۱۴۰۱-۰۸-۲۸ - ۰۰:۱۵
۰
شروین فضلعلی‌زاده، منتقد: انیمیشن برخلاف برخی باورها که آن را تنها رسانه‌ای مختص کودکان می‌دانند، مانند رسانه سینما رده‌های مختلف سنی و سلایق متفاوت را پوشش می‌دهد. نوجوانان یکی از دسته‌های سنی و مخاطبان هدف تولیدات انیمیشن هستند که اتفاقا جامعه وسیعی را شامل می‌شوند و باید توجه داشت که به‌دلیل شرایط سنی این گروه، محتوای ارائه‌شده به آنها نیز موضوعی بسیار مهم است.
سنین نوجوانی هیجان، سرکشی و عشق به کشف ناشناخته‌ها دارد و ذاتا تا حدی به‌سمت خودمحوری حرکت می‌کند و به همین دلیل محتوایی که بتواند او را جذب کند، موضوعی حساس و بااهمیت در صنعت انیمیشن جهانی محسوب می‌شود.
شاید بد نباشد اگر نگاهی به محتوای آثار بین‌المللی برای این بخش از جامعه بیندازیم. یکی از بزرگ‌ترین بازارها برای مخاطب نوجوان، آثار و تولیدات انیمه ژاپنی هستند که معمولا نگاهی جدی به مخاطبان خود در هر رده سنی دارند و سعی می‌کنند با شناخت صحیح، محتوایی را تولید کنند که بتوانند برای طولانی‌مدت مشتریان محصولات خود را حفظ کنند. تولد ژانر «شونن» و «شوجو» یکی از مهم‌ترین اقدامات برای نسل نوجوان و به‌تناوب آنها جوان‌ها بود. شونن در واژه به معنی «پسر جوان» است و این واژه به سبکی از مانگا و انیمه اطلاق می‌شود که مخاطب آن معمولا پسرها و مردان جوان هستند. این سبک ابتدا برای گروه سنی ۸ تا ۱۸ساله پسرها تولید می‌شد، اما گستردگی آن باعث شد تا کم‌کم طرفداران بسیاری ازجمله دختران و مردهای جوان نیز به این سبک روی‌آورند. شوجو به سبکی از انیمه و مانگا اطلاق می‌شود که مختص دختران نوجوان در گروه سنی ۱۰ تا ۱۸ سال است. عبارت شوجو به معنی «دختر جوان» اغلب روی روابط احساسی و رمانتیک شخصیت‌ها تمرکز دارد و کمتر اکشن و حادثه در آن به‌چشم می‌خورد، هرچند این سبک می‌تواند در زمینه‌های علمی–تخیلی، ورزشی، درام و ترسناک هم باشد.
استفاده از جذابیت‌های تصویری و روایی باعث می‌شود شخصیت‌های مشهور و به‌شدت پرطرفداری آثار بزرگ انیمه، هواداران سرسختی در این قشر برای خود داشته باشد، برای مثال مروری می‌کنیم بر یکی از این شخصیت‌های ژانر «شونن» یعنی «ناروتو».
«ناروتو اوزوماکی» نینجای نوجوان و تنهایی است که باهدف تبدیل‌شدن به برترین و بزرگ‌ترین نینجای سرزمین خود، وارد چالش‌ها و مبارزات زیادی می‌شود و درعین‌حال دوستان همراه و قدرتمندی می‌یابد و داستانی را رقم می‌زند که از سال 1999 تا 2014 در قالب مانگا (کمیک‌استریپ ژاپنی) و از 2002 تا 2017 در قالب انیمه ادامه داشت (داستان‌های او هنوز در کنار پسرش ادامه دارد). در این داستان با پسری نوجوان، تنها، پرانرژی و مصمم ولی بااحساس همراه هستیم که ارتباطات او با دنیای خارج و به‌خصوص احساسات عاطفی درحال شکل‌گیری هستند. تعریفی تیپیکال از یک نوجوان که دوست دارد خودنمایی کند و دوران خوش و پرهیجانی با دوستانش داشته باشد. همین شناخت از مخاطب سبب شد نوجوانانی که جذب این اثر شدند، همچنان و در سنین جوانی هم دنبال‌کننده داستان و اتفاقات آن باشند.
همین مخاطب‌شناسی و همراه‌سازی در خلق شخصیت‌های دیگری در آثار مختلف انیمه دیده می‌شود. «لوفی» از «وان پیس»، «سون گوکو» از «دراگون بال» و خیلی نمونه‌های دیگر را با این ساختار و استاندارد می‌توان نام برد که باتوجه به نیازهای شخصیتی و روحی مخاطبان‌شان، به موفقیت‌های چشمگیری دست پیدا کرده‌اند.
