در اوکراین چه خبر است؟
فرهیختگان: پازل جنگ اوکراین با برگزاری همه‌پرسی در 4 منطقه این کشور، پیچیده‌تر از قبل شد. روسیه که از ابتدای سال جاری میلادی توانسته بود بخش‌هایی از خاک اوکراین را تصرف کند، در منطقه دونتسک و لوگانسک در شرق و خرسون و زاپروژیا در جنوب اوکراین همه‌پرسی الحاق به خاک روسیه را برگزار کرد. این همه‌پرسی که از جمعه گذشته 23 سپتامبر آغاز شده بود تا 27 سپتامبر ادامه پیدا کرد. براساس اعلام کمیسیون‌های انتخاباتی، در لوهانسک بیش از ۹۸ درصد رای‌دهندگان از پیوستن به روسیه حمایت کرده‌اند. نتایج اعلام‌شده در دونتسک، از موافقت بیش از 99 درصد مردم با الحاق به روسیه حکایت دارد. مناطق «زاپوریژیا» و «خرسون» نیز با ۹۳ درصد و ۸۷ درصد رأی‌دهندگان از جدایی از اوکراین و اتحاد با روسیه حمایت کردند.
روس‌ها پیش‌ازاین و در جریان ناآرامی‌های سال 2014 اوکراین که منجر به برکناری «ویکتور یانوکوویچ» رئیس‌جمهور این کشور شد، به جمهوری خودمختار کریمه حمله کرده و پس از برگزاری یک همه‌پرسی، این منطقه را در ۱۶ مارس ۲۰۱۴ به خاک فدراسیون روسیه الحاق کردند. پوتین مدتی بعد رسما سند پیوست کریمه به روسیه را امضا کرد و کریمه را جزء جدایی‌ناپذیر روسیه خواند.
همزمان با حمله روسیه به کریمه، جدایی‌طلبان روس زبان ساکن در مناطق شرقی اوکراین دست به تصرف ساختمان‌های دولتی در دو استان دونتسک و لوهانسک در مرز روسیه زدند و از برپایی «جمهوری‌های مردمی» جدید خبر دادند تا یک سلسله درگیری طولانی بین دو طرف شکل بگیرد و بیش از ۱۴ هزار نفر کشته و چندصد هزار نفر آواره شوند. روسیه سال گذشته اندکی پیش از جنگ اوکراین، استقلال این مناطق را به‌رسمیت شناخت و اکنون با این همه‌پرسی، می‌خواهد این دو منطقه و 2 استان دیگر اوکراین را به خاکش ضمیمه کند. روز سه‌شنبه دنیس پوشیلین، رهبر جدایی‌طلبان دونتسک در پیامی از ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه خواست که پس از برگزاری این همه‌پرسی، با ضمیمه کردن این مناطق به خاک روسیه موافقت کند.
همه‌پرسی چگونه انجام شد؟
برای تضمین امنیت، رای‌گیری از راه دور و توسط گروه‌های سیار کمیسیون‌های انتخاباتی در مناطق مجاور انجام شد. براساس گزارش کمیسیون مرکزی انتخابات روسیه، بیش از 100 ناظر بین‌المللی از 40 کشور برای نظارت بر رای‌گیری در این همه‌پرسی‌ها به آنجا سفر کرده بودند. ناظران بین‌المللی به سازماندهی مناسب و کیفی همه‌پرسی در تمامی چهار منطقه اشاره کردند.
رسانه‌های غربی ازجمله نیویورک‌تایمز مدعی شدند بسیاری از ساکنان گفته‌اند توسط سربازان مسلح مجبور به رای دادن شده‌اند.
