعال روی حوزه‌های مختلفی چون آموزش، کمک‌های مالی، دسترسی دانشجویان، پژوهش و پایداری اقلیمی سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی انجام داده است. ذخیره‌سازی درآمدها با توجه به افزایش تورم در عملکرد و هزینه‌های سرمایه‌ای از جمله اقداماتی است که این دانشگاه برای مقابله با حجم تورم در پیش گرفته است. رکود دانشگاه فشار مضاعفی را به تمام منابع درآمدی اعمال کرده و به سرعت گرنت‌های پژوهشی و مبالغ اهدایی را تحت تاثیر قرار داده و همزمان نیاز به کمک‌های مالی را افزایش داده است. دریافت کمک‌های مالی حاصل از موقوفه‌ها در سال 2022 با بازدهی منفی ۱.۸ درصدی روبه‌رو شد. با توجه به کاهش قابل توجه بازار سهام و اوراق قرضه در سال گذشته، این بازدهی نتیجه قابل قبولی به همراه داشته است. دانشگاه هاروارد سالانه بخشی از هزینه‌هایی را که صرف حمایت از فعالیت‌های دانشگاهی و پژوهش‌ها می‌کند، از منبع موقوفه‌ها کسب می‌کند. با توجه به اینکه فعالیت‌های دانشگاهی و درآمدهای حاصل از ثبت‌نام دانشجویان نسبت به دوران پیش از کرونا رشد چشمگیری در سال 2022 داشته، صرف هزینه‌ها نیز به‌رغم محدودیت‌های کرونایی اعمال شده، کاهش یافته بود که به‌نظر می‌رسد با برداشته شدن بخشی از این محدودیت‌ها، هزینه‌های دانشگاهی بار دیگر افزایش یافته است. 

 وابستگی درآمدی به منابع آموزشی، پژوهشی و خیریه
درآمدهای عملیاتی این دانشگاه در سال 2022 حدود 11 درصد یا 587 میلیون دلار رشد داشته که به 5 میلیارد و 800 میلیون دلار رسیده است، به‌طوری‌که هدایای نقدی موقوفه‌ای هاروارد برحسب رشد 11 درصدی، از 465 میلیون دلار در سال 2021 به 584 میلیون دلار در سال‌جاری رسیده است. هدایای کاربردی فعلی در سال 2022 در مجموع به 505 میلیون دلار رسیده که نسبت به 541 میلیون دلار در سال 2021 کاهش نشان می‌دهد. این رشد به سه منبع درآمدی آموزش یا شهریه، پژوهش‌های حمایت شده و امور خیریه وابسته است. کل درآمد آموزشی دانشگاه هاروارد حدود 21 درصد درآمد این دانشگاه را به خود اختصاص می‌دهد که شامل شهریه و پرداخت هزینه‌های غذا و خوابگاه می‌شود. دانشگاه برای حمایت از بخش پژوهش، گرنت‌های مالی حاصل از منابعی چون آژانس‌های دولتی، سازمان‌ها و شرکت‌های غیرانتفاعی را به اعضای هیات‌علمی بااستعداد خود اعطا می‌کند که این بخش 17 درصد از درآمدهای هاروارد را تشکیل می‌دهد. درآمدی که هر‌ساله از برنامه‌های آموزشی و پژوهشی کسب می‌شود، برای تامین بودجه‌های عملیاتی کفایت نمی‌کند از این رو، دانشگاه برای تامین این بودجه‌ها به امور خیریه و کمک‌های این بخش وابسته است تا بتواند شکاف ایجاد شده را پر کند. طبق گزارش مالی سال 2022 دانشگاه هاروارد، خیرین فعلی و خیرینی که در سال‌های گذشته به تامین بخشی از درآمدهای دانشگاهی پرداخته‌اند، 45 درصد از درآمد هاروارد را به خود اختصاص داده‌اند که این مقدار تاثیر بسزایی روی آموزش و پژوهش هاروارد ایفا می‌کند. منابع دیگر شامل چاپ و امتیازها و دیگر خدمات هم 17 درصد از درآمد این دانشگاه را تشکیل می‌دهند.  هزینه‌های عملیاتی هاروارد با 9 درصد یا 464 میلیون دلار افزایش یافته و به 5 میلیارد و 400 میلیون دلار در سال‌جاری رسیده است. در‌حالی‌که این هزینه‌ها در حوزه‌های مختلف به دانشگاه برمی‌گردد، اما رشد هزینه کلی دانشگاه به‌دلیل تداوم همه‌گیری کرونا و شرایط خارجی بازار، با تاخیر مواجه شده است. حقوق، دستمزد و مزایای افراد و کارکنان هاروارد تقریبا نیمی از کل هزینه‌های عملیاتی دانشگاه را در سال مالی 2022 به خود اختصاص داده است. این درحالی است که حقوق و دستمزدها با رشد 6 درصدی یعنی افزایش 130 میلیون دلاری به 2 میلیارد و 200 میلیون دلار رسیده است. هزینه مزایای کارکنان با سرعتی آهسته تا یک درصد رشد نشان داده که به‌دلیل افزایش هزینه‌های پزشکی نسبت به سال‌های پیش از کرونا با کاهش در هزینه‌های بلندمدت پس از بازنشستگی و طرح‌های مستمری روبه‌رو بوده است. 

