سامانه پدافندی ملی

2 دستاورد در فاصله زمانی یک روز؛ اولی پرتاب ماهواره‌بر قائم 100 که پیام آن برای دشمنان ایران گسترده‌تر از جنبه‌های علمی آن است و دومی، افزایش توان سامانه بومی پدافند هوایی باور 373 به برد بیش از 300 کیلومتری.  آن‌گونه که امیر سرتیپ محمدرضا آشتیانی، وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح گفته است؛ برد درگیری سامانه باور ۳۷۳ در ابتدا ۲۰۰ کیلومتر بوده است اما با ارتقای این سامانه در آخرین آزمایش انجام‌شده، این سامانه توانسته هدف مورد نظر را در برد ۳۰۵ کیلومتری مورد اصابت قرار دهد. این سامانه قابلیت این را دارد که با ۶ هدف درگیر شده و آنها را منهدم کند. امیر سرتیپ علیرضا صباحی‌فرد، فرمانده نیروی پدافند هوایی ارتش از توانایی باور 373 در مقابله با پهپادها و حتی هواپیماهای نسل پنجم با سطح مقطع بسیار پایین گفته است.  کار طراحی و ساخت سامانه پدافند هوایی باور 373 پس از آن در دستور کار قرار گرفت که روسیه حاضر به تحویل سامانه اس 300 به ایران به بهانه تحریم‌های غرب نشد. رونمایی از این سامانه در سال 98 انجام گرفت اما با این حال تلاش‌ها برای توسعه قابلیت‌های سامانه ادامه پیدا کرد تا اینکه متخصصان صنایع دفاعی کشور موفق شدند در کمتر از 2 سال برد سامانه را به بیش از ۳۰۰ کیلومتر و ارتفاع درگیری آن را از ۲۷ به ۳۲ کیلومتر ارتقاء دهند. در آزمون سامانه ارتقایافته باور ۳۷۳ علیه اهداف دور ایستا با موشک برد بلند صیاد 4 بی‌، هدف دور ایستا در برد بیش از ۴۵۰ کیلومتر توسط رادار بهینه‌شده سامانه باور ۳۷۳ کشف شد و در برد حدود ۴۰۵ کیلومتر ردگیری و در برد بیش از ۳۰۰ کیلومتر مورد اصابت و انهدام کامل قرار گرفت. براساس گزارش‌ها، برد رادار کشف سامانه باور ۳۷۳ از ۳۵۰ به ۴۵۰ کیلومتر و برد رادار درگیری این سامانه از ۲۶۰ به ۴۰۰ کیلومتر ارتقا پیدا کرده است. این سامانه در برد 300 کیلومتری توانسته است پهپاد ارتقایافته بومی را در سقف ارتفاع بسیار بالا در بیش از ۴۰ هزار پا منهدم کند.  طراحی و ساخت سامانه‌های پدافندی برد بلند، تنها توسط چند کشور معدود همچون آمریکا، روسیه و چین انجام می‌پذیرد. جدا از این 3 کشور، اروپا هم یک سامانه پدافندی طراحی کرده است که فاصله معناداری با سامانه پدافندی ایران دارد. بیشتر کشورها تلاش می‌کنند تا برای تقویت امنیت خود سامانه‌های پدافندی را از کشورهای سازنده خریداری کنند. این سامانه‌ها با توجه به ویژگی‌هایشان قیمت‌های مختلفی دارند. به‌عنوان نمونه هر گردان سامانه اس-300 حدود 500 میلیون دلار قیمت دارد. ساخت این سامانه‌ها در داخل کشور و توسعه آن، علاوه‌بر صرفه‌جویی در این زمینه امکان صادرات را نیز به تهران می‌دهد. 