براساس تحقیقات صورت‌گرفته در سال 2021، حدود 36 درصد (تقریبا 2.88 میلیارد) بیننده جهانی از دیدن انیمه لذت برده‌اند که این عدد شامل حدود 90 درصد جوانان ژاپنی و حدود 30 درصد آمریکایی‌ها می‌شود که درنهایت باعث شده صنعت انیمه ژاپن در سال 2020 به 2.4 تریلیون ین (معادل 22.5 میلیارد دلار) دست یابد. جایی که براساس اعلام نتفلیکس در این سال با افزایش 50 درصدی مخاطبان انیمه به نسبت سال گذشته همراه بوده است و شاید جالب باشد که بدانید 89.6 درصد دانش‌آموزان دبیرستانی و 88.5 درصد دانشجویان ژاپنی انیمه می‌بینند! براساس یک نظرسنجی در آمریکا حدود 52 درصد نسل زد (Generation Z؛ متولدان بین سال‌های 1990 تا 2010 یعنی سنین بین 12 تا 32 سال) انیمه می‌بینند.
از سوی دیگر سینمای هالیوود و ساختار غرب نیز تلاش خود را برای جلب‌نظر و حفظ این قشر از مخاطبان و با ساختاری متفاوت در دستور کار خود قرار داده است. ج. استانلی هال، موسس انجمن روان‌شناسی آمریکا نوجوانی را دوران «توفان و تنش شدید» و نیز دوران توانایی فوق‌العاده جسمانی، عقلی و عاطفی می‌دانست.آثار این سبک و ساختار با طراحی‌هایی کاریکاتورگونه که ریشه در کمیک‌های روزنامه‌ای دارند، ولی با محتوا و متونی کمی جدی‌تر از نسخه کودکان، تولید و پخش می‌شوند و درواقع نسخه غربی به نســــبت نســـخه ژاپنی، مخاطبان نوجوان خود را کمتر جدی می‌داند و نگاهی ساده‌انگارانه‌تر به آنها دارد و تنها در بعضی موارد، آزادی عمل بیشتری به تولیدکنندگان می‌دهد. اما حجم دیالوگ‌ها در این آثار به شکل چشمگیری بیشتر می‌شوند، چون ذهن یک نوجوان توان تحلیل بیشتری نسبت به یک کودک دارد و می‌تواند مفاهیم را بهتر و بیشتر درک کند.
حساسیت‌های قوانین نمایشی برای کودکان و نوجوانان در آمریکا و حتی ژاپن برخلاف تصور عامه بسیار زیاد و بالاست، حتی درمورد مدت زمان تبلیغاتی که در بین ساعات پخش برنامه‌های این سنین پخش می‌شوند نیز قوانین خاصی وجود دارد، به‌عنوان‌مثال در آمریکا زمان پخش آگهی‌های تجاری درطول برنامه‌های کودک به 12 دقیقه در ساعت در روزهای هفته و 10ونیم دقیقه در تعطیلات آخر هفته محدود شده است. نمایش ابزار و اسلحه و حتی نحوه استفاده از آنها، واژه‌نامه سختگیرانه، نمایش نمادهای خاص، مدت‌زمان خود برنامه، رنگ‌ها و بسیاری بایدها و نبایدهای دیگر که بادقت و ریزبینی خاصی پایش می‌شوند، ازجمله این قوانین هستند و البته اینها برای خانواده‌ها هم بسیار جدی و مهم محسوب می‌شوند. مثلا این موضوع عادی است که یک انیمه به‌واسطه حضور خون‌آشام در داستان خود به باکس پخش آخر شب که مخصوص جوانان و بزرگسالان است منتقل شده ولو اینکه کلا اثری کمدی و فانتزی بوده باشد.
براساس آمار منتشرشده در سایت Statista درخصوص نگرش به فیلم‌های انیمیشن در سنین مختلف در سال 2020، حدود 47 درصد از مخاطبان محدوده سنی 18 تا 29 سال، انیمیشن را موضوعی مطلوب اعلام کرده‌اند.
