در گفت‌وگو با «فرهیختگان» مطرح شد
زهرا رمضانیزهرا رمضانی، خبرنگار گروه دانشگاه: با آغاز سال تحصیلی جدید که امسال متفاوت از 3 سال گذشته هم شروع شده و حالا دانشجویان سر کلاس‌های درس حضور دارند، بار دیگر بحث قدیمی بودن سرفصل بسیاری از دروس مطرح می‌شود. موضوعی که به‌عنوان یکی از دلایل عدم موفقیت فارغ‌التحصیلان برای ورود به بازار کار مطرح است. سرفصل‌هایی که به اذعان خود اساتید، برخی از آنها بیش از 3 دهه است که تغییر نکرده‌اند و طبیعتا فاصله زیادی با علم امروز دارند. علمی که اتکای اصلی‌اش به مهارت در حوزه‌های تخصصی است. شاید عدم بازنگری در سرفصل‌هایی که سال‌هاست به دانشجویان تدریس شده و می‌شود، تا 2 دهه پیش هم به اندازه امروز اهمیت نداشت، اما وقتی سرعت زیاد رشد تکنولوژی در دنیای امروز از یک سو و افزایش آمار بیکاری فارغ‌التحصیلان و حتی قهر داوطلبان به تحصیل در مراکز آکادمیک را مدنظر قرار دهیم، متوجه اهمیت این مساله خواهیم شد. قطعا هرچه بازنگری در سرفصل‌های دروس در بازه‌های زمانی کوتاه‌تری صورت بگیرد، خروجی دانشگاه‌ها هم از کیفیت بیشتری برخوردار خواهد بود. به عبارت دیگر هر اندازه آموزه‌هایی که اساتید به دانشجویان منتقل کنند، به‌روزتر بوده نه‌تنها راه برای اشتغال فارغ‌التحصیلان هموارتر می‌شود، بلکه نزدیکی بین دانشگاه با صنعت و جامعه نیز در حیطه اجرا، عملیاتی‌تر خواهد شد. به نظر می‌رسد بازنگری سرفصل‌های درسی در رشته‌های مختلف در طرح تحول آموزشی وزارت علوم فعلی، بنا است به‌صورت جدی‌تری دنبال شود، اما واقعیت این است که متد آموزشی در دانشگاه‌های کشور از قدمت زیادی برخوردار است و این را می‌طلبد که نه‌تنها سرفصل‌ها با سرعت و دقت بیشتری بازنگری شوند، بلکه دانشگاه‌ها نیز به سمت ایجاد رشته‌های میان‌رشته‌ای، بیش از پیش سوق داده شوند. رشته‌هایی که امروزه در عمده دانشگاه‌های مطرح دنیا، دست برتر را دارند و جای خالی آنها در مراکز آکادمیک کشور به چشم می‌آید. در این گزارش به سراغ معاونین آموزشی برخی از دانشگاه‌های کشور رفتیم و از آنها درباره لزوم بازنگری سرفصل‌های درسی، نقش وزارت علوم و دانشگاه‌ها و اثرگذاری این کار در فرآیند اشتغالزایی فارغ‌التحصیلان سوالاتی را بپرسیم.
معاون آموزشی وزیر علوم:
راه‌اندازی دانشکده‌های میان‌رشته‌ای در دستورکار قرار گرفته است
قاسم عموعابدینی، معاون آموزشی وزیر علوم درباره بازنگری سرفصل‌های دروس گفت: «امروز برنامه کارشناسی و کارشناسی‌ارشد حرفه‌ای به این مفهوم است که دوم‌سوم دروس در این مقاطع جزو دروس معمولی و یک‌سوم کاملا مربوط به صنعت و جامعه است. البته ایجاد رشته‌های میان‌رشته‌ای نیز جزو برنامه‌های اصلی‌مان است.»
او ادامه داد: «ایجاد دانشکده‌های فناوری‌های نوین بین‌رشته‌ای، دانشکده‌های علوم انسانی بین‌رشته‌ای را در مرحله اول دنبال می‌کنیم. همچنین در شورای برنامه‌ریزی و گسترش آموزش عالی کارگروه‌ها و کمیسیون‌های مرتبط با رشته‌های میان‌رشته‌ای را جدا کرده‌ایم، شاید این‌طور تصور شود که اگر رشته‌ای میان‌رشته‌ای است، به برخی از رشته‌ها مرتبط است اما اصلا این‌طور نیست.»
