علی صولتی، خبرنگار: آخرین گزارش‌ها از چین حاکی از شکسته شدن سومین رکورد متوالی ابتلای روزانه در این کشور است. به نقل از رویترز روز گذشته کمیسیون بهداشت ملی چین اعلام کرد که 35183 مورد ابتلای جدید به کووید-19 گزارش شده است که از این تعداد 3474 مورد علامت‌دار و 31709 مورد بدون علامت بوده‌اند و آمار مبتلایان در این کشور برای سومین روز متوالی به بالاترین حد خود رسیده است. این آمار درست یک روز پیش از این گزارش، 32943 مورد جدید شامل 3103 عفونت علامت‌دار و 29840 عفونت بدون علامت بود که به‌طور جداگانه شمارش شده بودند. بدون احتساب مبتلایانی که از خارج این کشور آمده‌اند، چین در روز جمعه 34909 مورد جدید محلی را گزارش کرد که از این تعداد 3405 مورد علامت‌دار و 31504 مورد بدون علامت بودند. آماری که نسبت به روز گذشته 32695 مورد افزایش داشته است. البته تا این لحظه هیچ مرگ‌ومیری گزارش نشده و تا روز جمعه، چین مجموعا 304093 مورد با علائم را تایید کرده است. طبق این گزارش کلانشهرها همچنان به مبارزه برای مهار شیوع بیماری ادامه می‌دهند. چونگ کینگ و گوانگژو نیز بیشترین موارد جدید را ثبت کرده‌اند. چونگ کینگ، شهری در جنوب غربی این کشور با 32 میلیون نفر جمعیت، 7721 مورد جدید محلی را برای روز جمعه گزارش کرد که جهشی تقریبا 20 درصدی نسبت به روز گذشته داشت. گوانگژو هم شهری با امکانات بیشتر با نزدیک به 19 میلیون نفر در جنوب چین، 7419 مورد جدید محلی را برای روز جمعه گزارش کرد که اندکی نسبت به 7524 مورد در روز گذشته کاهش یافته است. براساس آمار منتشر شده توسط مقامات بهداشتی محلی در روز شنبه، موارد جدید روز جمعه در پایتخت پکن با 58 درصد افزایش به 2595 نفر رسیده است اکنون تقریبا در تمامی استان‌های چین شیوع کووید وجود دارد و استان‌های هبی، سیچوان، شانشی و چینگهای هرکدام بیش از هزار مورد جدید را در روز جمعه ثبت کرده‌اند. حال سوال این است که با توجه به وضعیت کنونی چین، آیا موج دیگری از سویه‌های کرونا در راه است و اگر چنین باشد، شکل همه‌گیری کرونا در ایران که اکنون در وضعیتی مطلوب قرار دارد، چگونه خواهد شد؟

آمار مبتلایان روزانه برای سومین بار متوالی در چین شکسته شد
فایننشیال‌تایمز نیز از اتفاقی خبر می‌دهد که موجب برافروخته شدن خشم اجتماعی در این کشور درپی اعمال محدودیت‌های شدید کرونایی است. کشته شدن 10 نفر و بیشتر در اثر واقعه آتش‌سوزی در یک آپارتمان که افزایش تلفات در آن ظاهرا معلول سیاست‌های اخیر کرونایی در چین است. واکنش افکار عمومی این کشور در رسانه‌های اجتماعی حاکی از آن است که خدمات آتش‌نشانی به دلیل اعمال محدودیت‌های شدید کرونایی مختل شده است. طبق این گزارش درحالی‌که ناآرامی‌های سراسری بر سر سیاست‌های سختگیرانه کووید در چین همچنان در حال افزایش است، پس از این آتش‌سوزی و کشته شدن 10 نفر، صحنه‌های اعتراض از این شهر محصورشده در غرب چین یعنی ارومچی، در رسانه‌های اجتماعی پخش شده است. در رسانه‌های اجتماعی ادعا شده بود که محدودیت‌ها در مرکز استان سین‌کیانگ، که از ماه اوت قرنطینه شده است، تلاش‌های امداد و نجات و توانایی ساکنان را برای فرار از آتش‌سوزی عصر پنجشنبه در یک بلوک آپارتمانی با مشکل مواجه کرده است. خشم موجود در رسانه‌های اجتماعی در مورد