فرار یوتیوبرهای ایرانی از تونل تحریم

محمدحسن اسدی‌طاری، عضو هیات‌علمی دانشگاه تهران مرکز:یوتیوب یک شبکه بارگذاری، نگهداری و بستر بسیار خوبی برای تولید محتوا در حوزه‌های مختلف است. این پلتفرم یک شبکه ویدئو‌‌محور است و در همه دنیا از آن استقبال می‌شود. همچنین از لحاظ رنکینگ رتبه ۲ گوگل را دارد. البته شبکه‌ای با این وسعت محدودیت‌هایی هم برای انتشار ویدئو دارد. برای مثال بر این موضوع تاکید دارد که خشونت را ترویج ندهد، حالا اینکه در این زمینه موفق است یا خیر بحث دیگری است. یوتیوب با محتواهایی که دارد یک نوع سبک زندگی را ترویج می‌دهد و این سبک زندگی در همه جای دنیا یکسان نیست. کاربران زیادی از جمله ایرانی‌ها با تولید محتوا در این پلتفرم درآمدزایی می‌کنند. یکی از بزرگ‌ترین مشکلات یوتیوبرها در ایران معرفی حساب بانکی برای انتقال پول است. به‌دلیل تحریم‌هایی که در ایران وجود دارد بحث انتقال پول به حساب‌های ایرانی بسیار دشوار است و مورد پذیرش گوگل قرار نمی‌گیرد. البته با وجود موانع زیادی که سر راه یوتیوبرهای ایرانی وجود دارد، افراد زیادی هستند که از این مسیر کسب درآمد می‌کنند. 

     فیلترینگ یک درمان کوتاه‌مدت است
فیلترینگ یوتیوب به سال‌های دور باز می‌گردد و مهم‌ترین بحثی که وجود دارد و باید به آن اشاره کرد تعدد موضوعاتی است که مغایر با سیاست‌های فرهنگی کشور ما شناخته و معرفی شده است. درواقع نمی‌توانیم بگوییم به یک دلیل خاص است که یوتیوب فیلتر شده است. فیلترینگ جزو سیاست‌های انفورماتیک کشور ماست و گاهی اتفاقاتی رخ می‌دهد که باید این محدودیت ایجاد شود. اما در بسیاری از کشورهای دیگر این محدودیت وجود ندارد. نکته‌ای که وجود دارد استفاده عمومی از شبکه‌های اجتماعی اجتناب‌ناپذیر است. از طرفی هم محدودیت‌های عمومی باعث شده اعتماد مردم به پیام‌رسان‌های داخلی کم شود. حتی الان که محدودیت‌های اینترنتی و فیلترینگ وجود دارد میزان اقبال از پیام‌رسان‌های داخلی چشمگیر نیست و در این مسیر سیاستگذاری کلان جامعه ما محدود کردن شبکه‌های اجتماعی بین‌المللی است. موضوعی که وجود دارد این است که تا زمانی که نتوانیم یک جایگزین خوب برای این شبکه‌ها فراهم کرده و سیاستگذاری فرهنگی برای شبکه‌های اجتماعی بین‌المللی پیدا کنیم، با نگاه فیلترینگ کاری از پیش نمی‌رود. درواقع مردم به‌نوعی فیلترینگ را دور می‌زنند و وقتی فیلترینگ دور زده شود دیگر برایشان فرقی نمی‌کند که با سختی از این شبکه‌ها استفاده کنند. نگاه سیاستگذاری فرهنگی ما محدود‌کردن است و ظاهرا هم در این فکر موفق نیست و یک درمان کوتاه‌مدت است و نمی‌تواند یک راهکار بلندمدت برای استفاده از این شبکه‌ها باشد. 

     آپارات نسخه بومی‌سازی‌شده یوتیوب است
ما در ایران پلتفرم آپارات را داریم که نسخه بومی‌سازی شده یوتیوب است و در ایران رنکینگ خوبی دارد. تعدد و تنوع موضوعات آپارات هم مانند یوتیوب است منتها این پلتفرم با یک‌سری قوانین و ضوابط به انتشار ویدئو اقدام می‌کند که متناسب با ساختار فرهنگی و قوانین مقررات جامعه خودمان است. پس اگرچه موضوع کاری جفت‌شان یکسان است، اما آن چیزی که آپارات منتشر می‌کند با محتوای یوتیوب یکسان نیست. در آپارات هم کسب درآمد وجود دارد، اما سخت‌تر از یوتیوب است. در یوتیوب هر محتوایی گذاشته شود در گردونه فروش می‌افتد، اما در آپارات این‌طور نیست و محدودیت‌هایی دارد. 

     تلویزیون دیگر انحصاری در تولید محتوا ندارد
ما یک بحثی درمورد تولید محتوا آن هم خارج از صداوسیما داریم و برای این موضوع چند ملاحظه وجود دارد، اول اینکه براساس قانون اساسی، تلویزیون در انحصار صداوسیما است اما در این سال‌ها با شبکه‌های اینترنتی و تحولات تکنولوژی در تلویزیون هم تغییراتی ایجاد شد و شما درحال‌حاضر با تلویزیون‌های اینترنتی مواجه هستید که توسط سازمان تنظیم مقررات رادیو و تلویزیونی به‌ وجود آمده و بر آنها نظارت می‌شود. حتی این چیزی که ما می‌توانیم به آن تولید محتوا و تهیه‌کنندگی خارج از تلویزیون بگوییم هم تحقق پیدا کرده است. برای مثال مدت‌های طولانی پخش‌زنده در انحصار تلویزیون بود، اما اینستاگرام رقیب تلویزیون شد، در آپارات و یوتیوب هم پخش‌زنده وجود دارد. حالا آپارات از لحاظ نرم‌افزاری سخت‌تر است. درواقع شبکه‌های اجتماعی به‌نوعی سهولت دسترسی به محتوا را برای مخاطب و تولیدکننده فراهم می‌کند. این تحول تکنولوژی باعث شد انحصار تولید و پخش محتوا به‌خصوص محتوای زنده از تلویزیون خارج شود و قدرت انحصاری در این زمینه نداشته باشد. درواقع فضای تکنولوژی به‌سمتی رفته است که انحصار تلویزیون را از تهیه‌کنندگی و تولید محتوا خارج کرده و الان مخاطب به هرصورتی که بخواهد می‌تواند تولید محتوا کند و ابزارش را هم دارد.