حسین رویوران، کارشناس مسائل منطقه از علل بازگشت سفیر کویت به ایران می‌گوید
نرگس چهرقانی، خبرنگار گروه سیاست: «سیف محمد الزعابی» سفیر امارات متحده عربی در جمهوری اسلامی ایران که بعد از حدود هفت سال برای ازسرگیری روابط ایران و امارات به تهران بازگشته، سه‌شنبه هفته گذشته با حضور در محل وزارت امور خارجه با حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه دیدار و گفت‌وگو کرد. پیش از این، وزارت خارجه امارات 30 مرداد ماه اعلام کرده بود که بنا به توافق پیشین بین این کشور و ایران، الزعابی به‌عنوان سفیر امارات به ایران بازمی‌گردد. در این بیانیه، آمده بود که در چهارچوب تقویت روابط با جمهوری اسلامی ایران و در راستای ارتقای سطح نمایندگی‌های دیپلماتیک دو کشور در سطح سفیر و تماس تلفنی که چهار مرداد امسال بین شیخ عبدالله بن‌زاید آل‌نهیان، وزیر امور خارجه امارات و حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران صورت گرفت، الزعابی سفیر امارات طی روزهای آتی به تهران بازمی‌گردد و در این سفارتخانه مستقر خواهد شد. در همین راستا برای بررسی علل ازسرگیری روابط امارات با ایران و اثراتی که گسترش روابط با این کشور می‌تواند داشته باشد، با حسین رویوران، کارشناس مسائل منطقه به گفت‌وگو پرداختیم که در ادامه می‌خوانید.
سفیر امارات چند هفته پس از ورود به تهران و پایان بخشیدن به غیبت 7 ساله سفیر این کشور در تهران با امیرعبداللهیان دیدار کرد. بازگشت سفیر امارات نشانه چه تغییری در معادلات منطقه است؟
قطع رابطه امارات با ایران، به‌دلیل همبستگی امارات با عربستان و تصمیم جمعی شورای همکاری خلیج‌فارس بود. الان اینکه سفیر امارات به ایران برگشته، بدون اینکه سفیر عربستان به ایران برگردد، نشان‌دهنده این است که امارات منافع ملی خودش را بر منافع شورای همکاری خلیج‌فارس ترجیح داده و براساس منافع خودش عمل می‌کند. این یک تغییر مهمی است. نکته مهم بعدی در این زمینه این است که الان امارات شاهد تغییرات زیادی در سطح منطقه و جهان است. خیلی‌ها معتقدند باید یک ناتو یا پیمانی علیه ایران در منطقه با محوریت رژیم‌صهیونیستی شکل بگیرد، اینکه امارات تصمیم می‌گیرد با ایران رابطه برقرار کند، نشان‌دهنده نوع نگاه امارات به ایران است مبنی‌براینکه ایران یک قدرت منطقه‌ای است و باید با ایران تعامل کرد و نباید در چهارچوب پیمانی برضد ایران فعالیت کرد.
در امتداد صحبت شما به بحث پیمان ابراهیم بپردازیم. پیمان ابراهیم از جهت امنیتی برای برقراری موازنه تهدید با ایران شکل گرفت و اعراب و رژیم‌صهیونیستی به‌دلیل هراس از ایران بر این اساس با یکدیگر متحد شدند. به نظر شما، بهبود روابط سیاسی امارات –که اصلی‌ترین طرف حاضر در این پیمان بوده- با ایران، چه اثراتی برمبنای امنیتی این پیمان دارد؟
می‌دانید که ترامپ در اواخر دوره خودش به امارات، بحرین، سودان و بسیاری از کشورهای منطقه دستور داد با رژیم‌صهیونیستی رابطه برقرار کنند. آمریکا می‌خواست به کشورهای منطقه بگوید چون دارد از منطقه خارج می‌شود، امنیت منطقه را به این رژیم می‌سپارد و رژیم‌صهیونیستی می‌تواند امنیت امارات، بحرین و دیگر کشورهای منطقه را در مقابل ایران تامین کند. اما این اقدامی که امارات در برقراری رابطه با ایران انجام داده، نشان‌دهنده تحولی در نگرش امنیتی منطقه است. امارات قبلا باور کرده بود می‌تواند با رژیم‌صهیونیستی متحد شود و امنیت خود را تضمین کند، اما الان نگاهش تغییر کرده و متوجه شده امنیت در چهارچوب برقراری رابطه و گفت‌وگو با ایران تضمین می‌شود، نه برعکس این. بنابراین نوع نگاه امارات دچار تحول جدی شده است.
