نفت؛ تک‌چشم دجال

عربستان‌سعودی با ایهام یک «شیر نفتی» است. این کشور هم شیر نفتی جهان است و هم جایگاه پرسروصدایش را در منطقه به‌دلیل نفت به‌دست آورده است. 
 بدون نفت شیر پرقدرت عربستان نفسی برای ایستادن در رقابت‌های پرشدت منطقه ندارد. اداره کشور، خرید تسلیحات، استخدام مزدور از سودان و کشورهای دیگر برای دفاع از خاک سعودی، وابسته کردن کشورهای دیگر به ریاض از طریق کمک‌های مالی و سوختی درکنار هزینه‌های کلان برای گسترش وهابیت بدون نفت امکان‌پذیر نیست. اگر منشأ بسیاری از تنش‌های منطقه‌ای عربستان باشد، منشأ توان عربستان برای این اقدامات نفت است. از این رو غایی‌ترین هدفی که در این کشور باید مورد ضربه قرار گیرد تاسیسات نفتی سعودی است. 
آمارها نشان می‌دهد صادرات نفت خام در سال‌های اخیر به‌طور میانگین یک‌سوم از تولید ناخالص داخلی عربستان را تشکیل داده است، باید درنظر داشت دیگر بخش‌های اقتصاد عربستان‌سعودی مانند صادرات غیرنفتی که پتروشیمی‌ها در آن جای می‌گیرند و همچنین درآمدهای مالیاتی و گمرکات و سرمایه‌گذاری‌های تولیدی نیز ریشه در درآمدهای نفتی دارند. به‌عبارت دیگر سهم یک‌سومی درآمدهای نفتی در تولید ناخالص داخلی عربستان حکم پدر برای دوسوم دیگر را دارد. بدون نفت و یارانه انرژی آن هزینه زندگی در عربستان افزایش یافته و هزینه‌های تولید نیز سربه‌فلک خواهد گذاشت. همچنین بدون درآمدهای ارزی سعودی‌ها پولی برای واریز به حساب بیش از 13 میلیون خارجی ساکن در این کشور نخواهد داشت. این تعداد از خارجی که یک‌سوم جمعیت ساکنان عربستان را تشکیل می‌دهند عمدتا از مصر، یمن، سوریه، هند، پاکستان و بنگلادش برای انجام کارهای صنعتی و خدماتی به این کشور آمده‌اند. کمبود ارز در عربستان حتی اگر منجر به خروج بخشی از این مهاجران شود، ضمن آسیب به اقتصاد و کیفیت زندگی در این کشور باعث تخریب روابط کشورهای مبدأ مهاجران با ریاض نیز خواهد شد. برای خواباندن عربستان کور کردن چشم نفتی این کشور راهی کوتاه و پرثمر است. 

  راه‌هایی برای عملیات موثر
ضربه به ستون فقرات کشور عربستان‌سعودی که همان صنعت نفت این کشور است باید به‌شکلی هوشمندانه و با برنامه‌ریزی صورت گیرد. ضربات هرچند سنگین به مراکز تولید و یا پمپاژ نفت عربستان در شرایط کنونی به‌تنهایی کافی نیستند، زیرا شرایط با گذشته متفاوت است و ماجراجویی‌های بی‌پایان ریاض، این کشور را نیازمند ضربه‌ای شدیدتر با مداومت بالا کرده است، برای موثرتر شدن این حملات لازم است نکات زیر درنظر گرفته شوند.

1- مسیرهای فروش
آسیب به بخشی از ظرفیت تولید نفت عربستان‌سعودی باعث گرانی نفت خواهد شد به‌گونه‌ای که ریاض از طریق فروش باقی‌مانده نفت خود به همان درآمد یا بیشتر دست می‌یابد. این موضوع درباره تحریم نفت روسیه توسط کشورهای غربی به‌وقوع پیوسته است. آنها نفت روسیه را تحریم کرده‌اند تا درآمدهای این کشور برای صرف در جنگ اوکراین کاهش یابد اما به‌شکل معکوسی این تحریم‌ها درآمد مسکو را افزایش داده‌اند. بااین‌حال کشورهای غربی از مسیر تحریم دیگر بخش‌های اقتصاد روسیه از هزینه درست این منابع در اهداف مسکو سنگ‌اندازی می‌کنند.
درباره عربستان‌سعودی ضمن درس گرفتن از اقدام غرب در تحریم روسیه باید مانع از بهره‌گیری ریاض از درآمدهای بالای نفت پس از حملات به تاسیساتش شد و در ادامه با برنامه‌ریزی صحیح راه‌های ریاض در هزینه درآمدها و ذخایرش را نیز محدود کرد.
در این راستا در ابتدا مهم است که پس از آسیب به تولید نفت عربستان بلافاصله مسیرهای انتقال نفت این کشور نیز دچار ضربه شوند. عربستان‌سعودی نفت خود را از دو مسیر خلیج‌فارس و دریای سرخ به بازارهای جهانی منتقل می‌کند. مسدود کردن این دو مسیر پس از بارگیری در نفتکش‌ها چندان لازم نیست، زیرا منجر به آسیب مستقیم به نفتکش دیگر کشورها و یا ناامنی مسیرهای دریانوردی می‌شود. به همین دلیل تاسیسات ذخیره‌سازی و انتقال نفت در پایانه‌های نفتی سعودی در خلیج‌فارس و دریای سرخ بایستی به‌صورت مستقیم هدف قرار گیرند.

