«فرهیختگان» در گفت‌وگو با فعالان انیمیشن ایرانی، چالش‌ها و توانمندی‌های این حوزه را بررسی کرد
شروین فضعلی زاده، منتقد:این موضوع که انیمیشن ایران نزدیک به هفت دهه سابقه دارد را تقریبا همه می‌دانند، همه! این موضوع هم اظهرمن‌الشمس است که بخش عمده‌ای از ترغیب نسل جدید علاقه‌مندان و فعالان انیمیشن را مدیون داداش سیا و داوود خطر بهرام عظیمی هستیم. نام‌های نورالدین زرین‌کلک و مرتضی ممیز و اسفندیار احمدیه و علی‌اکبر صادقی و مهین جواهریان و خیلی از بزرگان دیگر را هم نمی‌توانیم فراموش کنیم. بعد از سال‌ها تولیدات انیمیشن سریالی و تلویزیونی در سطوح مختلف خوب و متوسط و... چند سالی است که حالا یک چالش جدید برای تمام استودیوها در حال خودنمایی است، سینمایی انیمیشن! اما این چالش بزرگ خود شامل نکات و جزئیات بسیار مهمی در بخش‌های گوناگون است که از پیش‌تولید تا اکران آن را شامل می‌شود و لزوم توجه به این نکات اساسی باعث رشد یا افت یک اثر در قواره انیمیشن سینمایی می‌گردند. به همین منظور گپی داشتیم با جمعی از متخصصان هر بخش از آموزش تا فیلمنامه‌نویسی و تولید تا درخصوص نکات کلیدی برای تولید یک اثر فاخر انیمیشنی نظرات آنها را جویا شویم.
حامد عزیزی، صداپیشه و مدیر دوبلاژ:
انیمیشن؛ فرشی دستباف از صدا و هنر ایرانی
«بدون شک فضای زیبای انیمیشن، این فضایی که ما در حال حاضر در تولیدکنندگان انیمیشن، کارگردان‌های باذوق و قریحه و کاربلد ایران می‌بینیم در واقع ماحصل حضور بزرگان عرصه صداپیشگی در این آثار از روزهای اول شکل‌گیری هسته طراحی و تولید انیمیشن در ایران بوده است. از روزهایی که فهرست مقدس، داستان پیامبران و پهلوانان و دیگر آثار تولید شدند تا امروز که پسر دلفینی و لوپتو اکران می‌شوند. این دو قشر هنرمند و درجه‌یک سینمای ایران دست در دست هم منجر به تعالی این هنر شده‌اند. از روزی که دوبله از آثار سینمایی تولید ایران رخت بربست، به نظر من دیگر سینمای ایران آن صدای پر ابهت، جذاب، طنین‌انداز، جالب، دل‌نشین و جادویی خودش را روی پرده سینما از دست داد؛ ولی دوبله انیمیشن‌های تولیدشده ایرانی، مانند ققنوسی از زیر خاکستر سر برآورد و ما شاهد این هستیم که امروز این دو گروه هنرمند، از جوان‌های تولیدکننده انیمیشن تا پیش‌کسوتان و جوان‌ترهای عرصه دوبله، پنجه در پنجه هم فرشی دستباف از صدا و هنر ایرانی را به هم می‌تنند که روی پرده سینما به بهترین شکل خودنمایی می‌کند.»
محمدعلی صفورا، مدرس دانشگاه هنر و عضو هیات‌علمی:
کودکان و خانواده؛ مخاطبان اصلی سینمای انیمیشن
«انیمیشن ایران طی ده-پانزده سال گذشته و بیشتر طی ده سال اخیر در بخش انیمیشن‌های سینمایی رشد قابل‌توجهی داشته است. انیمیشن تلویزیونی و کوتاه جشنواره‌ای ایران سابقه طولانی‌تری دارند و در زوایای مختلف رشد خوبی داشته‌اند اما انیمیشن سینمایی طی این ده سال گذشته کم‌کم به بلوغ و شاکله‌ای رسید که حالا می‌تواند با مخاطب خودش ارتباط برقرار کند و خاطرمان باشد که مخاطب اصلی انیمیشن سینمایی، خانواده و کودک است.» «اینکه چه ابعادی را باید مدنظر قرارداد که این آثار ارتباط بیشتری با مخاطب خودش برقرار بکند نکته مهمی است. اولین اتفاق به نظر من شناخت خود مخاطب است؛ یعنی فیلم‌سازها باید بدانند که خانواده‌ها و کودک و مخصوصا از زاویه مقوله آموزش به چه موضوعاتی علاقه‌مندند و لازم است که این موضوعات گفته شود. به‌اضافه اینکه جنبه سرگرمی‌سازی و سرگرم‌کنندگی که بزرگ‌ترین ویژگی انیمیشن هستند در نظر گرفته شوند. پس آموزش و سرگرمی دو مقوله مهمی هستند که باید در انیمیشن سینمایی اتفاق بیفتند تا خانواده‌ها با همراهی خردسالان، کودکان و نوجوانان بتوانند بیشترین استفاده را از این آثار ببرند.»
