فرانسه مهد اعتراض، اغتشاش، اعتصاب

سیدمهدی طالبی، خبرنگار:در فرانسه، اغتشاش، التهاب، زورآزمایی خیابانی و تظاهرات مسائلی عادی هستند؛ حتی بیشتر از کشورهای کوچک و ضعیف‌تر. تاریخ این کشور مملو از وقایعی است که حکومت یا گروه‌های مختلف به شکل اساسی از خجالت رقبای خود درآمده‌اند. 
در اعتراضات موسوم به جلیقه‌زردها که از سال 2018 آغاز شده و در سال 2019 اوج گرفت نمونه بزرگی در تاریخچه اعتراضات فرانسه است. سرکوب خونین معترضان به گرانی بنزین که ده‌ها کشته در «مهد دموکراسی» برجای گذاشت نشان داد «در» در فرانسه همچنان بر پاشنه «خشونت» می‌چرخد. 
فرانسه حالا در سال 2022 نیز دچار اعتراضاتی از جنس سوخت شده است. کارگران و کارمندان پالایشگاه‌های فرانسه می‌گویند به دلیل گرانی قیمت انرژی در کشورشان قدرت خرید خود را از دست داده‌اند اما کارفرمایان آنها در همین مدت میلیاردها دلار سود بیشتری به جیب زده‌اند. این کارکنان به همین دلیل خواهان سهیم شدن از سودهای افزایش‌یافته شرکت‌های نفتی‌ای هستند که در آن کار می‌کنند. 
اعتصاب‌کنندگان با استناد به آمارها می‌گویند شرکت توتال از ماه آوریل تا ژوئن تنها طی سه ماه به سودی 5.7میلیارد دلاری رسیده که ناشی از افزایش قیمت‌ها پس از وقوع جنگ در اوکراین است. اتحادیه‌های کارگری شرکت‌های نفتی خواهان افزایش 10 درصدی دستمزدهای خود هستند. 
اعتصاب‌ها باعث شده تا چهار پالایشگاه از هفت پالایشگاه فرانسه و همچنین یک انبار بزرگ سوخت در این کشور فعال نباشند. به دنبال این مساله 30 درصد از پمپ‌بنزین‌های این کشور نیز غیرفعال شده‌اند به‌گونه‌ای که بنزین و گازوئیل در فرانسه کمیاب شده است. 
با وجود آنکه کارگران نفتی اعتراضات اخیر فرانسه را آغاز کرده‌اند به مرور دیگر بخش‌های این کشور نیز با الهام‌گیری از آنان به اعتراضات پیوسته‌اند. دانش‌آموزان فرانسوی به محوریت پاریس از روز سه‌شنبه که موسوم به «سه‌شنبه سیاه» است از اعتصاب‌ها اعلام حمایت کرده‌اند. دانش‌آموزان معترض در پی آن دست به مسدودسازی ورودی‌های مدارس خود کرده‌اند. آنها خواهان افزایش حقوق‌ها در کشور و اصلاح نظام آموزشی کشورشان هستند. پلیس فرانسه در روز سه‌شنبه 11 تن از این دانش‌آموزان را در پاریس بازداشت کرد. 
این گروه از دانش‌آموزان علاوه‌بر حمایت از اعتصاب سراسری اتحادیه‌های کارگری برای افزایش دستمزد و حق اعتصاب، خواستار اصلاحاتی در نظام آموزشی هستند. 