حادثه ارومچی نشان‌دهنده ناامیدی گسترده‌تر در چین نسبت به اقدامات پیشگیری از ویروس همه‌گیر کرونا است که تقریبا سه سالی می‌شود که ویروس را تا حد زیادی دور نگه داشته است، اما اکنون تحت فشار شدید قرار دارد. رویکرد رئیس‌جمهور شی جین‌پینگ برای مقابله با کووید در مقطع حساسی قرار دارد و مقامات همچنان به اعمال قرنطینه‌های سخت ادامه می‌دهند زیرا تعداد موارد روزانه به بالاترین حد خود رسیده و نشانه‌های نارضایتی افزایش یافته است. روز شنبه، این کشور کمتر از 32000 مورد جدید در سراسر کشور گزارش کرد (سومین رکورد روزانه متوالی) و برخی از بزرگ‌ترین شهرهای آن، از جمله پکن، گوانگژو و چونگ کینگ، گسترده‌ترین الگوی شیوع خود را ثبت کرده‌اند. این اعتراضات اوایل این ماه با اتفاقات اخیر در کارخانه آیفون در ژنگژو که این هفته به‌طور کامل تعطیل شد، شروع شد. پس از آن صحنه‌هایی از ناآرامی در مراکز تولیدی گوانگژو، جایی که مقامات مناطق جداگانه را بسته‌اند، نیز به‌طور گسترده در رسانه‌های اجتماعی پخش شد. 

همه‌گیری هنوز تمام نشده، سویه جدید در راه است
در ارومچی، یکی از اهالی که از افشای نام خود خودداری کرد، گفت که بیش از سه ماه در خانه حبس شده بود و همین باعث شد جمعه شب به همراه صدها تن دیگر به این تظاهرات بپیوندد. وی با اشاره به ادعاهایی مبنی‌بر اینکه محدودیت‌های کرونایی دولت محلی مانع فرار ساکنان ساختمان از آتش‌سوزی شده است، گفت: «مسدود کردن معابر شهری خوب است، اما مسدود کردن خروجی‌های آتش‌سوزی غیرقابل قبول است. ما انسان هستیم، نه حیوان.» یکی از تحلیلگران چینی به نام شینران اندی چن، چنین استدلال می‌کند که «ناامیدی، خستگی و شکایت» از سیاست کووید صفر «قطعا وجود دارد و در حال رشد است»، اما در عین حال «هنوز به نقطه اوج نزدیک نشده است». به سراغ مصطفی نوری‌زاده، متخصص بیوتکنولوژی و عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد علوم پزشکی تهران رفتیم تا شاید بتوانیم تحلیلی دقیق از آخرین وضعیت همه‌گیری کرونا داشته باشیم. وی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» ظهور سویه جدید کرونا در چین را زنگ خطری جدی برای زمستان پیش‌روی کشور می‌داند، وی معتقد است همه‌گیری کرونا هنوز تمام نشده و در این خصوص توضیح می‌دهد: «از نظر من تمام شدن کرونا یعنی صفر شدن مبتلایان که لازم است این را به شکل مستمر ببینیم. وقتی چنین چیزی را نمی‌بینیم به این معناست که مطمئنا همچنان با این بیماری سروکار داریم. تا مدت‌ها کرونا در جامعه بسیار کم شده بود اما حالا چین افزایش شدید موراد ابتلا را گزارش می‌کند. جهشی که از چین گزارش می‌شود سویه BQ1 و BQ11 است. سویه‌ای که بسیار شبیه به Ba5 بوده که قدرت سرایت آن بیشتر بود. متاسفانه ما نگران هستیم، دلیل این نگرانی هم روشن است. تاریخ این 3-2 سال نشان می‌دهد هرگاه ابتلا در چین بیشتر شود اندکی بعد ما نیز درگیر ویروس می‌شویم. امیدوارم این‌بار این اتفاق نیفتد. شخصا نگران هستم چون تعداد ابتلا بین 30-25 هزار نفر است. درست است که برخی می‌گویند این موارد اکثرا بی‌علامت هستند ولی وقتی تعداد ابتلا بالا برود مطمئنا در آن موارد علامت‌دار، بستری و فوتی خواهیم داشت. آن هم در شرایطی که ما در تزریق دز بوستر بسیار ضعیف عمل کردیم.»

