سعدالله زارعی، تحلیلگر مسائل منطقه در گفتوگو با «فرهیختگان»:
نرگس چهرقانی، خبرنگار:رسانه‌های مختلفی برای جنگ خیابانی در ایران، در تکاپو هستند اما رسانه‌های وابسته به رژیم سعودی بی‌محاباتر از دیگران تبدیل ایران به سوریه دیگر را دنبال می‌کنند. عربستان سعودی مسئولیتی درقبال این رسانه قبول نمی‌کند و ریاکارانه می‌گوید خواهان رابطه مثبت با ایران است. ایران بارها درباره ماجراجویی‌ها و تبعاتش به عربستان سعودی تذکر داده اما به نظر در ریاض گوش‌ها و چشم‌ها بسته‌تر از آن است که پیام‌های مسالمت‌آمیز را دریافت کند. همین هم باعث شد تا فرمانده کل سپاه روز گذشته ریاض را تهدید کرد که تهران آرامش‌تان را می‌گیرد. در این زمینه با سعدالله زارعی، کارشناس مسائل منطقه گفتوگو کرده‌ایم تا اقداماتی که تهران می‌تواند در مواجهه با ریاض در دستورکار قرار دهد را بررسی کنیم. او می‌گوید که «سعودی‌ها دقیقا می‌دانند چگونه و چقدر آسیب‌پذیر هستند و چقدر در طول سال‌های اخیر آسیب دیده‌اند.» احتمالا اشاره زارعی به ضرباتی است که ریاض در جنگ یمن متحمل آن شده است. او گفته تهران می‌تواند موقعیت اقتصادی سعودی را با وقفه مواجه کند. متن این گفتوگو را در ادامه می‌خوانید.
در دوره‌ای که محمد بن‌سلمان وزیر دفاع سعودی بود، اقدام به راه‌اندازی شبکه‌ای علیه ایران کرد. این شبکه در سال‌های گذشته در تلاش برای ناامن کردن ایران به اشکال مختلف بوده است. از این رو فکر می‌کنید ایران دربرابر چنین اقداماتی باید چگونه پاسخ عربستان سعودی را بدهد؟
در پاسخ به این سوال ابتدا باید به مطلبی که حدود دوسال پیش مطرح شد، اشاره کنم. این مطلب مبنی بر این بود که آمریکایی‌ها در منطقه غرب آسیا اهداف‌شان را به‌صورت پروژه درآوردند و این اهداف را به کارگزارانی در منطقه سپردند. ازجمله توطئه‌هایی که آمریکایی‌ها قبلا در سیاست‌های خودشان مستقیما دنبال می‌کردند مساله ایجاد بی‌ثباتی و اغتشاش در ایران بوده است. حدود دو سال پیش آمریکا این پروژه را به عربستان سعودی و شخص محمد بن‌سلمان واگذار کرد. بنابراین اگر ما اینجا صحبتی از نقش عربستان می‌کنیم، درواقع صحبت از یک نقش واگذار شده است. البته با این توضیح که آمریکایی‌ها پروژه را به‌صورت مطلق و در همه ابعاد و با مسئولیت کامل واگذار نکردند. درواقع دستگاه‌های امنیتی، اطلاعاتی و مخابراتی خودشان را هم به پشتیبانی از این طرح وارد کار کردند و آن چیزی که اینجا مطرح کردند این است که ستاد این عملیات‌ها از سوی آمریکایی‌ها در جایی قرار داده شده که پروژه به آنجا واگذار شده است. مثلا اگر یک پروژه‌ای به حکومت اقلیم کرد واگذار شده، پشتیبان‌های آمریکا متوجه اربیل بوده و اربیل ستاد عملیات آمریکا در آنجا محسوب می‌شود. حالا این پروژه آمریکا می‌خواهد یک پروژه ضدایرانی باشد یا ضدترکیه یا ضدروسیه یا هرجای دیگر، آن کشور در اینجا نقش ستاد را بازی می‌کند.
بنابراین بحث در اینجا این است که پروژه آشوب در ایران که یک پروژه شناخته‌شده آمریکایی است، حدود دوسال پیش به عربستان سعودی سپرده شد و ما شاهد پشتیبانی‌های آشکار آمریکا از اغتشاش بودیم. از حیث اینکه رژیم عربستان پذیرفته که ستاد آشوب ایران باشد، مسئولیت هرگونه اغتشاش متوجه اوست. اما باید درنظر داشته باشیم که این یک پروژه اختیاری یا پروژه‌ای که طراحش عربستان باشد، نیست. پروژه واگذارشده است و اینجا سعودی‌ها در یک جنگ نیابتی علیه ایران شرکت کرده‌اند.
منظور شما این است واکنش ایران به اقدامات عربستان باید به‌گونه‌ای باشد که پاسخی به آمریکا را هم در بر داشته باشد؟ چون مشخصا آمریکا این پروژه نیابتی را به عربستان واگذار کرده.