پلیس فرانسه هفته گذشته نیز با حمله به دبیرستان «ژولیوت کوری»(Joliot-Curie) شهر نانتر 14 دانش‌آموز این مدرسه را بازداشت کردند. این افراد به تعلیق یکی از معلمان خود از کار اعتراض داشتند. این برخوردها باعث شده تا جو مدارس فرانسه ملتهب شده و معلمان نیز به اعتراضات بپیوندند. 
در کنار پیوستن نظام آموزشی فرانسه به اعتراضات، روز یکشنبه نیز چپ‌گرایان به آن پیوسته بودند. در تظاهرات روز یکشنبه چپ‌گرایان بنابر آمار پلیس 30 هزار تن حضور داشتند؛ هرچند برگزار‌کنندگان تعداد خود را 140 هزار تن عنوان کرده‌اند. 
رهبری این تظاهرات را «ژان لوک ملانشون» رهبر حزب چپ‌گرای «نوپس» برعهده داشت. او که در دو انتخابات ریاست‌جمهوری پیشین فرانسه عملکرد خوبی به‌ویژه در میان جوانان این کشور داشته خواهان افزایش دستمزدها و توجه دولت به تغییرات آب‌وهوایی است. 
در همین حال اظهارات امانوئل مکرون رئیس‌جمهور فرانسه درباره کشتار الجزایری‌ها در جریان اعتراضات سال 1961 پاریس نیز می‌تواند منجر به حضور اقلیت‌های این کشور در خیابان‌ها شود. 
مکرون در هفته‌های اخیر کشتار صدها الجزایری در جریان اعتراضات سال 1961 را گناهی «نابخشودنی» توصیف کرده است. او سال گذشته نیز به این موضوع اشاره کرده بود. 
در این سال ده‌ها هزار الجزایری در اعتراض به سرکوب هموطنانشان توسط ارتش فرانسه راهی پاریس بودند که با آتش گشودن پلیس به سمت آنها و همچنین به آب انداخته‌شدن‌شان، صدها یا هزاران تن کشته شدند. این مساله برای چندین دهه از سوی پاریس انکار می‌شد. حالا اما با غیرممکن شدن کتمان حقایق پاریس مجبور به مواجه با پیامدهای کشتار چند دهه قبل است. 
مکرون و دیگر اسلافش سالی را بدون التهاب سپری نکرده‌اند اما همواره تلاش داشتند تا از همزمانی و زنجیره‌ای شدن اعتراضات اقشار مختلف و همچنین گسترش جغرافیایی آن جلوگیری کنند. 
حالا رئیس‌جمهور فرانسه در دومین دور ریاست‌جمهوری خود در شرایطی که به دلیل گرانی سوخت و مواد غذایی جهان وضعیتی دشواری را سپری می‌کند، با تهدیدات داخلی بزرگی روبه‌رو شده است. 
این مشکلات دیگر کشورهای جهان را نیز تحت تاثیر قرار داده به‌گونه‌ای که در سال جاری بوریس‌جانسون نخست‌وزیر سابق انگلیس مجبور به کناره‌گیری شد و در هفته‌های اخیر جانشینش لیزتراس نیز به دلیل برنامه‌های اقتصادی‌اش در معرض برکناری قرار داد. باید منتظر ماند و دید زمانه چه سرنوشتی برای مکرون رقم خواهد زد. 
با توجه به پیش‌بینی ادامه التهابات اجتماعی و اقتصادی در فرانسه، در ادامه به بازخوانی اعتراضات و شورش‌های دو دهه اخیر این کشور پرداخته‌ایم. نگاهی به این تاریخچه می‌تواند اطلاعاتی برای درک بهتر اتفاقات آینده در اختیار ما قرار دهد.