معاون آموزشی وزیر علوم با بیان اینکه اجرای طرح تحول آموزشی آغاز شده است، گفت: «مصوبات جدید شورای برنامه‌ریزی و گسترش آموزش عالی اجرایی شده اما قاعدتا برنامه‌ها در حوزه آموزش، مقاطع خاص به خودش را دارد و با توجه به زمان‌بندی پذیرش دانشجو، لازم بود تا برنامه‌ها را تا آبان‌ماه اجرایی می‌کردیم. در حوزه پذیرش دانشجوی کارشناسی‌ارشد و دکتری برای سال آینده نیز برنامه‌ها را از آبان‌ماه شروع می‌کنیم که براساس آن حتما 20 درصد از دانشجویان را از طریق استادمحوری جذب خواهیم کرد.»
عابدینی بیان کرد: «بنای‌مان این است که اساتید خودشان دانشجویان مقطع دکتری را پذیرش کنند، البته مکانیسم تشخیص اساتید را تعیین کرده‌ایم. یعنی پروژه‌ای که قرار است دانشجو در آن جذب شود، تعیین و به تایید دانشگاه می‌رسد، بعد از آن جزئیات این پروژه و نام استاد از سوی سازمان سنجش در دفترچه کنکور درج می‌شود، از این رو هر استاد 4 یا 5 دانشجو را ارزیابی می‌کند و درنهایت یکی از آنها را انتخاب خواهد کرد.»
او با تاکید بر اینکه بورس جامع صنعت را هم آغاز کردیم که پذیرش دانشجو در آن براساس دفترچه کنکور امسال در برخی رشته‌های مهندسی و مدیریت صنعت پذیرش انجام شد، تصریح کرد: «برای اولین بار اعلام کردیم که رتبه‌های زیر 100 اگر در رشته‌های علوم پایه، برخی علوم انسانی و کشاورزی انتخاب‌رشته کنند، می‌توانند مستقیما و بدون نیاز به شرکت در کنکور به مقطع دکتری بروند.»
معاون آموزشی دانشگاه گیلان:
تقاضامحور پذیرش دانشجو به تغییر سرفصل‌ها و رشته‌ها سرعت می‌دهد
حسن محمدی گلنگش، معاون آموزشی دانشگاه گیلان با تاکید بر اینکه وزارت علوم به‌عنوان متولی برنامه‌ریزی آموزشی در کشور در کمیته‌های مربوط کیفیت آموزشی را از طریق شاخص‌های مختلف رصد می‌کند، گفت: «یکی از این شاخص‌ها، همان بحث اشتغال فارغ‌التحصیلان دانشگاهی است، اما در اینجا باید این مساله را مدنظر قرار داد که دانشجویان یک رشته درنهایت به‌عنوان دانشجویان شورای عتف شناخته می‌شود، در حالی که قطعا موسسات غیرانتفاعی زیادی در کشور داریم که اقدام به تربیت دانشجو می‌کنند و شاید برخلاف دیگر دانشگاه شرایط آموزشی‌شان هم آن‌طور که باید مناسب نباشد.» او به موفقیت اشتغال و هماهنگی آنها با تحولات اشاره کرد و گفت: «اگر این اتفاق می‌افتد، قطعا یکی از دلایلش تجهیزاتی است که آنها در اختیار دارند و این تجهیزات هم توسط فارغ‌التحصیلان رشته‌های دیگر تولید شده است. ما حتی در حوزه‌های نانو، هوافضا، سلول‌های بنیادین هم موفقیت‌های زیادی داریم که نشان از به‌روز بودن سرفصل‌ها دارد. حتی وقتی به آمار مهاجرت نخبگان توجه می‌کنیم می‌بینیم که کیفیت برتر آموزشی باعث شده تا آنها از سوی دانشگاه‌های خارجی جذب شوند، اما واقعیت اینجاست که در وهله اول باید کمیته اشتغالی شکل بگیرد تا براساس آن نحوه پذیرش دانشجو تغییر کند.» معاون آموزشی دانشگاه گیلان یادآور شد: «وقتی پذیرش دانشجو تقاضامحور شود، نه‌تنها دیگر بحث مهارت کم فارغ‌التحصیلان و عدم جذب آنها از سوی بازار کار را نخواهیم داشت، بلکه قطعا برخی از رشته‌ها حذف می‌شوند و بحث بازنگری سرفصل‌های دروس را هم در شرایط بهتری می‌توان دنبال کرد. در این میان حرکت به سمت رشته‌های میان‌رشته‌ای هم باید به‌صورت جدی دنبال شود.»