کسی از وضعیت بیماری‌ها در زمستان پیش رو خبر ندارد
این عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد که معتقد است ما در امر واکسیناسیون عمومی اشتباهاتی داشتیم، در این باره به «فرهیختگان» می‌گوید: «آمار تزریق دز سوم که بیش از 30 میلیون نفر است نسبتا قابل قبول است اما برای دز چهارم آماری اعلام نشده ولی طبق آن چه که در جامعه می‌بینیم، آمار حتما کمتر از دز سوم است. به عبارتی آماری رسمی در دست نداریم که بدانیم چند درصد دز چهارم را تزریق کرده‌اند ولی شواهد نشان می‌دهد این رقم چیزی در حدود 10 درصد باشد. زمانی که در کلاس‌های دانشگاه می‌پرسیم چند نفر دز چهارم را تزریق کرده‌اند و فقط 3-2 نفر دست بلند می‌کنند، همین را می‌توان به جامعه نیز تعمیم داد. متاسفانه بارها اعتراض کردیم و پاسخی نشنیدیم. ما در انتخاب دز بوستر درست عمل نکردیم. خیلی‌ها 4 یا 3 دز واکسن ویروس غیرفعال تزریق کردند اما مطالعه‌ای ثابت نکرده که ایمنی این واکسن‌ها در دز‌های بوستر مورد اطمینان است. برعکس مطالعات به نفع تزریق واکسن‌های مختلف در دز‌های متفاوت بود اما نه اطلاع‌رسانی درستی در این‌باره صورت گرفت و نه تصمیم درستی اتخاذ شد. نه آمار دز سوم و چهارم خوبی داریم و نه کسانی که تزریق کرده‌اند واکسن مناسبی تزریق کرده‌اند. الان از واکسن‌های آپدیت‌شده تنها واکسن برکت را داریم. مطالعات نشان می‌دهد واکسن‌های خوبی در کشور موجود است. اگر امروز واکسن رکومبینانت در کشور داشتیم اثرش خیلی بهتر بود اما الان که نداریم واکسن‌های پروتئین‌بیس قبلی را برای کسانی که واکسن‌های ویروس غیرفعال تزریق کرده‌اند پیشنهاد می‌دهیم. این مهم می‌بایست به نوعی اعتمادسازی و اطلاع‌رسانی شود. زمستانی را درپیش داریم که هیچ‌کس خبر ندارد چه اتفاقی قرار است در آن رخ دهد. ولی چین جلوی چشم ما است که با آن شدت شیوع ویروس را کنترل می‌کند حتی دیروز در خبرگزاری‌ها نوشته بودند که یک تاکسی را وسط جاده نوار کشیده و قرنطینه کردند، چراکه راننده تاکسی مبتلا شده بود. ما که هیچ‌گاه از این دست اقدامات سختگیرانه نکردیم و نخواهیم کرد. چین با آن شدت کنترل وقتی 30 هزار مبتلا گزارش می‌کند قطعا باید نگران شویم و برای فردا برنامه‌ریزی کنیم. گروه‌های پرریسک بهتر است یک دز واکسن را تزریق کنند و در ارتباط با کرونا همه باید واکسینه شویم.»

