حداقل 29 کشور بهسمت هستهایشدن رفتهاند. 19 کشور بهطور خاص برای تولید بمب هستهای تلاش کردهاند و 10 کشور موفق شدهاند. تعداد سلاحهای هستهای در جهان از 70 هزار بمب در سال 1986 امروزه به حدود 14 هزار بمب کاهش یافته است اما با اینحال بهنظر نمیرسد مسابقه تسلیحاتی در جهان روبهپایان باشد.
به گفته فدراسیون دانشمندان آمریکایی، ایالات متحده، بریتانیا و روسیه همگی ذخایر خود را کاهش دادهاند اما کارشناسان میگویند آنها هنوز درحال مدرنسازی و ارتقای تسلیحات موجود خود هستند. در این میان اما گمان میرود چین، پاکستان، هند و کرهشمالی بیشتر تولید کنند. آرژانتین، برزیل و کرهجنوبی، جزء کشورهایی بودند که گامهایی برای دستیابی به سلاح هستهای برداشتند اما بنا به دلایلی این پروژه را رها کردند. برزیل و آرژانتین با وجود توانمندیهای هستهای، دیگر برای تولید سلاح وسوسه نشدند اما در سئول پایتخت کرهجنوبی اوضاع کمی متفاوت از قبل شده است. در دورانی که بریتانیا در حال ارتقای سیستمهای تسلیحات هستهای خود است، ایالات متحده ممکن است تا 2040 بیش از 1 تریلیون دلار (703 میلیارد پوند) برای ارتقای قابلیتهای هستهای خود هزینه کند و کرهشمالی به آزمایش و توسعه برنامه هستهای خود با آزمایشهای موشکی ادامه میدهد، کرهجنوبی میخواهد بهنحوی در برابر پیونگیانگ، بازدارندگی ایجاد کند. در سئول زمزمههایی برای نزدیک شدن به تولید سلاح هستهای شنیده میشود. این البته بیش از آنکه گزینه مطلوب محافل سیاسی باشد در محافل نظامی درباره آن سخن گفته میشود. البته برخلاف فرماندهان نظامی سابق کرهجنوبی که تسلیحات هستهای را بهعنوان گزینهای بالقوه برای جلوگیری از تشدید تهدیدات هستهای کرهشمالی درنظر میگیرند، فرماندهان نظامی آمریکا با چنین دیدگاهی چندان موافق نیستند. بحث تولید سلاح هستهای در کرهجنوبی، پس از بیانیه کرهشمالی در مورد حمله به اهدافی در قلمرو کرهجنوبی با سلاحهای هستهای تاکتیکی قوت گرفته است. در سئول، طیف وسیعی از گزینهها - که شامل استقرار مجدد سلاحهای هستهای تاکتیکی ایالات متحده، ترتیبات اشتراکگذاری هستهای به سبک ناتو و دستیابی کرهجنوبی به تسلیحات هستهای است - بهعنوان اقدامات متقابل در برابر هشدارهای بیوقفه کرهشمالی برای توسعه استراتژیک و غیراستراتژیک یاد شده است.
دولت یون سوک یول تکرار کرده است که استقرار مجدد تسلیحات هستهای تاکتیکی ایالات متحده در شبهجزیره و توافقنامه اشتراک هستهای به سبک ناتو درحالحاضر از روی میز خارج شده است. اما بحثهای داغ در سئول ادامه دارد. رهبران نظامی سابق کرهجنوبی روز سهشنبه تاکید کردند که کرهجنوبی و ایالات متحده اکنون باید همه گزینههای قابل قبول - از جمله توسعه تسلیحات هستهای کرهجنوبی - را روی میز بگذارند. این اظهارات در جریان «کنفرانس صلح اتحاد کره و آمریکا» که در سئول برگزار شد، بیان شد. فرماندهان سابق علنا این ایده را که کرهجنوبی باید بهطور استراتژیک برای گریز هستهای، که عموما به توانایی ساخت تسلیحات هستهای اشاره دارد، برای پایین آوردن آستانه تبدیل شدن به یک قدرت هستهای اقدام کند، تایید کردند. ژنرال بازنشسته جونگ سئونگ میگوید: «نظر من این است که برای جمهوری کره ضروری است که توانایی پنهان خود را برای تسلیحات هستهای بهگونهای افزایش دهد که بتواند از (تهدیدات) هستهای کرهشمالی جلوگیری کند، اگرچه ما درحالحاضر قادر به داشتن سلاح هستهای نیستیم.» جو، رئیس سابق ستاد مشترک ارتش کرهجنوبی، در این مراسم گفت او از کرهجنوبی با نام رسمی آن جمهوری کره یاد کرد. بهتازگی «چونگ جین سوک»، رئیس حزب حاکم «قدرت مردم» در کرهجنوبی لغو تعهد سئول به عدم تولید تسلیحات هستهای را خواستار شد. او درباره پرتابهای موشکی کرهشمالی گفته بود: «نباید از این غفلت کنیم که تحریکات موشکی اخیر کرهشمالی نهفقط شامل موشکهای بالستیک بلکه شامل شبیهسازی سلاحهای هستهای تاکتیکی بود. ما باید همه تدابیر لازم را در حوزه دفاع و امنیت اتخاذ کنیم.»