ایران به‌طور رسمی و در وزارت امور خارجه خود، نسبت به عملکرد دولت عربستان در آشوب‌های اخیر اعتراض کرده است. کما اینکه ایران اعتراض خودش را به دولت‌های آلمان، فرانسه و انگلیس هم اعلام کرده و سوئیس هم مورد تذکر قرار گرفته است. همین تذکر عینا به عربستان سعودی هم داده شده که دست از این شرارت‌ها بردارند. طبیعتا ایران مایل نیست اساسا در فرآیند بی‌ثبات‌سازی در منطقه ایفای نقش کند. ما درطول 40 سال گذشته و حتی قبل از آن، همیشه نقش ثبات‌بخش و برطرف‌کننده تهاجمات خارجی علیه منطقه را بر عهده داشتیم و داریم. ما با تهاجم آمریکا به عراق هم در سال 1991 هم در سال 2003 مخالف بودیم و ظرفیت‌های خودمان را با شکست سیاست اشغال در عراق و افغانستان پای کار آوردیم. در جنگ‌ها هم ما همیشه موضع دفاع از حکومت‌ها و ملت‌های منطقه را برعهده داشتیم و انجام دادیم.
الان هم رویه ایران بی‌ثبات‌سازی عربستان نیست. اگر ما بخواهیم عربستان را بی‌ثبات کنیم واقعا این کار چندان دشوار نیست. شما می‌دانید 7 و نیم میلیون نفر از جمعیت عربستان سعودی که حدود 38 درصد جمعیت باقی آن کشور محسوب می‌شود، شیعه هستند، اعم از شیعیان جعفری یا زیدی یا اسماعیلی. اینها کسانی هستند که نسبت به جمهوری اسلامی ایران توجه دارند. بنابراین اگر ما خواسته باشیم سیاست مشابه عربستان را درپیش بگیریم، برای ما این کار شدنی است اما ما سیاست‌مان ایجاد بی‌ثباتی در منطقه نیست. اما در عرصه منطقه‌ای اگر آنها در این آشوب‌ها به خاطر شکست در یمن شرکت می‌کنند، قطعا به آنها یادآور می‌شویم که شما از ایران شکست نخوردید و از یمنی‌ها شکست خوردید و تاوان شکست شما در یمن را کشور دیگری نباید بپردازد. اگر آنها به‌دلیل شکست از یمنی‌ها در آشوب‌های ایران دمیدند، طبیعتا این امکان برای یمنی‌ها و کسانی که از یمنی‌ها پشتیبانی می‌کنند وجود دارد که موقعیت امنیتی و مراکز اقتصادی عربستان را با تهدید بیشتر مواجه کنند. اما همان‌طور که عرض کردم ما تاکنون سیاست‌مان برمبنای انتشار و توسعه ناامنی بر کشورهای همجوارمان نبوده است.
اشاره کردید بعد از روی کار آمدن بن‌سلمان، پروژه اغتشاش(نیابتی) در ایران شدت گرفته. باتوجه به این مساله فکر نمی‌کنید تحریم بن‌سلمان و دیگر مقامات عربستان مرتبط با او، از سوی ایران پاسخ ایران به اقدامات مخرب عربستان باشد؟
ما اگر خواسته باشیم کاری علیه عربستان بکنیم، نمی‌آییم عربستان را تحریم کنیم، بلکه کاری می‌کنیم که بن‌سلمان و تمام آل‌سعود در تنگنای فوری و شدید قرار بگیرند. اما هنوز ایران به مرحله اجرای جمع‌بندی‌اش نرسیده است. ولی همان‌طور که وزیر خارجه ایران در پیامی غیرمستقیم به عربستان اعلام کرده که اینگونه عملکرد عربستان تبعات خواهد داشت، ما اگر بخواهیم کاری بکنیم حتما کاری می‌کنیم که سعودی‌ها از کرده خود پشیمان شوند.
فرمانده‌کل سپاه اعلام کرد ایران آرامش کشورها و رسانه‌هایی که در ناآرامی‌های اخیر ایران دست داشتند را خواهد گرفت. او در بخش دیگر به انتقام اشاره کرد. شاید بگویید جمع‌بندی دقیقی صورت نگرفته اما با توجه به اینکه فرمانده سپاه آشکارا از نقش عربستان سعودی در این اغتشاشات هم می‌گوید، ابزارهای ایران برای تهدید عربستان و پاسخ متقابل چه مواردی می‌تواند باشد؟
فکر می‌کنم هم آمریکایی‌ها هم صهیونیست‌ها هم سعودی‌ها با توان تهاجمی ایران آشنا باشند و طعمش را هم بارها چشیده باشند. ما نمی‌خواهیم بگوییم چگونه اما خود سعودی‌ها دقیقا می‌دانند چگونه و چقدر آسیب‌پذیر هستند و چقدر در طول سال‌های اخیر آسیب دیدند. آنها به این موارد توجه کامل دارند. ما آنچنان ظرفیتی داریم که می‌توانیم موقعیت اقتصادی سعودی را با وقفه مواجه کنیم. این امکان وجود دارد و سعودی‌ها اینها را به‌خوبی می‌دانند و طعمش را چشیدند. پاسخ ایران ملموس است و تئوریک نیست. طبیعتا ما مشت‌مان را باز نمی‌کنیم که بگوییم دقیقا می‌خواهیم چه کنیم.
مطالب پیشنهادی