2005
ناآرامی‌ها در 27 اکتبر در شهرک «کلیشی سو-بوآس» در حومه پاریس شروع شد. در این روز پلیس در‌حال بررسی حمله‌ای به یک ساختمان بود. گروهی از جوانان محلی برای اجتناب از بازجویی توسط پلیس در گوشه و کنار محله مخفی شدند. سه تن از این جوانان در یک پست برق مخفی شده بودند که دو تن از آنان بر اثر برق‌گرفتگی کشته شدند و در پی آن برق نیز قطع شد. این حادثه تنش‌های فزاینده‌ای را در مورد بیکاری جوانان و آزار و اذیت پلیس در شهرک‌های مسکونی فقیرتر برانگیخت. وضعیت اضطراری در 8 نوامبر اعلام شد که بعدا برای سه هفته تمدید شد. این شورش‌ها منجر به سوزاندن بیش از 8000 خودرو توسط اغتشاشگران و دستگیری بیش از 2760 نفر شد. شورش‌ها سه هفته به طول انجامید. 

2006
دولت فرانسه در سال 2006 به‌دنبال تصویت لایحه «قانون فرصت برابر» بود که به قرارداد استخدامی اول نیز معروف گشت. براساس این قرارداد که هدف از آن تشویق به ایجاد مشاغل جدید عنوان شده بود، در دو سال اول قرارداد، اخراج کارگران زیر بیست‌و‌شش سال آسان‌تر بود. در 7 فوریه بین 200 تا 400 هزار نفر در 187 شهر تظاهرات شرکت کردند. برخی از دانشگاه‌ها از جمله رن نیز در ماه فوریه اشغال شدند. در اعتراضات 7 مارس نیز بیش از یک‌میلیون نفر در اعتراضات شرکت کردند و حدود 38 دانشگاه نیز وارد اعتصاب شدند. در این دوره 4500 تن بازداشت و 635 پرونده قضایی نیز تشکیل شد. 

2007
 در 26 نوامبر 2007 دو نوجوان در اثر تصادف با خودرو پلیس کشته شدند. خانواده این دو تن ادعا کردند پلیس پس از برخورد با آنها این دو را رها کرده تا کشته شوند. اعتراضات بلافاصله با تجمع تعدادی از ساکنان محلی آغاز شد. بیش از 130 پلیس در جریان شورش‌های شبانه و درگیری‌های خشونت‌آمیز، که در ویلیرز لو بل در بخش والدواز آغاز شد، مجروح شدند. بیش از 70 اتومبیل و ساختمان، ازجمله یک کتابخانه، دو مدرسه، یک ایستگاه پلیس و چندین مغازه در آتش سوختند. این شورش به حومه پاریس محدود ماند. به همین دلیل پس از استقرار 1000 تن از نیروهای ضد شورش در بخشی از حومه پاریس اعتراضات فروکش کرد. در جریان این اعتراض 39 تن بازداشت شدند. با این حال دولت افراد اغتشاشگر را مورد پیگیرد قرار داد به‌گونه‌ای که در 18 فوریه 2008، 33 نفر مظنون به اغتشاش دستگیر شدند. 

2007 - 2009
فرانسه طی سال‌های 2007 تا 2009 شاهد اعتراضات متناوبی در دانشگاه‌های خود بود. ریشه این اعتراضات در تلاش دولت برای ایجاد تغییرات اساسی در نحوه ارائه بودجه و تغییرات ساختاری در دانشگاه‌ها بازمی‌گشت. در 22 ژانویه 2009 سارکوزی در مراسمی از محققان انتقاد کرد و آنها را متهم کرد علی‌رغم دسترسی به امکاناتی عالی موفق به کسب دستاوردهای درخوری نشده‌اند. این انتقاد تمسخر‌آمیز در شرایطی رخ داد که فضای دانشگاه فرانسه به‌دلیل اقدامات اصلاحی دولت او در سال‌های گذشته ملتهب بود. در پی آن براساس تصمیمات انجمن‌های دانشگاهی تلاش شد دانشگاه‌ها تا خارج شدن اصلاحات از دستور‌کار وارد اعتصاب شوند. از سوی دیگر آنها تصمیم گرفتند هر هفته یک تظاهرات اعتراضی را ترتیب دهند. گفته می‌شود در این اعتراضات 3 میلیون تن شرکت داشتند. 

2009
در روز 9 جولای 2009 یک جوان الجزایری در حومه پاریس کشته شد. پس از آنکه والدین او احتمال خودکشی‌اش را رد کردند، اعتراضات در شهرک «مونتروی» در حومه شرقی پاریس آغاز شد. جوانان فرانسوی در روز مشهور باستیل 317 خودرو را به آتش کشیدند. در این درگیری‌ها 13 پلیس نیز مجروج شدند. شورش در روز باستیل یک اتفاق مکرر در فرانسه است، زیرا اعتراض ناراضی به نرخ بالای بیکاری و سیاست‌های شکست‌خورده ادغام برای اقلیت‌ها است. در این اغتشاشات افزون بر 240 تن دستگیر شدند. الجزایری‌ها به دلیل سابقه دیرینه استعمار فرانسه در کشورشان یکی از بزرگ‌ترین گروه‌های قومی حاضر در این کشور به شمار می‌روند.