در این گزارش بهبررسی تلاشهای احتمالی کرهجنوبی و چند کشور دیگر که احتمال دارد روزی بهسمت سلاح هستهای گام بردارند، پرداخته شده است.
اوکراین
اوکراین امروزه دارای 15 رآکتور هستهای است که بهوسیله آنها نیمی از برق مورد نیاز خود را تولید میکند. اغلب این نیروگاهها در زمان شوروی راهاندازی شدهاند. اوکراین به همین دلیل دارای ظرفیتهای کمی و کیفی گستردهای در حوزه هستهای، همانند دیگر حوزههای صنعتی مانند ساخت سلاح، کشتیسازی و معادن است. تعداد زیادی از کارشناسان اوکراینی در ساخت رآکتورهای هستهای و حتی ساخت تسلیحات هستهای در دوران شوروی نقش داشتهاند که هماکنون درصورت خواست دولت اوکراین برای ساخت سلاح هستهای در دسترس این کشور خواهند بود. توان رآکتورهای اوکراین در سطح تولید 13 هزار مگاوات برق است. این ظرفیت کییف را قادر میسازد در زمان کمی تعداد زیادی سلاح هستهای تولید کند. سوخت لازم برای هر یکهزار مگاوات، پس از مصرف شدن درصورت بازفرآوری پلوتونیوم، 300 کیلوگرم پلوتونیم به دست میدهد. این میزان برای ساخت 30 سلاح هستهای کافی است. بنابراین 13 هزار مگاوات ظرفیت هستهای اوکراین پس از اتمام دوره سوختشان که تقریبا یکسال طول میکشد پلوتونیوم لازم برای تولید 400 سلاح سلاح هستهای را تامین میکنند. اوکراین بهدلیل تجارب پیشین میتواند این تسلیحات را بهسرعت روی موشکهای بالستیک تاکتیکی خود نصب کند که میتوانند به مسکو، پایتخت روسیه نیز برسند. این شهر تنها 500 کیلومتر از مرزهای اوکراین فاصله دارد. درصورتیکه کییف موشکی با برد 800 کیلومتر تولید کند، قادر به نابودی مراکز اصلی روسیه خواهد بود. البته مسیر ساخت سلاحهای نامتعارف برای اوکراین با حجم عظیم مواد هستهای این کشور تنها به سلاحهای هستهای مرسوم منحصر نمیشود. یک احتمال بسیار قوی در راستای مقاصد و امکان پیشروی اوکراین، ساخت «سلاح کثیف» است. سلاح کثیف یک وسیله انفجاری است که انفجارش هستهای نیست، اما انفجار صورتگرفته در این بمب میتواند محتویات رادیواکتیو موجود در آن را در سطح وسیعی پراکنده کند. گفته میشود اوکراین بهراحتی قادر به ساخت چنین سلاحی است. اوکراین اگر لولههای سوخت اورانیوم موجود در رآکتورهایش را خارج کند، قادر به ساخت تعداد زیادی سلاح کثیف خواهد بود.
ژاپن
ژاپن دارای 17 نیروگاه هستهای است اما به دلیل تبعات ناشی از سونامی که به تغییر سیاست این کشور در استفاده از چنین نیروگاههای انجامید بسیاری از آنها تعطیل شدند. در سال 2022 تنها 6 مورد از این نیروگاهها فعال هستند.
توکیو از فناوری بسیار پیشرفته هستهای بهره میگیرد بهگونهای که قادر به طراحی و ساخت نیروگاههای هستهای است.
ژاپن دارای 47 تن پلوتونیوم جداسازی شده است درحالی که آمریکا 49 تن و روسیه 52 تن پلوتونیوم جداسازی شده را ذخیرهسازی کردهاند. با توجه به آنکه هر 8 کیلوگرم پلوتونیوم برای ساخت یک سلاح هستهای کافی است به نظر میرسید ژاپن قادر است در صورت تصمیمگیری دست به تولید 5 هزار و 800 سلاح هستهای برسد. تسلیحات ساختهشده با پلوتونیوم قدرتمندتر از سلاحهایی هستند که با اورانیوم 90 درصد ساخته شدهاند.