الحاق چه زمانی انجام میشود؟
ریانووستی گزارش داد که پارلمان روسیه ممکن است الحاق بخش‌هایی از چهار منطقه اوکراینی به روسیه را چهارم اکتبر آتی بررسی کند. روند الحاق ممکن است مدتی طول بکشد زیرا نیاز به تایید پارلمان و رئیس‌جمهور این کشور دارد. اما دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین روز جمعه گفت این روند با سرعت کافی انجام خواهد شد. براساس قانون اساسی روسیه و قانون فدرال درمورد الحاق اعضای تشکیل‌دهنده جدید، این رویه شامل چندین مرحله است. سناتور کنستانتین کوساچف، نایب‌رئیس مجلس علیای روسیه در یک پست تلگرامی توضیح داد زمانی که مناطقی که مایل به عضویت در فدراسیون روسیه هستند پیشنهادات خود را به مسکو ارائه دهند، رئیس‌جمهور باید پارلمان را در این مورد مطلع کند. به گزارش ایسنا به نقل از آرتی، کوساچف گفت: «اگر توافق سیاسی درمورد الحاق حاصل شود، «پیش‌نویس معاهدات بین‌المللی درمورد پذیرش کشورهای خارجی یا بخش‌هایی از آنها» در روسیه باید تدوین شود.» این موافقتنامه‌ها موضوعاتی مانند نام و وضعیت سرزمین‌های جدید، تابعیت، جانشینی، عملکرد مقامات دولتی، عملکرد قوانین و... را تنظیم می‌کند. پس از امضای این معاهدات، دادگاه قانون اساسی روسیه باید بررسی کند که آیا آنها با قانون عالی کشور مطابقت دارند یا خیر. در صورت عدم وجود تخلف، گام بعدی تصویب اسناد توسط مجلس سفلی، دومای ایالتی و تصویب آنها توسط مجلس علیا و شورای فدراسیون خواهد بود. به‌طور همزمان، پیش‌نویس قانون اساسی فدرال درمورد پذیرش واحدهای تشکیل‌دهنده جدید در روسیه باید به دوما ارائه شود و در صورت تایید، برای بررسی به مجلس علیا می‌رود. کوساچف خاطرنشان کرد: «این قانون زودتر از زمان لازم‌الاجرا شدن معاهدات بین‌المللی لازم‌الاجرا میشود.»
معنای همه‌پرسی چیست؟
مسکو پیش از این هشدار داده بود که اگر جمهوری‌های دونباس و دو منطقه جنوبی اوکراین با روسیه متحد شوند، هرگونه تلاش کی‌یف برای بازپس‌گیری آنها را حمله به سرزمین خود تلقی خواهد کرد. به‌عبارت ساده یعنی اگر اوکراین قصد حمله به این مناطق را داشته باشد، عملا به خاک روسیه تجاوز کرده است. در چند ماه گذشته درگیری‌های اوکراین متمرکز بر آزادسازی مناطق اشغالی بوده است. این دستورالعملی بود که پایتخت‌های اروپایی و واشنگتن برای کی‌یف نوشته بودند و بر همین اساس هم هیچ یک از این کشورها، حاضر به ارسال سلاح‌های پیشرفته تهاجمی به اوکراین نشدند تا نکند مسکو را به‌عنوان یک کشور دارای سلاح هسته‌ای تحریک به واکنش‌های تندتری بکند. آنها حتی برای انتقال برخی از تسلیحات به اوکراین شرط و شروطی هم گذاشتند. یک نمونه آن به ماه ژوئن بازمی‌گردد که آمریکا برای نخستین‌بار راکت‌اندازهای دوربرد «هیمارس» را به اوکراین فرستاد که بلینکن گفت کی‌یف «اطمینان داده» از این تسلیحات علیه خاک روسیه استفاده نخواهد کرد و او حرف آنها را به دلیل وجود «اعتماد قوی» باور می‌کند. نیویورک‌تایمز نوشته است که هدف روسیه این است که بخش‌هایی از اوکراین را به‌عنوان قلمرو روسیه اعلام و سپس ادعا کند که ارتش اوکراین به روسیه حمله کرده است.
