زهرا رمضانی، خبرنگار:در هفته‌های اخیر فضای دانشگاه‌ها ملتهب شده و تقریبا هر روز در یکی از دانشگاه‌های کشور تجمع اعتراضی برگزار می‌شود. اتفاقی که هرچند در ابتدا به‌دلیل اعتراض به درگذشت مهسا امینی شروع شد اما امروز حال‌وهوای دیگری به خود گرفته و تجمعات اعتراضی دانشجویان در برخی دانشگاه‌ها فضای حاکم را امنیتی کرده است. از این مساله که بگذریم، سوءمدیریت برخی مسئولان دانشگاه‌ها باعث رقم خوردن اتفاقات ناگواری در جامعه آکادمیک کشور شده است. اتفاقی مانند حادثه دانشگاه صنعتی‌شریف که باعث شد بار دیگر موج اعتراض‌ها در دانشگاه‌ها آغاز شود را باید یکی از مهم‌ترین اتفاقات در این حوزه دانست. 23 مهر ماه بود که برخی از دانشجویان دانشکده کامپیوتر دانشگاه علم‌و‌صنعت با انتشار توییتی از حضور برخی اساتید و مسئولان این دانشکده در جمع دانشجویانی خبر دادند که دلیل اصلی اعتراض‌شان همان اتفاقات دانشگاه صنعتی‌شریف بود. تحصنی که برخلاف دانشگاه‌های دیگر نه‌تنها فضا را امنیتی نکرد، بلکه درنهایت باعث آرام شدن دانشجویان و تغییر فضای حاکم بر دانشگاه علم‌وصنعت شد. در این گزارش به سراغ محمدرضا محمدی، معاون فرهنگی دانشکده کامپیوتر و از اساتید حاضر در این تحصن رفتیم تا برایمان از چرایی حضورشان در این تجمع و اهمیت این مساله بگوید. عضو هیات‌علمی‌ای که معتقد است با دانشجوی دهه 80 نمی‌توان همانند دانشجویان گذشته برخورد کرد و اگر بنا به برگزاری برنامه‌هایی باشد که صرفا در آن با سخنرانی قصد ارتباط‌گیری با دانشجوی امروز را داشت، نه‌تنها نتیجه‌ای نخواهد داشت، بلکه حالت دافعه برای دانشجویان ایجاد می‌کند و وضعیت امروز را بدتر خواهد کرد. متن کامل این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.

چه اتفاقی باعث شد اساتید در جمع دانشجویان معترض دانشکده کامپیوتر دانشگاه علم‌وصنعت حاضر شوند؟
یک روز قبل از برگزاری این جلسه، بخشی از دانشجویان به‌دنبال برگزاری تحصنی بودند که دلیلش هم انتقاد از اتفاقات رخ‌داده در دانشگاه صنعتی‌شریف بود و درخواستی نیز برای این منظور منتشر کردند و پیرو همین مساله، روز سه‌شنبه تلاش کردیم در دانشکده فضا را برای آنها مهیا کنیم تا دانشجویان بتوانند اعتراض‌شان را به‌نوعی نشان دهند. روز سه‌شنبه از ساعت 9 تحصن شروع شد و دانشجویان یکی‌یکی به نشانه اعتراض روی زمین نشستند و به‌تدریج نیز بر جمعیت‌شان اضافه شد و ما نیز با توجه به اینکه اتفاقات ناگواری در برخی دانشگاه‌ها در روزهای قبل‌تر رخ‌داده و به‌دلیل حساسیت ماجرا، ترجیح دادیم در کنار دانشجویان حضور داشته باشیم و از همان ابتدا، بنده به‌همراه رئیس دانشکده و دو تن دیگر از اساتید در جمع آنها حاضر شدیم. البته بعد از مدتی ما نیز روی زمین نشستیم و با این کار زمینه برای صحبت دانشجویان فراهم شد. درحالی‌که تا قبل از این کار، دانشجویان هیچ صحبتی نداشتند و تنها به نشانه اعتراض روی زمین نشسته بودند و پلاکاردهایی که روی آن جملاتی که در اعتراض به سکوت اساتید و اتفاقات رخ‌داده در فضای دانشگاه‌ها بود، دردست داشتند. 