آمریکا
پاتریوت
آمریکا به دنبال ساخت سامانه‌ای جایگزین هاوک برای مقابله در ارتفاع بالا و هدف‌گیری بمب‌افکن‌ها و جنگنده‌های چالاک بود. این تلاش‌ها منجر به ساخت سامانه موشکی پاتریوت شد. البته این سامانه چندین نسخه دارد که آخرین آن، پاتریوت پک 3 می‌باشد. گفته می‌شود این سامانه توانایی مقابله با موشک‌های بالستیک تاکتیکی، موشک‌های کروز، و هواگردهای دشمن را در همه شرایط آب و هوایی و در هر ارتفاعی داراست. این سامانه برای نخستین‌بار در سال ۱۹۹۱ برای دفاع از عربستان‌سعودی و رژیم‌صهیونیستی در جنگ خلیج‌فارس به‌کار گرفته شد. رادار مهم‌ترین بخش سامانه است که تا شعاع ۱۰۰ کیلومتری هر جایگاه را رصد می‌کند و اطلاعات لازم را به مرکز کنترل می‌فرستد. موشک‌های شلیک‌شده، به وسیله اطلاعات رادار تا رسیدن به هدف هدایت می‌شوند. رادار در هر لحظه می‌تواند ۱۰۰هدف را ردگیری و اطلاعات هدایت ۹ موشک را ارسال کند. موشک‌های این سامانه می‌توانند به اهدافی تا ۱۶۰کیلومتر و ارتفاع ۸۰ هزار فوت برسند.
تاد
این سامانه که توسط کمپانی آمریکایی لاکهید مارتین ساخته شده و قابل نقل ‌و انتقال است، برای دفاع از نیروهای مستقر در مناطق جنگی، مراکز مهم جمعیتی و تاسیسات زیرساختی حساس دربرابر موشک‌های بالستیک کوتاه‌برد، میان‌برد و بلندبرد در داخل و خارج از جو طراحی شده است. این سامانه با برد راداری هزار کیلومتری و توان رهگیری ماهواره‌ها و حس‌گرهای دیگر، موشک‌های دشمن را با انرژی جنبشی، چه در آندو-‌اتمسفر، جو زمین، و چه در اکسو-اتمسفر، ماورای جو، با ره‌گیری مسیر موشک دشمن، نابود می‌کند. سامانه تاد ۲۰۰ کیلومتر برد داشته و می‌تواند تا ارتفاع ۱۵۰ کیلومتر نیز بالا برود. آمریکا پیش‌تر نیز چنین سامانه‌ای را در «گوام» و «هاوایی» به‌عنوان اقدامی در راستای حملات احتمالی کره‌شمالی مستقر کرده است. آمریکا پیشرفته‌ترین سامانه ضدموشکی تاد را که خود در اختیار دارد، در سرزمین‌های اشغالی مستقر کرده است.

روسیه
300 S
در سال 1979 سامانه پدافندی اس300 برای مقابله با جت‌های جنگی سریع و موشک‌های کروز ساخته شد. این سامانه قرار بود جایگزین سامانه‌هایی چون سام 2 و سام 5 شود. سامانه اس۳۰۰ پی‌ام‌یو از جدیدترین مدل‌های این سامانه است. این سامانه توانایی آن را دارد تا اهدافی واقع در ارتفاع حداکثر ۲۷ کیلومتری را منهدم سازد. این سامانه توانایی پیگیری همزمان ۱۰۰ هدف و درگیری همزمان با ۱۲ هدف را دارد. سامانه می‌تواند هر هدفی را در فاصله پنج تا ۱۹۵ کیلومتری منهدم کند. احتمال سرنگون کردن هواپیمای مهاجم در این سامانه 90 درصد است. زمان آماده‌سازی آن حدود ۵ دقیقه و موشک‌های آن از نوع انبارشونده ‌است که مانند مهمات معمولی نیاز به هیچ‌گونه نگهداری در مدت عمر مفید خود ندارند. مدل‌های پیشرفته‌تر اس۳۰۰ توانایی اجرای تاکتیک «بزن‌دررو»را دارند که بقاپذیری آنها را در شرایط جنگی افزایش می‌دهد و در شرایط ویژه می‌توانند در نقش سلاح تهاجمی عمل کنند.