کمتر از 10 درصد رشته‌های ما میان‌رشته‌ای است
محمدی گلنگش بیان کرد: «همان‌طور که امروز به نسبت گذشته با چالش‌های جدیدی روبه‌رو شده‌ایم، در آینده هم چالش‌هایی را خواهیم داشت که از امروز باید برای تربیت نیروهایی که بتوانند این مشکلات را حل کنند، برنامه داشته باشیم، اما موضوع اصلی این است که تربیت این افراد امروز دیگر از مسیر رشته‌های میان‌رشته‌ای می‌گذرد. دانشگاه گیلان امروز در این حوزه ورود کرده؛ هر چند کمتر از 10 درصد رشته‌های ما میان‌رشته‌ای تلقی می‌شود، اما رویکرد اصلی‌مان توسعه این رشته‌ها است که از جایگاه خاصی در آینده نزدیک برخوردار خواهند شد.» او خاطرنشان کرد: «حرکت به سمت رشته‌های میان و بازنگری در سرفصل‌های دروس موضوعی است که در طرح تحول آموزش عالی آمده و قطعا اثرگذار خواهد بود، اما درخواستمان از مسئولان وزارت علوم این است که این طرح براساس واقعیت‌ها دنبال شود و ظرفیت دانشگاه ملاک قرار بگیرد. البته باید به این مساله اشاره کنم که یکی از مشکلاتی که امروز باید به آن توجه شود، بحث تجهیزات آزمایشگاهی است، یعنی با توجه به اینکه این بخش مولفه اصلی در انجام فعالیت‌های آموزشی به شمار می‌رود، باید نگاه ویژه مسئولان را داشته باشد.»
معاون آموزشی دانشگاه امام‌صادق(ع):
ساختار منظمی برای بازبینی سرفصل‌های دروس داریم
غلامرضا گودرزی، معاون آموزشی دانشگاه امام‌صادق(ع) با بیان اینکه درست است که دانشگاه‌های کشور سرعت مناسب برای تطبیق با تحولات جامعه را ندارند، اما این تنها به دانشگاه‌ها برنمی‌گردد، گفت: «قطعا برای رفع این مساله و اینکه بتوانیم با تحولات خودمان را هماهنگ کنیم، به 3 مولفه برمی‌گردد که یکی از آنها خود دانشگاه است که باید با جامعه آشتی کرده و در عمل با بخش‌های مختلف آن زیست کند. البته منظور از دانشگاه، ساختار کلی، اساتید و حتی خود دانشجویان است، یعنی این‌طور نیست که بگوییم با آیین‌نامه صرف می‌توان این مساله را محقق کرد، بلکه باید همه بخش‌های دانشگاه این کار را دنبال کنند.»
او با تاکید بر اینکه قطعا آشتی‌کردن دانشگاه با جامعه باعث می‌شود تا بخش زیادی از مشکلات برطرف شود، اظهار کرد: «برای رفع مشکلات موجود ما وزارت علوم را به‌عنوان بازیگر دوم داریم که اتفاقا نقش تعیین‌کننده‌ای هم دارد، چراکه اگر این وزارتخانه به دانشگاه‌ها اجازه دهد تا انعطاف بیشتری برای تصمیم‌گیری در موضوعات مرتبط با خودش داشته باشد، طبیعتا نتیجه هم متفاوت خواهد شد. موضوع اصلی این است که نمی‌توانیم نسخه واحدی برای همه مراکز آکادمیک داشته باشیم و در چنین شرایطی دانشگاه‌ها نمی‌توانند مسیر خود را برای تطبیق پیدا کردن با شرایط روز جامعه و مخاطب هدف‌شان پیدا کنند.»
معاون آموزشی دانشگاه امام صادق(ع) در همین زمینه افزود: «خوشبختانه امروز وزارت علوم این موضوع را تحت عنوان برنامه‌های آمایش و ماموریت‌گرا کردن دانشگاه دنبال می‌کند که هر چه زمان از آن بگذرد، اثرات آن بیشتر خواهد شد. مولفه سوم نیز که متاسفانه همیشه از آن غافل بوده‌ایم، مجموعه بیرونی از نظام آموزش عالی کشور یعنی بدنه دولت، کارخانه‌ها، صنعتگران و سازمان‌های دیگر است. به عبارت دیگر آنها باید با ارسال نیازهایشان به دانشگاه‌ها، فرصت رشد علمی را در اختیار دانشگاه‌ها بگذارند نه اینکه صرفا اعلام کنند فارغ‌التحصیل دانشگاه‌ها مهارت لازم را ندارند. معتقدم اگر این 3 ضلع با یکدیگر کار کند، حتما مشکل حل می‌شود.»