  اساتید در مقام پاسخگویی در جمع دانشجویان حاضر نشده بودند
اصلی‌ترین صحبت و مطالبات دانشجویان پیرامون چه موضوعاتی بود؟
جالب اینجاست که در ابتدای تحصن دانشجویان حتی دستنوشته‌ای هم نداشتند تا جایی که شخصا به‌شوخی به آنها گفتم اگر بنا به تحصن دارید، حداقل پلاکارد با خودتان می‌آوردید که به‌تدریج دستنوشته‌هایشان را بالا آوردند. البته در یکی دو مورد از درخواست‌های دانشجویان که در ارتباط با عدم همراهی اساتید با واقعه دانشگاه شریف بود، کمی حالت تندی به‌وجود آمده بود اما وقتی خطاب به این دانشجویان عنوان کردم، برداشت‌تان از موضوع دچار اشتباه است، آنها قانع شدند. مابقی درخواست‌هایشان نیز منطقی بود. 
باید به این مساله اشاره کنم که دلیل اصلی برگزاری تحصن اتفاقات دانشگاه شریف بود اما وقتی تحصن برگزار شد، دانشجویان مطالبات مختلفی داشتند که ازجمله آن عدم مشخص‌بودن آینده شغلی، درآمد پایین دانشجویان نسبت به دیگر کشورها، مشکلات آموزشی موجود در دانشگاه و... بود. یعنی سطح مطالبات هم در حد دانشگاه و هم موضوعات کلی سیاسی و عدم وجود آزاد سیاسی و... بود. البته صحبت‌های مختلفی بین دانشجویان و ما ردوبدل شد و خوشبختانه بسیاری از مطالب نیز درست بود و ایراداتی منطقی بود که بخشی از آن به دانشگاه و بخش دیگر به کل کشور برمی‌گشت که دانشجویان نسبت به آن اعتراض داشتند. قطعا اگر این ایرادات پیگیری شود و در روند اصلاح آن، اقداماتی انجام شود حتما اتفاقات مثبتی رخ می‌دهد. البته در این میان هم برخی از نکات مطرح‌شده از سوی دانشجویان بیشتر حالت احساسی داشت اما در مجموع صحبت‌های خوبی ردوبدل شد. موضوع دیگر اینکه اساتید حاضر در جمع دانشجویان در مقام پاسخگویی به دانشجویان پاسخ نمی‌دادند، بلکه تنها هدف‌مان این بود که با این قشر صحبت کنیم و در حد توان‌مان به ابهامات آنها پاسخ دهیم.  موضوع دیگر اینکه از ساعت 12.5 به بعد دانشجویان به‌تدریج به تحصن پایان دادند و دانشجویانی که کلاس داشتند به سر کلاس‌ها رفته و بقیه نیز از دانشکده خارج شدند. 

 دانشجویان در ابتدا اجازه نمی‌دادند به اسم کوچک خطاب‌شان کنیم!
در خبرهای غیررسمی منتشرشده از این جلسه، عنوان شده بود که دانشجویان در ابتدا ماسک زده بودند اما به‌تدریج به اساتید اعتماد کرده و در کنار طرح خواسته‌هایشان، ماسک‌هایشان را نیز برداشتند. کمی درباره این موضوع صحبت کنید.
  بله همین‌طور بود. حتی در اوایلی که دانشجویان شروع به صحبت کردند نیز این موضوع مطرح شد که دانشجویان نمی‌خواهند شناسایی شوند که بعد از پایان جلسه برای آنها مشکلی ایجاد شود و واقعیت این است که در صبح همان روز با توجه به اینکه حراست نیز در جریان برگزاری این تحصن بود، از نیروهای حراست نیز در ورودی دانشکده حضور داشته و اجازه ورود دانشجویان از همه درها را نمی‌دادند؛ البته وقتی با نیروهای حراست صحبت کرده و اعلام کردیم که قرار نیست اتفاق ناگواری بیفتد، فضا از حالت امنیتی خارج شد و تنها با چک‌کردن کارت دانشجویی، اجازه ورود دانشجویان غیر از دانشکده کامپیوتر را نمی‌دادند. بعد از اینکه صحبت‌ها شروع شد نیز دانشجویان ترجیح می‌دادند با ماسک حرف زده و حتی اسم‌شان از سوی اساتید مطرح نشود؛ هرچند اساتید همه دانشجویان را می‌شناختند، اما بعد از اینکه باب گفت‌وگو بین اساتید و دانشجویان شکل گرفت، فضا دستخوش تغییر شد و دانشجویان از این بابت احساس راحتی کردند و بعد نیز شروع به برداشتن ماسک‌هایشان کردند.