چین یکی دیگر از تولیدکنندگان و البته مصرف‌کنندگان تولیدات انیمیشنی است. هرچند این کشور نسبت به همتایان خود در ژاپن دهه‌ها عقب‌تر است و به‌نوعی تازه‌وارد محسوب می‌شود ولی نمی‌توان این موضوع را کتمان کرد که طی سال‌های اخیر تلاش‌های قابل‌توجهی در بازارهای بین‌المللی داشته است. بخش بزرگی از جمعیت چین در سنین 18 تا 24 هستند که حدود دوسوم بازار را تشکیل می‌دهند و برخلاف مخاطبان بزرگسال که بیشتر درگیر کار هستند، این قشر اغلب اوقات فراغت خود را صرف فعالیت‌های تحصیلی بیش‌ازحد می‌کنند و برای تغییر تصویر این موضوع که انیمیشن موضوعی مختص کودکان است نیازمند تبلیغات شفاهی قوی یا بازاریابی واقعا هوشمندانه بوده‌اند. این موضوع سبب شده از سال 2016 به بعد سرمایه‌گذاری کلانی برای تولید آثار داخلی در چین با هدف مخاطبان نوجوان و جوان صورت بگیرد که نتیجه آن امروز به تولید آثار سینمایی بلند و موفق مانند «نژا» و «پادشاه میمون» منتج شده است، همین‌طور تولیدکنندگان چینی تلاش داشته‌اند همیشه در آثار خود شخصیت‌های زن قدرتمندی را نیز بگنجانند تا بتوانند زنان و دختران جوان را با خود همراه کنند.
از سوی دیگر 14.7 درصد از درآمدهای اروپایی به فیلم‌های انیمیشن اختصاص دارد و جالب اینجاست که انیمیشن اروپایی تنها 20 درصد از بازار انیمیشن در این قاره را به خود اختصاص داده است و این یعنی باقی نیازها توسط ژاپن و آمریکا تامین می‌شود که این موضوع کمک شایان‌توجهی به بسط و گسترش موضوعات فرهنگی و آموزه‌های مدنظر توسط این دو غول صنعت انیمیشن دنیا در قاره سبز می‌کند.
با توجه به این واقعیت که به‌نظر می‌رسد کودکان مخاطب اصلی فیلم‌های انیمیشن هستند، تلاش برای گنجاندن برخی مفاهیم و پیچیدگی‌های جذاب برای سنین بالاتر به‌منظور جلب نظر (ولو مختصر) مخاطبان نوجوان و جوان درکنار تولیدات کودکان، خود نشان از توجه ویژه به این قشر دارد. براساس تحقیقات صورت‌گرفته در فرانسه در سال 2021، 44 درصد از مخاطبان آثار سینمایی انیمیشن، سنین 3 تا 14 بوده‌اند که به‌دلیل قوانین این کشور به‌تنهایی اجازه ورود به سینما را ندارند و به همین نسبت گروه سنی 25 تا 49 نیز 26 درصد دیگر از این جمعیت آماری را تشکیل داده‌اند که منطقا می‌توان آنها را همراه و والدین گروه اول دانست، اما 14 درصد دیگر از این جامعه آماری را قشر سنی 15 تا 24 به خود اختصاص داده‌اند؛ گروهی که خود به‌تنهایی قدرت تصمیم‌گیری و انتخاب را دارند و این موضوع و آمار خود نشان از میزان علاقه قشر نوجوان به انیمیشن دارد که برای تولیدکنندگان و مدیران فرهنگی اعداد و ارقام بسیار بااهمیتی هستند.
در ایران اما با وجود داشتن جمعیتی جوان و نسلی که هر روز با پدیده‌های به‌روز در حوزه تکنولوژی روبه‌رو هستند، متاسفانه محتوا و محصول مشخصی برای قشر نوجوان تولید نمی‌شود. درواقع تعریف درستی برای این قشر و نیازهای شخصیتی آنها در تولیدات داخلی وجود ندارد. وجود تنها یک شبکه برای نوجوانان و عدم تولید آثار مناسب این سن نتیجه جالبی در برندارد و سبب می‌شود این قشر که به‌دلیل آغاز دوران بلوغ به‌شدت سعی دارند خود را از دایره کودکان و کودکی جدا بدانند، به‌شکلی ناآگاهانه یا به‌دنبال آثار و محتوای مختص جوانان می‌روند یا مجبورند با استفاده از محتوای غیرایرانی که با ساختارهای فرهنگی و تربیتی ما همخوانی ندارند، خلأ موجود را پر کنند.
شاید بعضی‌ها فکر می‌کنند یا مدعی هستند که ما در ایران، تولید آثار انیمیشنی برای این سن را نیز داریم اما با کمی بررسی و تحلیل به‌راحتی می‌توان به این نتیجه رسید که این آثار بیشتر باتوجه به گرافیک و ظاهر یا متن و محتوا متعلق به گروه سنی کودک یا بزرگسالان هستند.