با وجود برگزاری همه‌پرسی، عملیات روس‌ها در این مناطق ادامه خواهد داشت. دیمتری پسکوف سخنگوی ریاست‌جمهوری روسیه در پاسخ به این سوال که آیا عملیات ویژه پس از الحاق مناطق جدید ادامه خواهد داشت یا خیر گفت: «حداقل لازم است که کل قلمرو جمهوری خلق دونتسک آزاد شود.» به گزارش اسپوتنیک، پسکوف در پاسخ به سوال خبرنگاران درباره اینکه آیا پس از امضای سند پیوستن مناطق جدید به روسیه، عملیات ویژه ادامه خواهد یافت یا خیر گفت: «حداقل آنچه من می‌توانم با دقت مطلق به شما بگویم این است که هنوز همه خاک جمهوری خلق دونتسک آزاد نشده است. ما درمورد سرزمینی صحبت می‌کنیم که در مرزهای سال 2014 است. بنابراین، حداقل آزادسازی کل قلمرو جمهوری خلق دونتسک ضروری است.» نیویورک تایمز معتقد است پوتین با برگ همه‌پرسی، در هرمرحله می‌تواند این روند را متوقف کند و احتمالا چشم‌اندازی را برای مذاکره بازکند و تهدید الحاق به وضوح روی میز باشد.
واکنش غرب چیست؟
نخستین واکنش‌ها در غرب به نتایج همه‌پرسی در 4 منطقه اوکراین، عدم‌پذیرش این همه‌پرسی و تهدید روسیه به تحریم‌های بیشتر بود. اتحادیه اروپا و ایالات‌متحده قبلا این رای‌گیری را «ساختگی» خوانده‌اند. جدا از سازمان ملل که رفراندوم‌های الحاق اراضی اوکراین را غیرقانونی دانست، آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه آمریکا به سی‌بی‌اس گفت که مناطق لوهانسک، دونتسک، خرسون و زاپوریژیا، هرگز «به‌عنوان بخشی از خاک روسیه به‌رسمیت شناخته نخواهند شد.» وی افزود که کی‌یف حق دارد آنها را پس بگیرد. بلینکن گفته است در صورتی‌که روسیه اراضی اوکراین را از طریق همه‌پرسی به خاک خود الحاق کند، تحریم‌های سختی را علیه آن تحمیل خواهیم کرد. آمریکا از شرکای اروپایی‌اش یک‌مرحله جلوتر آمده است و به اوکراین مجوز استفاده از تسلیحات غربی برای حمله به مناطقی که قرار است به روسیه ضمیمه شوند را داده است. بلینکن در کنفرانس مطبوعاتی مشترکی با سوبرامانیام جایشانکار، همتای هندی خود در واشنگتن با این پرسش مواجه شد؛ آیا آمریکا با استفاده اوکراین از تسلیحات اعطاشده توسط واشنگتن و متحدانش برای حمله به مناطق دونتسک، لوهانسک، زاپوریژیا و خرسون (مناطقی که در روزهای اخیر همه‌پرسی بر سر پیوستن به روسیه برگزار کردند) مخالف است؟ بلینکن به خبرنگاران گفت: «ما هرگز الحاق این مناطق اوکراین توسط روسیه را به‌رسمیت نخواهیم شناخت. اوکراین این حق مطلق را دارد تا از خود در سراسر خاکش دفاع کند که این شامل بازپس گرفتن مناطقی که به‌صورت غیرقانونی به طریقی توسط روسیه تصرف شده‌اند هم میشود.» او بیان کرد: «تجهیزات و تسلیحاتی که ما و بسیاری از دیگر کشورهای غربی اعطا می‌کنیم به‌شکل بسیار موثری برای انجام این کار مورد استفاده قرار گرفته‌اند.»