S400
اس۴۰۰ نسل جدید سامانه پدافند هوایی روسیه است. طبق گفته روس‌ها، برد آن حداقل دو بار بیشتر از برد «ام‌آی‌ام-۱۰۴پاتریوت» ساخت آمریکاست. به گزارش دیفنس‌اکسپرس، سامانه اس۴۰۰ ایستگاه راداری بسیار قوی‌تر و موشک‌های ضدهوایی دوربرد جدیدتر نسبت به اس۳۰۰ دارد. این سامانه قادر است به صورت همزمان حداکثر 36 هدف را با هدایت حداکثر 72 فروند موشک از محدوده 400 کیلومتری مورد هدف قرار دهد. هدف‌ها می‌توانند از جمله انواع جنگنده، موشک‌های کروز و بالستیک باشند. اس400 امکان ایجاد پدافند ضدهوایی سلسله‌ای را فراهم می‌سازد، شعاع‌های انهدام را گسترش می‌دهد و از چشم‌اندازهای قابل توجهی برای نوسازی برخوردار است. برد شناسایی هدف توسط سامانه حدود 600 کیلومتر است.
نخستین کشوری که این سامانه را خریداری کرد، چین بود. دو سامانه موشکی اس400 نیز در اختیار بلاروس قرار گرفته است. هند و ترکیه نیز قراردادهای خرید این سامانه را امضا کرده‌اند. 
S500
اس500 یک سامانه موشکی زمین به هوا با برد 600 کیلومتر (370 مایل) است. این سامانه که تشکیل‌دهنده «ستون فقرات» شبکه دفاع موشکی روسیه است، با افزایش توان دفاعی ضدموشکی برای ره‌گیری و انهدام موشک‌های بالستیک قاره‌پیما، موشک‌های کروز مافوق صوت و هواپیماهای رادارگریز طراحی شده است. تحلیل‌گران روسی ادعا می‌کنند که سامانه اس500 حتی می‌تواند ماهواره‌ها را در مدار پایین زمین و نیز هواپیماهای رادارگریز نسل پنجم را هدف قرار دهد. مقام‌های وزارت دفاع روسیه، سامانه پدافندی اس۵۰۰ را «سلاحی آتشین» علیه بمب‌افکن‌های پنهان‌کار آمریکا توصیف کرده‌اند. این سامانه از حیث سرعت و قدرت از اس۴۰۰ برتر است و بین سه تا چهار ثانیه سریع‌تر از سامانه اس۴۰۰ عمل می‌کند. روس‌ها البته یک سامانه دفاعی دیگر با نام اس550 نیز دارند. این سامانه، نسخه سبک‌تری از اس۵۰۰ بوده و اهداف جنگی این سامانه جدید، متفاوت از سامانه اس۵۰۰ است.

چین 
اچ کیو-9
سامانه دفاع موشکی اچ کیو-9 چین، اصلی‌ترین سامانه دفاعی پکن است که از نظر ظاهری به دلیل استفاده از رادارهای مسطح بزرگ و موشک‌های بزرگ عمودی شبیه سامانه اس-300روسیه است. پکن توسعه نمونه‌های اولیه این سامانه را در دهه ۱۹۸۰ آغاز کرد و تا دهه ۱۹۹۰ به آرامی ادامه داد تا اینکه در همان دهه توانست مدل پیشرفته سامانه اس- 300 را از روسیه خریداری کند و مشابه آن را بسازد. موشک‌های این سامانه می‌توانند اهداف را در فاصله 7 الی 200 کیلومتری و حداکثر در ارتفاع 30 کیلومتری نابود کنند. گفته می‌شود موشک‌های این سامانه از موشک‌های اس- 300 ارزان‌تر و سریع‌تر هستند. البته این موشک‌ها در برابر تهدیدات موشکی همچون موشک‌های بالستیک، ضعیف‌تر از مدل روسی هستند. اچ کیو-9 می‌تواند تهدیدات موشکی را حداکثر در فاصله 7 الی 50 کیلومتر و ارتفاع تا 18 کیلومتری دفع کند. 