متاسفانه در ایران تعریف درستی برای این رده سنی وجود ندارد و درنتیجه امکان تربیت و آموزش از طریق انیمیشن و جذب این مخاطبان از دست می‌رود. فراموش نکنیم که دوران نوجوانی، هم از نظر نوجوانان و هم از نظر والدین دشوارتر از دوران کودکی قلمداد شده است. 300 سال پیش از تولد مسیح(ع)، ارسطو چنین اظهار داشت: «نوجوانان پرشور و آتشی‌مزاجند و آماده‌اند که خود را به‌دست غرایز بسپارند.»
از نزدیک‌ترین تلاش‌ها برای تولید محتوای ویژه این سنین می‌توان به فیلم سینمایی «منطقه پرواز ممنوع» اشاره کرد که درنهایت با تمی کودکانه به‌پایان می‌رسد. موضوع اینجاست که با تعاریف جدید محققان و روان‌شناسان سن نوجوانی امروز از 10 تا 24 سالگی (و نه 19سالگی سابق) است و این دوره، دوره‌ای است که شخصیت کلی فرد شکل گرفته و تربیت او تقریبا تکمیل می‌شود و باید تعریف صحیح و اجرایی داشته باشیم و تولیدات ویژه‌ای به‌خصوص انیمیشن که در بازار جهانی نگاه ویژه‌ای به این قشر دارد، داشته باشیم به‌خصوص امروز که تولیدات انیمیشنی داخلی در زمینه آثار سینمایی هم فعالیت بیشتری دارند و نگاه خانواده‌ها به تولیدات سینمایی جدی‌تر شده است.
ناروتو (2017-2002)
نویسنده: ماساشی کیشیموتو
کشور: ژاپن
۱۲ سال پیش هیولایی شرور و افسانه‌ای به نام کیوبی (روباه افسانه‌ای غول‌پیکر ۹ دم) به دهکده نینجاها حمله می‌کند. چهارمین هوکاگه (رئیس دهکده) با استفاده از یک طلسم و قربانی کردن خود موفق می‌شود کیوبی را داخل بدن کودک تازه متولد شده‌ای اسیر کند. این کودک ناروتو نام دارد و حالا در سن 12 سالگی همه اهالی دهکده همچنان به چشم «کیوبی» به او نگاه می‌کنند و از او تنفر دارند. ناروتو خودش چیزی در این مورد نمی‌داند. با این وجود به علت دیدگاه و رفتار بزرگسالان، ناروتو دوران کودکی خود را در تنهایی و بدون دوست سپری می‌کند و درنتیجه برای جلب‌توجه دست به انواع و اقسام شیطنت‌ها و خرابکاری‌ها می‌زند.
بزرگ‌ترین هدف و آرزوی ناروتو تبدیل‌شدن به هوکاگه است؛ ولی در آغاز به نظر می‌آید که او استعداد خاصی در آموختن و اجرای فنون نینجاها ندارد تا اینکه...
وان پیس (1999- تاکنون)
نویسنده: ایچیرو اودا
کشور: ژاپن
پسری با نام مانکی دی. لوفی با آرزوی تبدیل‌شدن به پادشاه دزدان دریایی و یافتن بزرگ‌ترین گنجینه دزدان دریایی یعنی «وان پیس»، ماجراجویی بزرگی را آغاز می‌کند. او که در سنین کودکی میوه‌ای را معروف به میوه شیطانی خورده، حالا قدرت لاستیکی دارد. لوفی در راه رسیدن به آرزوی خود علاوه‌بر پیداکردن هم‌تیمی‌های وفادار و قدرتمند که هرکدام آرزوی بزرگ دیگری دارند، با دشمنان مختلفی مواجه می‌شود که این مبارزات داستان‌های جذابی را رقم می‌زنند.
نکته جالب‌توجه درباره کسانی که میوه شیطانی خورده‌اند این است که دریا از آنها متنفر می‌شود و دیگر نمی‌توانند در دریا شنا کنند و مانند سنگی به اعماق آب فرومی‌روند که این موضوع یک نقطه‌ضعف بزرگ برای این دریانوردان در سفرها و ماجراجویی‌هایشان محسوب می‌شود. این مجموعه یکی از طولانی‌ترین مجموعه انیمه‌های در حال پخش در طول تاریخ انیمه ژاپن محسوب می‌شود که تا امروز بیش از 1039 اپیزود آن تولید و پخش شده است.