فکر می‌کنید حضور اساتید و مسئولان دانشگاه‌ها در میان دانشجویانی که به هردلیل نسبت به موضوعی معترض هستند، می‌تواند سبب آرام شدن فضا شود؟
درست است که اعتراضات دانشجویان نسبت به مسائلی مانند آینده، شغل، وضعیت اقتصادی و آزادی نکات درستی است و در مقابل نیز ایجاد برخی سوتفاهم‌ها در ذهن دانشجویان باعث‌شده تا آنها نسبت به یک موضوعی اعتراض داشته باشند. اما واقعیت اینکه اگر دانشجویان بتوانند حرف‌شان را به‌درستی منتقل کرده و از طرفی نیز صحبت آنها شنیده شود، قطعا فضا آرام می‌شود. نباید فراموش کرد که اکثر دانشجویان نیز تنها به‌دنبال شنیده‌شدن صحبت‌هایشان هستند و به‌هیچ‌عنوان دنبال ایجاد مشکل نیستند، اما وقتی کسی را پیدا نمی‌کنند که روبه‌روی او صحبت‌هایشان را مطرح کنند، آن وقت است که می‌بینیم فضا از حالت اعتراض خارج می‌شود.  قطعا رئیس یک دانشکده هم نمی‌تواند بسیاری از مشکلات و مطالبات دانشجویان که خارج از حیطه او است را برطرف کند، اما همین که پای صحبت‌های دانشجویان می‌نشیند و به حرف‌هایشان گوش می‌دهد، فضا آرام می‌شود. از طرفی هم رئیس دانشکده‌ها می‌توانند مطالبات دانشجویان را به رئیس دانشگاه و وزیر علوم منتقل کند که مسیر برای پیگیری مطالبات هم باز شود. 

  اگر تفاوت نسل دانشجوی امروز با گذشته را نشناسیم، امکان برقراری ارتباط با آنها وجود ندارد
دانشجوی امروز نسبت به متولدین دهه 70 متفاوت هستند و این تفاوت را هم در نحوه اعتراض آنها می‌بینیم، در چنین شرایطی اساتید باید چطور با دانشجویان تعامل داشته باشند؟
اولین نکته‌ای که اساتید باید رعایت کنند این است که تفاوت نسلی را به‌درستی بشناسند و فرصتی فراهم شود تا دانشجویان بتوانند بدون ترس از قضاوت‌شدن، صحبت‌هایشان را مطرح کنند. درست است که برخی آرمان‌های دانشجویان امروز با دهه‌های قبل متفاوت است، اما وجه تشابه‌های زیادی هم در موضوعاتی مانند عدالت، اقتصاد و... وجود دارد.  موضوع اصلی این است که اگر نتوانیم تفاوت‌های نسل امروز با دانشجوی گذشته را بشناسیم، امکان برقراری ارتباط با آنها را هم نخواهیم داشت. به‌طور مثال دانشجوی امروز چندان علاقه‌ای به شنیدن سخنرانی‌های طولانی ندارد و اگر بخواهیم برای آنها از طریق موعظه‌کردن، پیش برویم نه‌تنها جواب نمی‌گیریم بلکه شاید باعث دور شدن آنها شویم. امروز باید با زبان دهه 80 با آنها صحبت کنیم و در غیراین‌صورت نه‌تنها ما متوجه حرف‌های آنها نمی‌شویم، بلکه آنها نیز صحبت‌های ما را قبول نخواهند کرد. 