2- ممانعت در بهره‌برداری فوری سعودی‌ها از ذخایر ارزی
عربستان‌سعودی در ماه آگوست (سه‌ماه قبل) دارای ذخایر ارزی به ارزش 433 میلیارد و 100 میلیون دلار بوده است. درصورت ضربه به درآمدهای نفتی عربستان، سعودی‌ها می‌توانند از این ذخایر برای ایجاد ثبات در بازار داخلی خود بهره گیرند. مبالغ موجود در حساب‌های عربستان‌سعودی هزینه بازسازی تاسیسات و تامین ارز موردنیاز برای واردات خواهد شد.
برای آنکه ریاض نتواند از ذخایر ارزی خود برای بهبود سریع اوضاع و حفظ وضعیت داخلی‌اش از تلاطم بهره ببرد باید مبادی وارداتی این کشور نیز دچار آسیب شوند. این احتمال وجود دارد عربستان‌سعودی درصورت کم شدن 100 میلیارد دلار از درآمدهای نفتی‌اش از ذخایر ارزی چندصد میلیارد دلاری خود برای جبران آن استفاده کند. به همین دلیل باید برای تزریق درد به داخل این کشور، بنادر تجاری و حتی گذرگاه‌های مرزی آن نیز مورد هدف قرار گیرند.
هوشمندی این ضربه نکات دیگری نیز دارد. ریاض درصورت آسیب به بنادر تجاری‌اش وابسته به بنادر کشورهای همسایه خود خواهد شد که این مساله می‌تواند وابستگی سعودی‌ها به دیگران را افزایش داده و از وزن و فضای مانور آنان در منطقه بکاهد.

3 -ممانعت از بازسازی سریع زیرساخت‌ها
ضربات برنامه‌ریزی‌شده علیه سعودی‌ها نباید پرحجم و لحظه‌ای باشند. ضربات با مدت‌زمان کوتاه به هر میزانی پرهزینه باشند عملیات بازسازی‌شان به‌سرعت آغاز می‌شود. به همین دلیل آنچه مهم است ادامه ضربات برای جلوگیری از آغاز سریع عملیات‌های بازسازی است. در این صورت نه ریاض و نه شرکت‌های بین‌المللی فعال در این کشور حاضر به آغاز بازسازی تا اتمام ماجرا نخواهند شد.

4- خارج کردن عربستان از لیست منابع مطمئن
حملات باید به‌گونه‌ای علیه عربستان صورت گیرند که این کشور از لیست منابع مطمئن تامین نفت خارج شود. این خروج باعث می‌شود سعودی‌ها قادر به انعقاد قراردادهای طولانی‌مدت نفت نباشند و از سوی دیگر این مساله منجر به ایجاد هراس در سرمایه‌گذاران دیگر بخش‌های سعودی نیز می‌شود.

5- حملات به نقاط توزیع داخلی سوخت
برای تزریق درد به داخل عربستان سعودی و آگاه ساختن شهروندان این کشور نسبت به اقدامات بی‌محابای حاکمان سعودی باید مراکز عمده توزیع سوخت در این کشور که تامین‌کننده بنزین، گازوئیل و گاز نیروگاه‌های برق هستند مورد هدف قرار گیرند. آسیب به بنزین و گازوئیل صنعت حمل‌ونقل و همچنین انتقال کالا را با دشواری روبه‌رو می‌سازد و درکنار آن آسیب به مراکز ذخیره‌سازی گاز نیز می‌تواند منجر به کاهش تولید برق در این کشور شود. این کاهش تولید برق می‌تواند به کاستن از میزان برق مصرفی توسط واحدهای صنعتی و تولیدی عربستان منتهی شود.
چنین حملاتی درد را به‌صورت مویرگی به تمام نقاط جغرافیایی و بخش‌های جامعه عربستان منتقل می‌کند.

6 -حملات به دفاتر مرکزی
در دور جدید حملات باید دفاتر تجارت نفت سعودی درکنار تاسیسات نفتی مورد هدف قرار گیرند. این اقدام برای آسیب رساندن به سازوکار نفتی عربستان لازم است. حملات به دفاتر تجارت نفت عربستان برای کارکنان شرکت‌های نفتی سعودی و همچنین شرکای آنها و دیگر سرمایه‌گذاران این پیام را در بر خواهد داشت که این کشور برای هرگونه سرمایه‌گذاری مناسب نیست.

7 -حملات به حلقه‌های دفاعی تاسیسات انرژی عربستان
حملات به حلقه‌های دفاعی تاسیسات انرژی عربستان سعودی مانند سامانه‌های پدافندی اطراف‌شان می‌تواند حاوی چند پیامد مهم باشد. حضور این سامانه‌ها هرچند با تاثیر کم یکی از عوامل قوت قلب سعودی‌ها تلقی می‌شود به همین دلیل ضربه به آنها می‌تواند تا مدت‌ها آثار روانی جدی روی حکام عربستان داشته باشد.
همچنین این حملات پیامی به سازندگان سامانه‌های پدافندی عربستان و دیگر خریداران این سامانه‌ها در سراسر منطقه است. با چنین حملاتی دیگر کشورهای منطقه که طبق نقشه‌های غرب درپی آتش‌افروزی هستند، متوجه خواهند شد باید امنیت‌شان را از طریق گفت‌وگو و نه جنگ‌افروزی تامین کنند.