گودرزی به بازبینی سرفصل‌های دروس در دانشگاه امام‌صادق(ع) اشاره و تصریح کرد: «ما راهبردهای ابلاغی مقام معظم رهبری را برای این دانشگاه داریم و خوشبختانه دارای ساختار منظمی برای بازبینی دروس هستیم که طبق آن برخی از دروس هر 2 سال یک‌بار مورد بازبینی قرار می‌گیرد، البته این مدت برای برخی از دروس نیز بیشتر است. موضوعی که اینجا باید مدنظر قرار بگیرد این است که براساس اختیاری که وزارت علوم می‌دهد، ممکن است برخی تغییرات در سرفصل‌ها در حد دانشگاه دنبال شود اما برای برخی دیگر نیز باید با وزارتخانه هماهنگ شویم.»
او در همین زمینه افزود: «خوشبختانه روال بازبینی در دانشگاه ما بهتر شده است. اما چون در 3 مولفه‌ای که گفتم، با مشکل روبه‌رو هستیم، طبیعتا اثرات آن را در بازبینی سرفصل‌ها هم شاهد هستیم و نتوانستیم آن‌طور که لازم است، بازنگری در سرفصل‌ها را دنبال کنیم.»
معاون آموزشی دانشگاه امام صادق(ع) خاطرنشان کرد: «از مسئولان می‌خواهیم به دانشگاه‌ها اختیار بیشتری داده تا بتوانند در حوزه سیاست‌گذاری‌های مرتبط با خودشان راحت‌تر تصمیم بگیرند؛ همچنین مسئولان باید دانشگاه‌ها را نیز در فرآیند تصمیم‌گیری مشارکت دهند.»
معاون آموزشی دانشگاه مفید:
در برخی حوزه‌ها مثل علوم انسانی کاریکتاتوری شدیم
سیدمهدی نریمانی، معاون آموزشی دانشگاه مفید با بیان اینکه می‌توان یکی از دلایل افزایش آمار بیکاری در میان فارغ‌التحصیلان دانشگاهی را آموزش‌های بی‌کیفیت یا ناکارآمد دانست، گفت: «این امکان وجود دارد که آموزش در یک رشته‌ای هم به‌خوبی انجام شود، اما به دلیل اینکه بین دانشگاه و جامعه آن ارتباطی که لازم است، وجود نداشته و در عمل دانشگاه نمی‌تواند پاسخگوی نیازهای جامعه باشد، قطعا در حوزه اشتغال فارغ‌التحصیلان هم اثرگذار خواهد بود.»
او به بازنگری سرفصل‌های دروس در رشته‌های علوم انسانی اشاره و تصریح کرد: « اگر سرفصل‌های دروس علوم انسانی به‌روز نبوده و کارآمد نباشند، نمی‌توانیم شاهد اثرگذاری علوم انسانی باشیم. البته در این حوزه، باید توجه داشت که صرف کاربردی کردن سرفصل‌های دروس، نمی‌توان انتظار رفع مشکلات موجود در آن را داشت؛ چراکه باید به سمت تحقیقات بنیادین حرکت کرده و در وهله اول برایمان مشخص شود که می‌خواهیم در چه ریل‌گذاری، حرکت کنیم و بعد از آن اقدام به بازنگری دروس کنیم.»
معاون آموزشی دانشگاه مفید با تاکید بر اینکه متاسفانه در برخی حوزه‌ها حالت کاریکتاتوری پیدا کرده‌ایم و تعارض‌های زیادی داریم، اظهار کرد: «در حوزه علوم انسانی می‌بینیم که بعضا تفکرات مختلف را در یک حوزه جمع کرده‌ایم و این باعث شده تا نگاه دقیقی نداشته باشیم، قطعا برای این مساله دانشگاه‌ها باید اقداماتی را انجام دهند، دانشگاه ما نیز برای اینکه بتواند دانشجویان تحصیلات تکمیلی کارآمد را تربیت کند، سیاست رشته‌های میان‌رشته‌ای را در پیش گرفته است تا از این طریق امکان تربیت نیروهایی که دارای مهارت‌های مختلف باشد، فراهم شود.»
نریمانی خاطرنشان کرد: «ما تا امروز رشته‌های مختلفی را در حوزه میان‌رشته‌ای تاسیس کرده‌ایم که یکی از آنها مطالعات الهیات اسلامی است، البته عمده دانشجویانی که خواهان تحصیل در این رشته بوده، غیرایرانی هستند. با این حال رشته‌های دیگری نیز در حوزه علوم انسانی داریم که طراحی‌های آن صورت گرفته است.»
مطالب پیشنهادی