ژاپن هماکنون از این ذخایر بهعنوان سوخت نیروگاههای باقیمانده هستهای خود برای تولید برق بهره میگیرد. از سوی دیگر تنها بخشی از این ذخایر در حال حاضر در ژاپن قرار دارند، بهگونهای که در سال 2018 این میزان به ۹ تن پلوتونیوم میرسید و 36.7 تن دیگر در انگلیس و فرانسه نگهداری میشدند. با این حال همین میزان پلوتونیوم نیز برای ساخت بیش از یک هزار کلاهک هستهای کافی هستند.
ژاپن به موازات ذخیرهسازی مواد شکافپذیر و فناوری پیشرفته هستهای، در حوزه تولید وسایل پرتاب کلاهکهای هستهای نیز دست به ظرفیتسازی زده است. برنامه فضایی ژاپن شامل ساخت موشکهای ماهواره بر سنگینی است که میتوانند به سرعت تغییر شکل داده و به موشکهای بالستیک دوربردی برای پرتاب تسلیحات هستهای تبدیل شوند. ژاپنیها در این سالها روی موشکهای کروز نیز سرمایهگذاری کرده و قادر به تولید موشکهایی با برد 1000 کیلومتر هستند.
عربستان
مرداد 99 دو روزنامه آمریکایی نیویورکتایمز و والاستریت ژورنال در گزارشهای جداگانه از قصد ریاض برای گسترش برنامه غیرنظامیاش با کمک چین پرده برداشتند. آژانسهای اطلاعاتی آمریکا پس از آن اعلام کردند درحال بررسی دقیق همکاری هستهای چین و عربستان هستند تا بدانند این همکاری میتواند بهطور مخفیانه به توان عربستان برای تولید تسلیحات هستهای بینجامد یا خیر؟ آژانسهای جاسوسی آمریکا یک تحلیل محرمانه منتشر کردند که نشان میداد ممکن است اقداماتی مخفیانه از جانب عربستان سعودی و چین برای تولید اورانیوم غنینشده بهشکلی که بعدا بتوان آن را برای سوخت تسلیحات هستهای غنیسازی کرد، در کار باشد. اولین زمزمهها درباره حرکت عربستان به سمت دستیابی به سلاح هستهای با فرار محمد خیلوی، دیپلمات سابق عربستانی در سازمانملل، در سال 1994 به آمریکا شنیده شد. خیلوی با انتشار صدهزار سند که از سفارت عربستانسعودی بهدست آورده بود، اعلام کرد عربستان از سال 1975 و بهدنبال شکست اعراب در جنگ 6 روزه با اسرائیل در سال 1367، برنامهای تحقیقاتی را برای ساخت بمب هستهای و مقابله با رژیمصهیونیستی آغاز کرده است.
سعودیها به دلیل فقدان دانش دستیابی به تاسیسات و تسلیحات هستهای، در اواخر دهه 80 بهطور مخفیانه موشکهایی خریدند که بیارتباط به جستوجوهایشان برای بمب اتم نبود. ریاض از چین 50 تیره موشک میانبرد دانگفنگ-3 که قابلیت حمل یک کلاهک دوتنی را داشت و دارای حداکثر برد 3300 کیلومتر بود، خرید. در دهه نخست قرن 21، ملک عبدالله، پادشاه وقت عربستان تهدیدی کرده بود که اگر ایران به سلاح اتمی دست پیدا کند، عربستان نیز وارد این مسیر خواهد شد اما سوال این بود که پروسه دستیابی به فناوری هستهای و بمب اتم، چندین سال زمان خواهد برد و این مسیر برای ریاض تقریبا غیرممکن است. چگونگی دستیابی ریاض به سلاح هستهای را چند سال بعد، در سال 2013 «بیبیسی» افشا کرد. این رسانه انگلیسی ادعا کرد عربستان سعودی در پروژههای سلاحهای هستهای پاکستان سرمایهگذاری مالی کرده است تا در ازای آن از پاکستان سلاح اتمی تحویل بگیرد و از این سلاحها در برابر تهدیدهای نظامی احتمالی دیگر کشورهای منطقه استفاده کند.
ترکیه
ترکیه برای تضمین امنیت خود به عضویت خود در ناتو تکیه کرده است. اگرچه ترکیه یک کشور غیرهستهای عضو معاهده منع گسترش سلاحهای هستهای است، اما رئیسجمهور ترکیه گهگاه به حق این کشور برای توسعه و دستیابی به سلاحهای هستهای اشاره کرده است.
بازدارندگی ارائه شده توسط ایالات متحده/ناتو تضمینهای امنیتی برای بیش از نیم قرن به ترکیه داده است اما با این حال، از آنجایی که مذاکرات در مورد الحاق ترکیه به اتحادیه اروپا پس از کودتای نافرجام در سال 2016 متوقف شده است، رجب طیب اردوغان، رئیسجمهور ترکیه چندین بار به حق ترکیه برای توسعه و دستیابی به سلاحهای هستهای اشاره کرده است.