کووید مانند آنفلوآنزا به ویروسی فصلی تبدیل نخواهد شد
نوری‌زاده در پاسخ به این سوال که پایان همه‌گیری کرونا چگونه رقم خواهد خورد، گفت: «درمورد به پایان رسیدن کرونا پژوهشگران دو نوع پیش‌بینی دارند. برخی اذعان دارند قرار است شیوع ویروس هرسال تکرار شود ولی نظر شخصی من این است که کرونا تمام خواهد شد. این ویروس در سه سال گذشته خود را آن‌طور نشان نداده که بخواهیم آن را مانند آنفلوآنزا فصلی بدانیم. وقتی در تمام فصول کرونا را همچنان داریم و تنها شدت شیوعش کم و زیاد می‌شود یعنی فعلا درگیر خواهیم بود. درمورد آینده باید گفت نتایج مطالعاتی که درخصوص مدل‌سازی شیوع ویروس انجام شده اکثرا اشتباه از آب درآمده‌اند. پیش‌بینی‌هایی بوده است که کرونا نیز به یک ویروس فصلی تبدیل خواهد شد اما نباید آن را مانند آنفلوآنزا درنظر گرفت چراکه آنفلوآنزا جهش‌های بسیار شدید‌تری دارد، گرچه خبرهای خوبی به گوش می‌رسد که دانشگاه پنسیلوانیا واکسن‌هایی تولید کرده که در هر 30 سویه ویروس آنفلوآنزا موثر است. با این حال در ارتباط با کرونا شدت بیماری کم شده و این هم مطمئنا تاثیر واکسیناسیون است که موجب شد تعداد ابتلا کم شود. نظر شخصی من این است که کرونا تمام خواهد شد و نمی‌توان آن را مانند آنفلوآنزا یک بیماری فصلی تلقی کرد.» اما با توجه به ضعیف عمل کردن ما در امر واکسیناسیون چه امری باعث جمع شدن کرونا در ماه‌های اخیر شده است؟ این متخصص بیوتکنولوژی این‌گونه به سوال فوق پاسخ می‌دهد: «نزدیک به 80 درصد مردم با تزریق دو دز واکسینه شدند. در کنار این، ابتلا‌های بسیار زیادی که آمارهای درستی از آنها در دست نداشتیم باعث شد برای دوره نسبتا بلندمدتی ابتلاها بسیار کمتر شود و در کنار این جهش‌های خود ویروس کرونا به این سمت رفت که تعداد بیماران زیاد شود اما موارد علامت‌دار و شدت بیماری کمتر شود. با گذشت زمان که تعداد ابتلا افزایش می‌یافت، وقتی کسی مبتلا می‌شد دیگر یک ایمنی نسبی داشت. حتی برخی افراد هم واکسن تزریق می‌کردند و هم مبتلا می‌شدند که می‌دانستیم ایمنی در اینها بیشتر خواهد شد. کمتر شدن کرونا در کشور را مدیون این ابتلاها و واکسن‌ها هستیم.»

تنها سلاح ما در زمستان پیش‌رو واکسن و ماسک است
نوری‌زاده ادامه می‌دهد: «مطالعات ثابت کرده که پس از مدتی ایمنی کمتر خواهد شد. حتی با واکسن‌هایی که ایمنی بسیار بالایی داشتند حالا ایمنی آنها کمتر شده است. در مطالعات اعلام کردیم واکسن‌های ویروس غیرفعال ایمنی کمتری در سنین بالا دارند و الان به اینجا رسیده‌ایم که می‌توان گفت ایمنی آنها در سنین بالا خیلی خیلی کمتر است. شخصا نگران عزیزانی هستم که سن بالایی دارند. در ادارات و محل‌های کار، دانشگاه‌ها و سایر مراکز، در و پنجره‌ها می‌بایست در زمستان بسته باشد و طبیعتا جریان هوا در این محیط‌ها کمتر خواهد شد. در مترو و اتوبوس به‌سبب تراکم جمعیت چنانچه حتی یک نفر نیز مبتلا باشد به‌راحتی می‌تواند باقی افراد را هم مبتلا کند. البته آماری از بیماری‌زایی سویه اخیر در چین در دست نیست و فعلا مطالعات در حال انجام است و تکمیل نشده اما این سویه بیشتر شبیه به BA5 است. یعنی بیماری زایی‌اش کمتر بوده و مرگ‌ومیر کمتری هم دارد ولی چون شدت سرایت بیشتر است می‌تواند جمعیت بیشتری را درگیر کند. این پتانسیل در سویه جدید وجود دارد. درست است که درصد مرگ‌ومیر کم است ولی جمعیت مبتلایان بسیار زیاد است. الان از بین واکسن‌هایی که در اولویت تزریق هستند نسخه به‌روز شده واکسن برکت و واکسن‌های پروتئین‌بیسی که درکشور تولید می‌شود را می‌توان توصیه کرد. البته چنانچه واکسن‌های رکومبینانت به‌روز شده در دنیا را داشتیم خیلی عالی بود.» همه این به این معناست که رعایت پروتکل‌ها باید به حالت سابق برگردد؟ مصطفی نوری‌زاده پاسخ می‌دهد: «اکنون هم آنفلوآنزا نسبت به 3-2 سال قبل بیشتر شده و هم کرونا افزایش یافته هرچند در کشورهای دیگر گزارش‌های خوبی داریم، اما متاسفانه آمارهای فعلی از مبتلایان روزانه در کشور درست نیست. چون تست گرفتن در کشور ما تعریف متفاوتی از تست گرفتن در چین دارد. تنها سلاح ما واکسن و ماسک است. همه مجبور هستیم در فضاهای بسته و شلوغ از ماسک استفاده کنیم. در فضاهای بسته بهترین و منطقی‌ترین کار استفاده از ماسک است. خواهش من این است که مسئولان بهداشتی خود را مسئول بدانند و به همان اوایلی برگردیم که مردم را به واکسیناسیون تشویق می‌کردیم. سنین بالا را واکسینه کنیم؛ چراکه این افراد گروهی پرریسک هستند و بیماری می‌تواند آسیب‌های شدیدی به آنها بزند.»