با وجود اینکه اقتصاد امارات شکننده و وابسته به امنیت است، اما بالاخره اقتصادش از منظر جذب میزان بالای سرمایه‌گذاری خارجی و ریسک کم برای فعالیت، پویایی دارد. از این نظر، بهبود مجدد روابط چه تاثیراتی بر فعالیت‌های اقتصادی ایران و امارات خواهد داشت؟
امارات شریک تجاری ایران است و سالانه حدود 16 میلیارد دلار مبادلات اقتصادی بین ایران و امارات وجود دارد. قطعا بهبود رابطه و حضور سفیر امارات در تهران و سفیر ایران در امارات، تاثیر مهمی بر فعالیت‌های اقتصادی دو کشور دارد و شرایط را برای مبادله بین دو کشور بهتر می‌کند. امارات شاید کالای به‌خصوصی برای صدور به ایران نداشته باشد اما صادرات مجدد به ایران دارد، یعنی چون ایران تحریم است، خیلی از کالاها ابتدا به امارات می‌رود سپس به ایران می‌آید. این نقش واسط کالایی را امارات از گذشته داشته و الان هم آن را ایفا می‌کند. اما در این بین، باید بدانیم که ایران نیازهای حیاتی امارات اعم از میوه‌های روزانه و بسیاری از مواد غذایی و... را تامین می‌کند و نوع مبادلاتی که بین ایران و امارات وجود دارد، در سایه روابط دوستانه بهتر جریان پیدا می‌کند، نه روابط غیردوستانه.
برخی ادعا می‌کردند بهبود روابط با کشورهای منطقه تنها پس از احیای برجام امکان‌پذیر است. آیا بازگشت سفیر امارات به ایران، نشان‌دهنده این است که برجام به‌زودی احیا می‌شود یا بازگشت سفیر امارات به ایران ارتباطی با برجام ندارد و تهران موفق شده سیاست خارجه خود را مستقل از برجام پیش ببرد؟
بازگشت سفیر امارات به ایران، ارتباطی به احیای برجام ندارد. امارات براساس امنیت و منافع ملی‌‌‌اش با ایران ارتباط مجدد برقرار کرده است. چه برجام احیا شود، چه نشود امارات با ایران مرتبط خواهد بود. نیازهای امنیتی-سیاسی امارات ایجاب می‌کند که سفیرش را به ایران بفرستد و ارتباطی با برجام ندارد. این را باید درنظر داشته باشیم که ایران یک قدرت بزرگ منطقه‌ای است، هیچ‌کس نمی‌تواند ایران را نادیده بگیرد و امارات براساس چنین تحلیلی، تعاملات خودش را با ایران گسترش داده و سفیر خودش را به ایران برگردانده است و این مستقل از نتیجه گفت‌وگوهای وین و بازگشت به برجام است.
پس با این حساب، شاهد از سرگیری روابط عربستان سعودی با ایران هم خواهیم بود؟
کویت قبل از امارات یا تقریبا همزمان با امارات، سفیرش را به ایران فرستاده است. این ارسال سفیر هم براساس همین تحلیل‌هایی است که در پاسخ به سوالات قبلی شما گفتم. لذا عربستان سعودی هم براساس همین تحلیل ولی با پیچیدگی‌های خاص خودش خواهان ارسال سفیر به ایران است. به‌هرحال، عربستان سعودی خودش را یک قدرت منطقه‌ای می‌داند و براساس یک تعریفی می‌خواهد به ایران بازگردد، به همین دلیل یک فرآیند گفت‌وگو از جانب عراق پیشنهاد شده و این فرآیند گفت‌وگو در بغداد ادامه داشته است. تا به الان پنج دور گفت‌وگو انجام شده و عربستان می‌خواهد شروطی بگذارد و با این شروط به ایران بازگردد.
اگر نکته‌ای به غیر از موارد مطرح‌شده دارید، بفرمایید.
دولت جدید ایران نه‌تنها سعی کرده تا مدیریت داخلی خود را مستقل از برجام مدیریت کند، بلکه سیاست خارجی و ارتباطات بین‌المللی خود را هم برهمین اساس جلو برده است. دولت سیزدهم از همان ابتدا اعلام کرد که هیچ چیزی را گروگان برجام نخواهد کرد و این سیاست ارتباط با کشورهای منطقه و شرق مستقل از برجام است.
مطالب پیشنهادی