2012
ساکنان شهرک «نوتردام دس لند» در غرب فرانسه در سال 2012 علیه آغاز عملیات ساخت فرودگاه در منطقه خود، در محل ساخت آن تحصن کردند. پروژه 580 میلیون یوروی این فرودگاه در سال 2008 تصویب شده و قرار بود عملیات ساخت آن در سال 2012 آغاز شود. با این حال اعتراضات شدید محلی باعث شد امانوئل مکرون در سال 2018 ساخت آن را لغو کند. در یکی از درگیری‌ها در آوریل 2018، 2500 پلیس ضد شورش تلاش کردند تحصن‌کنندگان را در مزارع اطراف فرودگاه پراکنده سازند. 

2013
در 18 جولای 2013‌، پلیس از یک‌زن تازه‌مسلمان درخواست کرد تا پوشش صورت خود را بردارد. در پی درگیر شدن شوهر این زن با پلیس، هردو بازداشت شدند. زن بازداشت‌شده در 20 جولای پس از بازداشت آزاد شد تا منتظر فرارسیدن تاریخ برگزاری دادگاه خود باشد. این مساله در شرایطی رخ داد که دولت فرانسه از سال 2011 قوانینی محدود‌کننده علیه حجاب وضع کرده بود. این قوانین که ضد حقوق مسلمانان بود انتقادهای وسیع آنها و کشورهای دیگر را موجب شد. در پی این حادثه صدها جوان مسلمان که ریشه‌هایشان به کشورهای شمال‌آفریقا باز‌می‌گشت دست به اعتراض زدند. در این اعتراضات 20 خودرو به آتش کشیده شد. 

2014
حمله رژیم‌صهیونیستی به غزه در سال 2014 خشم بخش بزرگی از ساکنان فرانسه در محله‌های فقیر‌نشین و همچنین مسلمانان این کشور را برانگیخت. دولت فرانسه در‌راستای حمایت از رژیم‌صهیونیستی تلاش کرد هرگونه اقدام برای اعتراض علیه تل‌آویو را محدود کند. الیزه در روز 14 جولای به بهانه جشن‌های ملی هرگونه تظاهرات علیه جنگ را ممنوع کرد. با این حال در روز یکشنبه 20 جولای 2014، حامیان فلسطین در اعتراض به حمله رژیم‌صهیونیستی به غزه دست به تظاهرات زدند. این اعتراضات به‌سرعت با فوران احساسات ضد‌صهیونیستی منجر به حمله علیه فروشگاه‌ها و مراکز یهودیان شد. در پی این اعتراضات 300 تن دستگیر شدند. 

2016
با فراگیری تاکسی‌های اینترنتی، رانندگان تاکسی فرانسه در سال 2016 علیه شرکت «اوبر» دست به اعتراض زدند. اقدامات معترضان شامل مسدود کردن جاده‌ها، آتش‌سوزی، واژگونی وسایل نقلیه و مسدود‌کردن جاده‌های منتهی به دو فرودگاه اصلی پاریس بود. در همین حال به‌صورت همزمان معلمان، پزشکان، کنترل‌کننده‌های ترافیک هوایی، کارکنان بیمارستان‌ها، کارگران بخش دولتی و کشاورزانی که خواهان قیمت‌های بهتر برای دام بودند، نیز به اعتصاب‌ها پیوستند. افراد معترض دولت را متهم کردند که به‌دلیل ناتوانی قادر به رسیدگی به درخواست‌های آنان جهت بهبود قدرت خرید و اصلاح شرایط سخت کاری در مدارس و بیمارستان‌ها نیست. 

2016
 با ناکامی فرانسوا اولاند، رئیس‌جمهور سوسیالیست فرانسه در بهبود وضعیت بیکاری، دولت او تلاش کرد از طریق وضع قوانینی جدید شرایط اشتغال در این کشور را بهبود بخشد. علی‌رغم تلاش در این زمینه اما مردم معتقد بودند این قوانین بر ضد آنان عمل می‌کند. به همین دلیل اعتراضات گسترده‌ای علیه دولت آغاز شد که در آن 1.2 میلیون تن حضور داشتند. این اعتراضات در برهه‌هایی مانند تلاش عده‌ای معترضان برای حرکت به‌سمت کاخ الیزه منجر به مداخله و برخورد پلیس شد. چندین بانک، ساختمان تجاری و وسیله نقلیه در این دوره تخریب شدند و درگیری‌های متعددی میان معترضان و نیروهای امنیتی صورت گرفت. 