به عنوان بخشی از چتر هستهای ناتو، ترکیه همچنان میزبان حدود 50 سلاح هستهای تاکتیکی در قلمرو خود در پایگاه هوایی اینجرلیک است. ایالات متحده قصد دارد بمبهای هستهای B61 را به B61-12 ارتقا دهد و امیدوار است که این فرآیند را تا سال 2024 تکمیل کند. در حال حاضر، هم هواپیماهای آمریکایی و هم برخی از F16 های ترکیه می توانند B61 را حمل کنند.
در سپتامبر 2019، رجب طیب اردوغان، رئیسجمهور ترکیه اعلام کرد غیرقابل قبول خواهد بود که کشورهای دارای سلاح هستهای ترکیه را از دستیابی به سلاح هستهای منع کنند. اگرچه او نگفت که آیا ترکیه برنامه تسلیحات هستهای خود را دنبال خواهد کرد یا نه اما اظهارات اردوغان به درخواستها از آمریکا برای خروج تسلیحات هستهای خود از ترکیه و افزایش نگرانیها درمورد توسعه نیروگاههای هستهای در ترکیه دامن زد.
علاقه ترکیه به فناوری هستهای غیرنظامی حداقل به سال 1956 بازمیگردد، زمانی که دولت سازمان انرژی اتمی ترکیه (TAEK) را تأسیس کرد. ترکیه در حال حاضر با مشارکت روسها مشغول تکمیل نیروگاه «آق قویو» (اولین نیروگاه اتمی ترکیه) است. این نیروگاه شامل چهار رآکتور با مجموع توان تولید ۴۸۰۰ مگاوات برق خواهد بود. ترکیه تقریباً 72 درصد از تقاضای انرژی خود را از طریق واردات تأمین میکند. بنابراین به طور فعال انرژی هستهای را برای رفع این وابستگی دنبال میکند.
کره جنوبی
کرهجنوبی 23 رآکتور در قالب پنج مجموعه نیروگاه هستهای در اختیار دارد که دارای ظرفیت 23 هزار مگاواتی برای تولید برق هستند. سئول اگر به سمت بازفرآوری پلوتونیوم از سوخت مصرف شده این رآکتورها برود قادر است سالانه به بیش از 3 تن پلوتونیوم دست یابد. این حجم از مواد شکافپذیر برای ساخت صدها سلاح هستهای کافی است.
در حوزه حمل تسلیحات هستهای نیز کرهجنوبی دست به ظرفیتسازیهایی زده است. کرهایها در این زمینه قادر به استفاده از انواع موشکهای بالستیک و کروز هستند. موشک بالستیک هاینمو- سی2 با برد 800 کیلومتر و قابلیت حمل کلاهک 500 کیلوگرمی که مشابهت بسیاری با موشک اسکندر ساخت روسیه دارد، میتواند دستکم یک کلاهک هستهای حمل کند.
موشک کروز هاینمو-3 سی با برد 1500 کیلومتر و قابلیت حمل کلاهک 500 کیلوگرمی دیگر گزینه سئول برای پرتاب تسلیحات هستهای است. کرهجنوبی همچنین موشک کروز هاینمو-4 با برد 3000 کیلومتر را در دست توسعه دارد. به نظر میرسد کرهجنوبی برای حمل کلاهکهای هستهای بر روی موشک های کروز سرمایه گذاری خاصی انجام داده است زیرا این تسلیحات مزایای بسیاری در حوزه هستهای دارند. موشکهای بالستیک تاکتیکی به دلیل برد کوتاهی که دارند با تسلیحات ضدموشکی قابل رهگیریاند اما شناسایی موشکهای کروز دشوارتر است. از سوی دیگر احتمال دارد کرهجنوبی برای حفاظت از تسلیحات هستهای خود در حملات هستهای موج اول، قصد داشته باشد زیردریاییهای خود را به موشکهای هستهای مجهز کند.
از آنجا که کرهایها هنوز دارای زیردریاییهای عظیم با پیشران هستهای نیستند و از موشکهای بالستیک دوربرد دریا پرتاب بهره نمیگیرند، بر روی پرتاب موشکهای کروز مجهز به کلاهک هستهای از زیردریاییهای متعارف تمرکز کردهاند. رژیمصهیونیستی نیز به دلیل محدودیتهای مشابه از چنین ترکیبی استفاده میکند. صهیونیستها در این راه زیردریاییهای متعارف خود را که از آلمان خریداری کردهاند را به موشکهای کروز پاپ آی توربو مجهز به سلاح هستهای، مسلح کردهاند.