مه‌لقا حبیبی‌منش، تهیه‌کننده انیمیشن:
سینمای انیمیشن نیازمند حمایت‌های توزیعی است
«تولیدات سینمایی به پیشرفت انیمیشن ایران کمک شایان توجهی داشته‌اند. ولی چند موضوع از اساسی‌ترین چالش‌های تولید محسوب می‌شوند که مهم‌ترین آنها عدم‌حمایت مالی، عدم وجود نیروهای متخصص و کارآمد کافی، عدم دسترسی به دانش به‌روز و در حال استفاده در دنیا به دلیل شرایط سخت بین‌المللی کشور و مهم‌تر از همه عدم وجود قوانین صحیح و شفاف در بخش کپی‌رایت است که کار را برای تولید سخت کرده است.» «برای ایجاد رشد و شکوفایی علاوه‌بر نیاز به حمایت‌های مالی صحیح و عادلانه، نیاز به حمایت‌های کارآمد پس از تولید آثار نیز وجود دارد؛ ایجاد امکان اکران داخلی و خارجی یکی از این موارد است. اکران بین‌المللی می‌تواند در معرفی هنر انیمیشن ایران فراسوی مرزهای کشور بسیار موثر باشد.
اشکان رهگذر، کارگردان انیمیشن:
لطفا انیمیشن را جدی بگیرید
مهمتریـــن دغدغـــه تولیدکننـــدگان انیمیشـــن ایـــن اســـت کـــه هنـــوز انیمیشـن را جـدی نمیگیرنـد. انیمیشـن بارهـا خـودش را ثابـت کـرده ولــی در زنجیــره اکــران مظلــوم واقــع میشــود خصوصــا اگــر حمایــت نشــود. شــما اگــر بــدون حمایــت و پشــتیبانی یــک نهــاد دولتــی وارد اکــران بشــوید طبیعتــا خیلــی شانســی نخواهیــد داشــت کــه بتوانیــد ســـالن های زیـــادی را بـــه خـــود اختصـــاص دهیـــد. طبیعتـــا خـــود ســـینماداران هـــم رغبـــت بیشـــتری بـــرای فیلم هـــای معمـــول کمـــدی یـــا اجتماعـــی دارنـــد و از طـــرف دیگـــر هـــم بخشـــی از ایـــن ســـالن ها ســـالن های دولتـــی هســـتند کـــه اگـــر فیلم تـــان از کانـــال آنهـــا عبـــور کـــرده باشـــد قطعـــا بـــه آن بهـــا می دهنـــد و در غیـــر ایـــن صـــورت و براســـاس تجربـــهای کـــه مـــا کســـب کردیـــم، هیـــچ حمایتـــی را بـــرای یـــک فیلـــم انیمیشـــن در نظـــر نمیگیرنـــد. مســـاله بعـــدی، مســـاله خـــود مخاطـــب اســـت کـــه هنـــوز عـــادت نـــدارد در ســـینما اثـــر انیمیشـــنی ببینـــد و خـــب طبیعتـــا ایـــن عـــادت اجتماعـــی بایـــد از طریـــق رســـانهها ایجـــاد شـــود کـــه خـــب بـــاز هـــم رســـانه هایی مثـــل تلویزیـــون بـــه دلیـــل اولویت بندیایـــی خـــود از هـــر کاری حمایـــت نمیکننـــد و ایـــن فرهنگســـازی هـــم مغفـــول واقـــع میشـــود.