اچ کیو-22
در سال 2016 چین از سامانه پدافندی اچ کیو-22 رونمایی کرد. این مدل براساس سامانه اچ کیو-9 ساخته شده است و دارای یک لانچر با 4 پرتابگر است. موشک‌های این سامانه دارای برد 150 تا 170 کیلومتر و ارتفاع عمل 27 کیلومتری است. ادعا شده است این موشک‌ها قابلیت درگیری با موشک‌های بالستیک با برد 2500 کیلومتر را نیز دارد. تقریبا این سامانه نسخه پیشرفته‌تر اچ کیو-9 است. این سیستم قادر است 12 موشک را برای درگیری همزمان با شش هدف، و درگیری با 36 هدف با 72 موشک، زمانی که واحدهای آتش چندگانه تحت کنترل یک خودروی فرماندهی و هماهنگی استفاده می‌شوند، پرتاب کند. موشک می‌تواند از هدایت ترکیبی نیمه‌فعال راداری یا هدایت رادیویی در کل مسیر استفاده کند. موشک در ابتدا از هدایت راداری نیمه‌فعال استفاده می‌کند و درصورت مواجهه با تداخل الکترونیکی قوی، به‌طور خودکار به هدایت رادیویی تبدیل شود. 

اروپا
آستر 15 و آستر 30
آستر 15 و آستر 30 یک خانواده فرانسوی-ایتالیایی از موشک‌های زمین به هوای پرتاب عمودی در همه شرایط آب‌وهوایی هستند. موشک‌ها و همچنین سیستم‌های تسلیحاتی مربوطه توسط یوروسام، کنسرسیومی متشکل از MBDA فرانسه، MBDA ایتالیا (هر دو با مجموع 66 درصد سهم) وتالس (33 درصد) ساخته شده است. موشک‌های آستر برای رهگیری و نابودی طیف کامل تهدیدات هوایی از هواپیماهای رزمی با کارایی بالا، پهپادها و هلی‌کوپترها تا موشک‌های کروز، ضدتشعشع و حتی موشک‌های ضدکشتی مافوق صوت از دریا ساخته شدند. علاوه‌بر این نسخه‌هایی از آن برای مقابله با موشک‌های بالستیک طراحی شدند. درحال‌حاضر دو نسخه از خانواده موشک‌های آستر وجود دارد. نسخه کوتاه‌برد، Aster 15، و نسخه دوربرد، Aster 30. نسخه کوتاه‌برد آن حدود 30 کیلومتر علیه جنگنده عمل می‌کند. این اعداد برای آستر 30 حدود 130 کیلومتر علیه جنگنده و 70 کیلومتر علیه موشک است. 
MEADS
این سامانه برای جایگزینی پدافند پاتریوت طراحی شده و قرار است توسط ناتو عملیاتی شود. پروژه ساخت این سامانه پدافندی برعهده 3 کشور آلمان، ایتالیا و آمریکا گذاشته شده است. میدس توانایی ایجاد پوشش دفاعی با برد بالا از سطح زمین در برابر تهدیدات موشکی و هوایی را دارد. این سیستم توانایی مقابله با تعداد بالایی از اهداف پروازی را داراست. از ویژگی‌های میدس می‌توان به متحرک بودن آن، ایجاد همخوانی بیشتر بین کاربران و دفاع 360 درجه‌ای در برابر تهدیدات متغیر و درحال پیشرفت کنونی اشاره کرد. میدس اولین پدافند موشکی و هوایی است که توانایی عملیات را در حین حرکت برای دفاع از نیروهای درحال انجام عملیات دارد. نسخه 3 موشک این سامانه دارای برد 30 کیلومتر بوده، این موشک در نسخه هوا به هوا بسیار موفق بوده است. سامانه جانشین دارای برد بیشتر، به اندازه 1000 کیلومتر است.