برای مقابله با شیوع مجدد کرونا در کشور دارو نداریم
در پایان یک علامت سوال مهم وجود دارد. اثر بحران دارویی اخیر در کشور روی شیوع آنفلوآنزا و موج احتمالی کرونا چه خواهد بود؟ این عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی علوم پزشکی تهران موضوع فوق را این‌گونه شرح می‌دهد: «متاسفانه کمبود دارو می‌تواند بیماران آنفلوآنزا و کرونا را تا حد زیادی تحت‌تاثیر قرار دهد. از سرم تا داروهای ضدویروسی که استفاده می‌شود و همچنین آنتی‌بیوتیک‌هایی که پزشک مجبور می‌شود تجویز کند، همگی جزء اقلامی هستند که در آنها کمبود داریم. درست است که در ارتباط با استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها در برخی بیماری‌های ویروسی حساسیت‌هایی می‌بینیم، اما در برخی موارد تجویز آنتی‌بیوتیک‌ها به‌خصوص در کودکان راهگشا است. ای کاش همین حساسیت‌ها در ارتباط با استفاده از آزیترومایسین در پیک‌های کرونا هم بود. می‌دانیم که در دوران کرونا بیشترین داروی مورد استفاده آزیترومایسین بود. عزیزانی که الان تاکید می‌کنند برای آنفلوآنزا آنتی‌بیوتیک تجویز نشود ‌ای کاش آن زمان نیز با همین شدت تاکید می‌کردند اما درواقعیت از آزیترومایسین توسط مسئولان بهداشتی کشور دفاع می‌شد بدون اینکه مطالعه‌ای در این خصوص وجود داشته باشد. در برخی از بیماری‌های ویروسی پزشکان می‌توانند آنتی‌بیوتیک تجویز کنند و این به‌خاطر ممانعت از عفونت ثانویه است. بنابراین وقتی آنتی‌بیوتیک نباشد پزشکان به مشکل می‌خورند. آنچه فعلا قابل مشاهده است کمبود داروست. این را باید قبول کنیم و همه کمک کنند این کمبود برطرف شود. زمستانی را درپیش داریم که قرار است شیوع بسیاری از بیماری‌ها در آن دوباره شروع شود نمونه‌ای از آن هم کرونا، آنفلوآنزا و عفونت‌های دیگر است. متاسفانه با اینکه پاندمی کووید در حال اتمام است ولی هنوز درنیافتیم چرا برخی درباره داروهای این بیماری همچنان جبهه گرفته‌اند. رمدسیور توسط سازمان بهداشت جهانی و اف‌دی‌ای تایید شد اما کمیته کرونای ما این دارو را دیر تایید کرد. درمورد مولنوپیراویر و پکسلووید نیز که در خیلی از کشورها استفاده می‌شود هنوز وضعیت ما مشخص نیست. می‌توان گفت رفرنس دارویی ما اف‌دی‌ای است یعنی دارویی که توسط اف‌دی‌ای مورد تایید قرار گیرد ما نیز آن را استفاده می‌کنیم ولی در کووید این امر محقق نشد. دارویی مثل مولنوپیراویر که در ایران هم تولید شده هنوز مورد تایید قرار نگرفته و استفاده نمی‌شود. به‌طور خاص پکسلووید را در دوره‌ای گفتند وارد و تولید می‌شود اما نشد. اینها یک‌سری از داروهایی است که اخیرا در مقالات معتبر 50 درصد کارایی برایشان ثبت شده اما ما همچنان این اقلام را در دسترس نداریم و علتش را نه کسی پرسید و نه کسی توضیح داد.»