امیرمسعود علمداری، فیلمنامه نویس و روزنامه نگار:
فیلمنامه خوب، کلید جذب مخاطب و موفقیت
«شروع یک اثر با فیلمنامه اتفاق می‌افتد. به عبارتی می‌توان اصطلاح «مادر فیلم» را برای فیلمنامه به کار برد. نمی‌توان متصور بود که بدون یک فیلمنامه خوب، اثر خوبی متولد شود؛ اگرچه فیلمنامه موفق به‌تنهایی تضمینی برای تولید یک اثر موفق نیست و در یک کار تیمی همه عناصر و حرف و همکاران دست‌به‌دست هم می‌دهند تا به موفقیت نهایی یا همان جلب نظر مخاطب برسند. در انیمیشن که هزینه‌های دوباره‌کاری و تاثیرات روانی این تغییرات بر تیم تولید، بازدارنده‌تر و پرهزینه‌تر از سینمای زنده است، اهمیت فیلمنامه خوب دوچندان می‌شود.»
«اصولا هدف از تولید یک اثر سینمایی استقبال مخاطب است. موفقیت یک اثر به‌شرط اینکه مستقل و بدون رانت باشد در گرو موفقیت در گیشه است تا سرمایه تولید این فعالیت اقتصادی فرهنگی بازگشت داشته و توجیه اقتصادی برای ادامه فعالیت در این صنعت سرگرمی اتفاق افتد. در این رویکرد هدف اصلی آثار سینمایی در جهان مخاطب عام است.»
ایمان خانچی، کارگردان انیمیشن:
ضعف فیلمنامه‌ها با کار تیمی قابل حل است
«به لطف ورود پروژه‌های خارجی، فعالان انیمیشن مجاب شدند تا برای تولید آثار انیمیشن خود، کیفیت کاری را از سطح پروژه‌های مرسوم ایرانی بالاتر ببرند و درنهایت این موضوع در ادامه باعث بالا بردن سطح کیفی تولیدات انیمیشن ایران شده است. مطلع شدن از پایپ‌لاین‌های تولید پروژه‌های خارجی، به ما به‌عنوان تولیدکنندگان انیمیشن کمک کرده تا بتوانیم انیمیشن‌های خودمان را در مسیر درست تولید قرار بدهیم.»
«متاسفانه در بخش فیلمنامه که مهم‌ترین بخش یک اثر را به خود اختصاص می‌دهد، ضعف‌های فراوانی وجود دارد که به‌راحتی و با فاصله گرفتن از فردگرایی قابل‌حل است. البته در بعضی از آثار سینمایی اخیر در این خصوص نیز شاهد پیشرفت‌های محسوسی هستیم که امید است تا شاهد نزدیک شدن به بازار جهانی و موفق انیمیشن ایران باشیم.»
کیارش زندی، رئیس گروه انیمیشن دانشگاه سوره:
همکاری دو بخش تجربی و آکادمیک، نردبان رشد انیمیشن ایران
«با توجه به‌شتاب فزاینده فناوری در شاخه‌های گوناگون انیمیشن و نیاز جامعه به تولیدات ملی و روزآمد، این وظیفه دانشگاه در قبال جامعه است که به آن پاسخ دهد و البته از دیگرسو، دانشگاه‌های نسل جدید، با ایجاد ارتباط بازار و آکادمی باید در کارآفرینی هم به‌درستی نقش‌آفرینی کنند.»
«نیروهای تجربی چون مهارت‌محور، تربیت شده‌اند و از راه سنگلاخ سعی و خطا عبور کرده‌اند، طبیعتا با آموزش آکادمیک و کلاسه‌بندی‌شده و هدفمند، می‌توانند این راه را هموارتر بپیمایند و از نقاط مشخص، مبدأ تا مقصد را طی کنند و از سوی دیگر، فضا و محیط دانشگاهی در شکل‌گیری درست شخصیت علمی و حرفه‌ای بسیار موثر است و در کنار آموزش فنی و مهارتی، هنرمند مساله‌مند و پژوهشگر تربیت می‌کند.»
«امید است تا در این میان با توجه به شرایط بین‌المللی و روند رو به رشد تولیدات انیمیشنی به‌خصوص آثار بلند سینمایی، شاهد همکاری بیشتر دو بخش تجربی و آکادمیک باشیم.»
مطالب پیشنهادی