نژا (2019)
نویسنده و کارگردان: جیائوزی
کشور: چین
پس از جداشدن قدرت‌های ارواح خیر و شر در قالب دو گوی مروارید شکل، پادشاه منتظر است تا قدرت‌های گوی خیر را به نوزاد پسرش منتقل کند و طبق توصیه‌ها اسمش را «نژا» بگذارد. اما با سهل‌انگاری این گوی‌ها به دست شخص دیگری می‌افتد که جای گوی‌ها را عوض کرده و روح گوی شرارت را به پسر پادشاه و گوی خیر را به اژدهای اسیر در اعماق اقیانوس منتقل می‌کند تا به کمک آن راهی برای آزادی و در دست گرفتن قدرتش باز شود. درنتیجه پسر پادشاه با قدرت‌هایی نابودگر و اهریمنی متولد می‌شود. برای کنترل این نیروهای شیطانی «نژا»، از طلسمی استفاده می‌شود که او را تنها سه سال زنده نگه‌می‌دارد و در این مدت پادشاه تلاش می‌کند تا راهی برای نجات پسرش پیدا کند.
پادشاه میمون: قهرمان بازمی‌گردد (2015)
کارگردان: تیان ژیائوپنگ (براساس رمان سفر غرب نوشته وو چنگئن)
کشور: چین
پادشاه میمون قدرتمند، سان ووکانگ، به دلیل شورش علیه بهشت توسط بودا در قفس یخی در اعماق کوه‌ها زندانی می‌شود.
500 سال بعد، ترول‌های کوهستانی به گروهی از مسافران حمله می‌کنند. همه به‌جز یک نوزاد پسر به نام لیور کشته می‌شوند و لیور توسط یک راهب به فرزندی قبول می‌شود. چندین سال بعد، همان ترول‌ها به یک روستای کوچک حمله می‌کنند و 49 کودک خردسال را می‌ربایند. لیور یکی از دختربچه‌ها را نجات می‌دهد و به‌خاطر این‌کار توسط ترول‌ها تعقیب می‌شود. او به غاری که شاه میمون در آن زندانی بود، فرار می‌کند و ناخواسته او را از نفرین خود رها می‌کند. پادشاه میمون ترول‌ها را شکست می‌دهد، اگرچه او فقط می‌تواند از حملات فیزیکی استفاده کند زیرا باقیمانده مُهر بودا مانع از بازیابی قدرت‌های جادویی او می‌شود.
هانومان در برابر ماهیراوانا (2018)
کارگردان: ازهیل وندان
کشور: هند
این فیلم بر داستان هانومان و بزرگ‌ترین نبرد او با جوان‌ترین برادر ناتنی راوانا، پادشاه پاتاالا ماهیروانا تمرکز دارد. هانومان سردار «سوگریوا»، پادشاه بوزینگان بود که در حماسه رامایانا با راما پیمان می‌بندد و هانومان درپی این پیمان به جست‌وجوی«سیتا»، همسر ربوده شده راما، می‌پردازد و او را در کاخ پادشاه اهریمنان «هی رانیا کشیپو» می‌یابد. هانومان نماد ایثار و فداکاری است که وقتی از او پرسیدند «آیا راما را می‌شناسی؟» سینه‌اش را درید و قلبش را نشان داد که بر آن نام راما نوشته بود.
معجزه‌آسا: افسانه‌های دختر کفشدوزکی و گربه سیاه (2015 -تاکنون)
اثر: توماس آسترک
کشور: فرانسه - آمریکا - ژاپن
این مجموعه درباره دو نوجوان پاریسی با نام‌های «مرینت دوپن چنگ» و «آدرین آگرست» است که برای محافظت از شهر پاریس در برابر آکوماها (شاپرک‌هایی که توسط «هاکماث» شرور شده‌اند و مردم را شرور می‌کنند) به‌ترتیب به ابرقهرمانان لیدی‌باگ و کت‌نوار تبدیل می‌شوند.
این مجموعه به‌طور مشترک توسط استودیوهای زگ تون، متود انیمیشن، توئی انیمیشن، اس‌ای‌ام جی انیمیشن، دی‌ای آگوستینی، اس‌کی برودبند، تی‌اف۱، گلوب، ای‌بی‌اس، ای‌بی‌اینترنشنال و کمپانی دیزنی فرانسه ساخته شده است.
نظرات کاربران
یادداشت
آخرین اخبار