 ترازنامه هاروارد در 2022 چه می‌گوید؟
بازگشت سرمایه‌گذاری‌ها در سال مالی 2022 هاروارد منفی ۱.۸ درصد اعلام شده و ارزش آن از 53 میلیارد و 200 میلیون دلار در انتهای سال مالی 2021 به 50 میلیارد و 900 میلیون دلار در پایان سال مالی 2022 کاهش نشان می‌دهد. دانشگاه هاروارد سیاست حفظ نقدینگی خارج از حساب سرمایه‌گذاری عمومی را در دستورکار خود دارد. این میزان نقدینگی که سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت دانشگاه به شمار می‌روند، در 30 ژوئن 2022 مبلغی حدود 2 میلیارد و 200 میلیون دلار را در مقایسه با یک میلیارد و 500 میلیون دلار در 30 ژوئن 2021 به خود اختصاص می‌دهد. 

 سهم 21 درصدی آموزش از درآمد 
دانشگاه هاروارد در سال مالی 2022 در‌قالب 12 دانشکده، حدود 25 هزار و 110 دانشجو را از سراسر جهان ثبت‌نام کرده که تنها 7095 دانشجو در دانشکده هاروارد حضور دارند. طبق آخرین گزارش مالی سال 2022 این دانشگاه، درآمد حاصل از دانشجویان در سال‌جاری با 38 درصد رشد یعنی با 335 میلیون دلار افزایش نسبت به سال 2021 به یک میلیارد و 200 میلیون دلار رسیده است. درآمدهای حاصل از طرح دانشجویان مقاطع کارشناسی و ارشد با بازگشت دانشجویان به دانشگاه با بازگشت اوضاع کرونایی به حالت عادی 26 درصد معادل 113 میلیون دلار رشد نشان می‌دهد. درآمد 200 میلیون دلاری حاصل از هزینه اقامت و تغذیه در دوران دانشجویی پس از بازگشت به دانشگاه 187 درصد رشد داشته است. کمک‌های مالی اعمال شده به درآمد دانشجویان با 16 درصد معادل 70 میلیون دلار افزایش به 506 میلیون دلار در سال 2022 رسیده است. کل درآمد حاصل از خالص اجرایی و آموزش مداوم 469 میلیون دلار گزارش شده است که بعد از تاثیر همه‌گیری کرونا با 24 درصد افزایش معادل 91 میلیون دلار رشد نشان می‌دهد. 

 55 درصد دانشجویان کمک مالی دریافت می‌کنند
هاروارد ازجمله دانشگاه‌هایی است که از همان ابتدا متعهد به تربیت و پرورش دانشجویانی بااستعداد و آینده‌دار فارغ از توانایی پرداخت شهریه بوده است. این دانشگاه به لطف طرح‌های کمک مالی که برای تقریبا 55 درصد دانشجویان مقاطع کارشناسی و ارشد در‌نظر گرفته، متوسط کمک‌هزینه‌ای بالغ بر 16 هزار و 100 دلار را در اختیار آنها قرار می‌دهد. علاوه‌براین، بیش از 20 درصد از این دانشجویان هارواردی برای دریافت این کمک‌هزینه مبلغی را پرداخت نمی‌کنند. از زمان راه‌اندازی طرح کمک مالی هاروارد در سال 2004 تاکنون، این دانشگاه مبلغی بالغ بر 2 میلیارد و 800 میلیون دلار کمک‌هزینه به دانشجویان خود اعطا کرده که از 80 میلیون دلار سال 2005 تا 225 میلیون دلار سال 2022 حدودا سه‌برابر شده است. متوسط هزینه حضور دانشجویان در دانشگاه هاروارد بیش از 41 هزار دلار است. تقریبا 94 درصد از این مبلغ کمک‌هزینه مالی که از طرف دانشگاه به دانشجویان اعطا می‌شود از منابع موسساتی شامل هدایا، موقوفه‌ها و بودجه‌های نامحدود تامین می‌شود. 6 درصد باقی مانده هم کمک‌های مالی دولت فدرال و دیگر حامیان است. 