2017
شهرک‌ها و مناطق حومه‌ای همواره محل خیزش‌هایی علیه دولت فرانسه بوده‌اند. ساکنان این مناطق بنا به دلایل اقتصادی مهاجران ساکن در آنها نیز به‌دلیل سختگیری و تبعیض علیه خود همواره با دولت مرکزی دچار مشکل شده‌اند. در سال 2017 نیز برخورد خشونت‌آمیز پلیس نسبت به یک جوان سیاه‌پوست، فرانسه به‌ویژه حومه‌ پاریس را دچار التهاب کرد، اما به‌دلیل رویگردانی فرانسوی‌ها از اعتراض مهاجران این اغتشاشات سرکوب شد. 

2017
در جریان جشن‌های اول ماه می در پاریس که شامل استفاده برخی از گروه‌های معترض در راه‌اندازی تظاهرات نیز می‌شود، تعدادی از معترضان با کوکتل‌مولوتف و بمب‌های دست‌ساز به‌سوی پلیس در نزدیکی میدان باستیل حمله کردند. به‌دنبال این اقدام پلیس ضد‌شورش فرانسه با گاز‌ اشک‌آور و باتوم به معترضان حمله‌ور شد. در این آشوب‌ها شش پلیس زخمی شدند که حال دو تن از آنها به‌دلیل مجروحیت با کوکتل‌مولوتوف وخیم گزارش شده بود. دولت فرانسه به طور معمول پس از فروکش کردن امواج اعتراضی دست به پیگرد اعضای حاضر در اغتشاشات می‌زنند. این اعتراضات نیز فارغ از پیگردهای معمول نبود. 

2018
اقدام دولت فرانسه در گران کردن بنزین باعث شد تا این کشور در سال 2018 در آستانه تلاطم قرار گیرد. معترضان دست به جمع‌آوری امضا علیه این اقدام زدند که میلیون‌ها تن به آن پیوستند. با این حال اعتراضات به‌سرعت از اقدامات اینترنتی به خیابان کشیده شد و از 17 نوامبر، فرانسه شاهد تظاهرات شد. از این‌رو 290 هزار تن در خیابان‌ها حاضر شدند. معترضان معتقد بودند نظام مالیات‌گیری فرانسه نامتناسب است و بار اصلی آن بر دوش اقشار فقیر جامعه قرار دارد. گران‌شدن بنزین بیشتر شهروندانی را تحت تاثیر قرار داده بود که در مناطق حومه‌ای ساکن بودند و برای رسیدن به محل کار در شهرهای اصلی بایستی از وسایل نقلیه شخصی و عمومی استفاده می‌کردند. این اعتراضات به‌دلیل استفاده از جلیقه‌های زرد به «جنبش جلیقه‌زردها» مشهور شد. سبک اعتراضی این گروه تمرکز اعتراضات در روزهای شنبه بود. گفته می‌شود در این اعتراضات دست‌کم 10 تن کشته، یک هزار تن زخمی و 780 تن دستگیر شدند. با این حال برخی معتقدند آمارهای واقعی بیشتر است. 

2022
به‌دنبال مجروح شدن و کشته شدن یک ملی‌گرای کرسی در زندان جزیره کرس این منطقه دچار اغتشاشات محلی شد. ایوان کولونا در سال 2003 به‌دلیل قتل کلود ارینیاک، بخشدار منطقه کرس که در سال 1998 ترور شده بود دستگیر شد. در 2 مارس 2022، یک زندانی به او ضربه‌ای وارد کرد که باعث شد او به کما رود. کولونا سه هفته بعد جان باخت. مجروحیت او شورش‌هایی را در جزیره کرس جرقه زد که در هنگام مرگ او جان دوباره‌ای گرفت. در این اعتراضات 7 تا 13 هزار تن مشارکت داشتند. در این آشوب‌ها 102 تن مجروح شدند که 77 تن از آنها پلیس بودند.