در جلسه شما با دانشجویان تعامل بین دو طرف برقرار شد؟
تا حد خوبی برقرار شد اما نه‌اینکه بگوییم این اتفاق 100 درصد رخ داد. موضوع دیگر اینکه ما بیشتر وقت را دراختیار دانشجویان گذاشتیم تا آنها با طرح دغدغه‌هایشان، این احساس را پیدا کنند که حرف‌هایشان شنیده شده است. البته ما نیز صحبت‌های آنها را به مسئولان بالاتر منتقل کردیم تا از این طریق اقداماتی که می‌توان برای رفع دغدغه‌هایشان انجام دهند را پیگیری کنند. در همان جلسه هم گاهی پیش می‌آمد که ما به همان مدل قبلی صحبت کنیم و هرگاه شرایط تغییر می‌کرد، مشخص بود که دانشجویان چندان رغبتی به ادامه صحبت ندارند.

دانشجویان بعد از طرح دغدغه‌هایشان تمایل بیشتری برای حضور در کلاس‌های درس پیدا کردند
قرار است چنین جلساتی با دانشجویان ادامه داشته باشد؟
بله. ما هر از گاهی جلسات با دانشجویان را برگزار می‌کنیم که البته شکل آن قطعا حالت تحصن طور ندارد و عمدتا نیز در این جلسات دانشجویان مطالباتی که صرفا مختص دانشکده کامپیوتر است را مطرح می‌کنند. اما در آن جلسه، مطالبات دانشجویان خاص بود؛ چراکه صرفا به دانشکده محدود نمی‌شد. برداشت شخصی‌ام این است که تا قبل از برگزاری این جلسه، تصور برخی دانشجویان این بود که اساتید با لجاجت می‌خواهند تنها کلاس‌ها را برگزار کنند و هیچ توجهی به خواسته آنها ندارند، اما در آن جلسه وقتی دانشجویان دیدند برخی اساتید ازجمله بنده، کلاس درس را تعطیل کرده و در جمع آنها حاضر شده‌ایم فضا متفاوت شد و دیدیم که بعد از آن خود دانشجویان خواهان حضور در کلاس‌های درس هستند. به‌صورت کلی حس دانشجویان بعد از برگزاری آن جلسه مثبت شد و دیگر شاهد تشویق دانشجویان برای تعطیلی کلاس‌ها نیستیم.

   اساتید فضای گفت‌وگو با دانشجوی امروز را به‌خوبی نمی‌شناسند
به‌نظر می‌رسد اساتید دانشگاه‌ها تمایل چندانی به حضور در جمع دانشجویان معترض ندارند؟
بله بخشی از این مساله به مشغله‌های اساتید برمی‌گردد. امروز اعضای هیات‌علمی درگیری‌های ذهنی زیادی دارند و تفکر اساتید نیز با یکدیگر متفاوت است. یعنی برخی اساتید آکادمیک‌تر بوده و تمایل چندانی به کارهای سیاسی ندارند و در مقابل نیز عده‌ای که‌انگیزه این کار را دارند، به‌دلیل نشناختن فضا امکان گفت‌وگو میان آنها با دانشجویان فراهم نمی‌شود. یعنی دانشجویان سوءتفاهم‌هایی را نسبت به برخی اساتید دارند و در مقابل نیز اساتید به‌دلیل عدم آشنایی با فضای دانشجویان و نگرانی از رفتار این قشر، ترجیح می‌دهند خیلی در این‌گونه محافل حاضر نشوند. البته معتقدم این بی‌رغبتی صرفا از سوءبرداشت نشات می‌گیرد و اگر فضا برای گفت‌وگو فراهم شود، مشکلی ایجاد نمی‌شود.