 17 درصد بودجه سهم پژوهش‌ها می‌شود
پژوهش‌های محققان دانشگاه هاروارد تقریبا در هر حوزه‌ای صورت می‌گیرد تا از طریق تجزیه و تحلیل و نوآوری بتوانند دانش بشر را توسعه دهند. در سال 2022، پژوهش‌ها در دانشگاه هاروارد با 976 میلیون دلار حمایت بودجه‌ای حامیان تامین شده‌اند. علاوه‌براین، این دانشگاه 384 میلیون دلار از بودجه‌های دانشگاهی را در سال 2022 تامین کرده است. این پژوهش‌ها در دانشکده‌ها و بیش از 100 مرکز تحقیقاتی در پردیس‌های دانشگاهی و در سراسر دنیا و از سوی اعضای هیات‌علمی، استادان مدعو، دانش‌پژوهان میهمان، همکاران فوق‌دکتری و فارغ‌التحصیلان و دانشجویان کارشناسی انجام می‌شوند. دانشگاه هاروارد در سال 2022 با رشد بودجه‌های پژوهشی روبه‌رو شد به‌طوری‌که درآمدهای حاصل از منابع فدرال و غیرفدرال حدود 5 درصد یعنی 49 میلیون دلار رشد داشتند. بودجه‌های فدرال که تقریبا 66 درصد درآمدهای حمایتی را در سال‌جاری شامل می‌شوند، با رشد 3 درصدی معادل 17 میلیون دلار به 642 میلیون دلار رسیده‌اند. روابط دانشگاه هاروارد با شرکت‌ها، بنیادها و دیگر حامیان غیرفدرال در سال مالی 2022 باعث رشد 11 درصدی درآمدهای حمایتی غیرفدرال یعنی معادل 32 میلیون دلار شده است که در‌مجموع، مبلغ این درآمدها به 334 میلیون دلار افزایش یافته است. 

 درآمدهای خیریه‌ای سهم 45 درصدی دارند
با ترکیب هدایایی برای استفاده فعلی و توزیع موقوفه‌های هاروارد، درآمدهای خیریه‌ای 45 درصد از درآمد سال مالی 2022 این دانشگاه را به خود اختصاص داده است. هاروارد در سال مالی جاری هدایایی را با مجموع 505 میلیون دلار از فارغ‌التحصیلان، بنیادها و سایر منابع دریافت کرده است که در کل، 9 درصد از کل درآمدهای این دانشگاه را به خود اختصاص داده است. بیش از 75 درصد از هدایایی که در سال 2022 عاید هاروارد شده، به‌طور متوسط 155 دلار سهم هر اهداکننده‌ای بوده است. 

 هدایای 584 میلیون دلاری موقوفه‌های هاروارد
موقوفه‌های دانشگاه هاروارد از حدود چهار قرن پیش تاکنون وجود داشته و متعلق به نسل‌های فعلی و آینده دانشجویان، استادان و محققان هاروارد است. کل موقوفه‌های این دانشگاه از بیش از 14 هزار وقف فردی تشکیل شده است که تقریبا از تمام جوانب فعالیت‌های دانشگاهی حمایت می‌کند که کمک‌های مالی دانشجویی را نیز دربرمی‌گیرد. سهم اهداکنندگان در موقوفه‌های هاروارد باعث اجرای بهتر برنامه‌های کمک مالی، اکتشافات رو به جلو در پژوهش‌های علمی و... شده است. هر‌ساله بخشی از این موقوفه‌ها صرف حمایت از فعالیت‌های سالانه دانشگاه می‌شود. طبق گزارش اخیر دانشگاه، هدایای نقدی موقوفه‌ای در سال مالی 2022 به حدود 584 میلیون دلار رسید، در‌حالی‌که این هدایا در سال 2021 قریب ‌به 465 میلیون دلار اعلام شده بود. 
هاروارد موظف است با صرف بخش کوچکی از ارزش موقوفه‌ها در هر‌سال، قدرت خرید موقوفه را حفظ کند. هزینه کردن بخش زیادی از آن در طول زمان و به هر دلیلی، هدف بنیادی موقوفه را برای حفظ این ارزش برای نسل‌های بعدی زیر سوال می‌برد. به‌طورکلی، هدف هاروارد تعیین نرخ پرداخت سالانه وقف بین 5 تا 5/5 درصد از ارزش بازار است. نرخ واقعی پرداخت هر‌ساله بسته به بازده وقف دارد. به‌عنوان مثال، به‌دنبال بازده بالای ۳۳.۶ درصدی وقف در سال مالی 2021 که ارزش بازار موقوفه را بالا برد، نرخ پرداخت (یعنی توزیع سالانه به‌عنوان درصدی از ارزش بازار) به‌رغم افزایش توزیع سالانه، کاهش یافت. این منبع حیاتی بودجه، 21 میلیارد دلار را در سال مالی منتهی به سال 2022 توزیع کرد که 36 درصد از کل درآمد عملیاتی هاروارد را به خود اختصاص داده و بزرگ‌ترین منبع درآمدی حمایت‌کننده از این دانشگاه به شمار می‌رود. 
درحالی‌که موقوفه‌ها منبعی حیاتی از بودجه دانشگاه هاروارد را شامل می‌شوند، 70 درصد از توزیع سالانه این بودجه به‌طور مستقیم صرف طرح‌های ویژه، گروه‌ها یا برآورده شدن اهداف دانشگاهی می‌شود. آن بخش از وجوهی که محدود به اهداکننده خاصی نیست، ماهیتی منعطف‌تر داشته و می‌توان از آن در حمایت از هزینه‌های عملیاتی ساختاری و اقدامات استراتژیک و تحول‌آفرین استفاده کرد. به این ترتیب وقف قادر است شکاف بین درآمد حاصل از کمک‌هزینه‌های تحصیلی و پژوهشی و هزینه‌های حیاتی مرتبط با آموزش‌های دانشگاهی و هزینه‌های مرتبط با تدریس و آموزش‌ها را در دانشگاه پر کند.