آینده چه می شود؟
از ابتدای بحران اوکراین رسانه‌های غربی بیش از بیان واقعیت، ابزار تبلیغات سیاسی یا همان جوسازی به نفع اوکراین بودند. در روزهای نخست کلیپ‌هایی تمسخرآمیز در رسانه‌ها وشبکه‌های اجتماعی غربی از گفت‌وگوی مردم اوکراین با سربازان روس منتشر می‌شد تا چنین به مخاطب القا شود که روس‌ها در باتلاق افتاده‌اند. طبیعتا روس‌ها نتوانسته‌اند آنچه را که گمانش را می‌بردند در اوکراین پیاده کنند. شاید بخشی از ناتوانی روس‌ها، حدود 15 میلیارد دلار تسلیحاتی است که غرب تا به امروز به‌صورت رسمی در اختیار این کشور قرار داده است. با این حال اما اوضاع آن‌گونه که غربی‌ها و رسانه هایشان می‌گویند به ضرر روس‌ها نیست. آنها بیش از 15 درصد خاک اوکراین را به خاک خود ضمیمه خواهند کرد. شاید روی کاغذ بازپس‌گیری این مناطق آسان باشد اما روس‌ها این مناطق را جزئی از خاک خود می‌دانند و این قبول آزادسازی این مناطق با جنگ را تقریبا ناممکن کرده است. توماس گراهام در شورای روابط خارجی آمریکا درباره اینکه با این وضعیت در آینده چه خواهد شد، نوشته است: «هیچ مسیر کوتاه‌مدتی برای صلح وجود ندارد و چشم‌انداز دیپلماسی با این الحاق‌ها کمتر خواهد شد. درگیری به یک جنگ فرسایشی تبدیل شده است. اگرچه هر دو طرف متحمل تلفات قابل توجهی شده‌اند، اقتصاد اوکراین در حال فروپاشی است و روسیه تحت فشار فزاینده‌ای قرار دارد، اما هر یک از طرف‌ها هنوز ذخایر زیادی برای استفاده دارند. مبارزه برای اوکراین وجودی است. نظرسنجی‌های عمومی نشان می‌دهد که اوکراینی‌ها از ادامه مبارزه و اعتماد به پیروزی نهایی حمایت می‌کنند. آنها عقب نخواهند نشست، به‌ویژه تا زمانی که از حمایت نظامی و اقتصادی در مقیاس وسیع از غرب برخوردار شوند. این درگیری ممکن است برای روسیه وجودی نداشته باشد، اما مطمئنا برای پوتین و اطرافیانش است. کرملین همچنان اصرار دارد اهدافی که در ابتدا تعیین کرده بود، یعنی غیرنظامی کردن و «نازی‌زدایی» اوکراین محقق خواهد شد.»
گراهام معتقد است همه طرف‌ها بر این باورند که زمستان پیش رو مقاومت آنها را آزمایش خواهد کرد. به نوشته او، کرملین امیدوار است بحران سوخت فعلی باعث رکود اقتصادی شود و به نوبه خود، حمایت اروپایی‌ها از اوکراین تضعیف شود. در آن سوی میدان کشورهای اروپایی (همراه با ایالات متحده) امیدوارند رژیم تحریم‌های سخت‌شان عزم روسیه را از بین ببرد، به‌ویژه اگر اوکراین به پیشرفت در میدان ادامه دهد. در این شرایط، دیپلماسی مرده است؛ تا زمانی که هر یک از طرفین باور داشته باشند که می‌توانند در میدان جنگ پیروز شوند. به اعتقاد این کارشناس مسائل بین‌الملل، نمی‌توان گفت که صلح در اوکراین مساله گسترده‌تر روابط روسیه و غرب را حل خواهد کرد. پوتین در اظهارات خود تاکید کرده که روسیه درگیر یک مبارزه وجودی با غرب است. اوکراین تنها کانون کنونی این مبارزه است.
مطالب پیشنهادی
