فرهیختگان: امروز ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور برای شرکت در بیست‌‌ودومین اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای راهی سمرقند می‌شود. در این نشست عضویت رسمی ایران در شانگهای مشخص خواهد شد. عضویت ایران در این سازمان اهمیت قابل‌توجهی دارد؛ چراکه سازمان همکاری شانگهای سازمانی توانمند با پتانسیل‌های فراوان است که داشتن ویژگی‌هایی همچون وسعت و جمعیت قابل‌توجه، عضویت دائم دو عضو آن (چین و روسیه) در شورای امنیت سازمان ملل و داشتن قابلیت‌ها و توانمندی‌های فراوان، نشان‌دهنده ظرفیت‌های بالقوه آن بوده است. همه اینها ازجمله مزایایی هستند که اگر ایران عضو رسمی این سازمان شود، نصیبش می‌شود. بر این اساس در گفت‌وگویی که با علی‌بمان اقبالی، کارشناس مسائل اوراسیا داشته‌ایم، به بررسی و واکاوی عضویت دائم ایران در این سازمان و پیامدها و آثار این عضویت پرداخته و تاثیر این مهم بر وزن ژئوپلیتیک ایران در منطقه ارزیابی شده است. وی در این گفت‌وگو تاکید کرده که اگر ایران در این سازمان عضو رسمی شود، ظرفیت دارد تا چهار یا پنج سال آینده حجم مبادلات خود را به 60 میلیارد برساند. او همچنین به این نیز اشاره کرد که هم روسیه و هم کشورهای دیگر آمادگی دارند مشارکت موثری با جمهوری اسلامی ایران داشته باشند و ظرفیت کریدورها را بالفعل کنند. در ادامه مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید.

دلایل اهمیت سفر رئیس‌جمهور به سمرقند از لحاظ سیاست خارجی و دیپلماسی اقتصادی چیست؟
همانطور که می‌دانید به‌هرحال ما در آخرین اجلاس شانگهای به‌عنوان عضو اصلی پذیرفته شدیم و این اجلاس -که بناست امروز برگزار شود- اولین اجلاسی است که جمهوری‌اسلامی ایران به‌عنوان یکی از اعضای اصلی در شانگهای حضور پیدا می‌کند. شانگهای به‌عنوان بزرگ‌ترین سازمان همکاری منطقه‌ای، از اهمیت فوق‌العاده‌ای برای همه‌ اعضا برخوردار است، لذا کشورهای دیگری هم برای عضویت درخواست داده‌اند. شانگهای 10 عضو اصلی و دو عضو در آستانه‌ پیوستن هستند که احتمالا یکی از آنها در همین اجلاس امروز پذیرفته می‌شود و 6 عضو دیگر هم به همکاری با سازمان افزوده می‌شوند. یک‌سری کشورهای دیگر هم وجود دارند که اظهار علاقه‌مندی کرده‌اند که وارد این سازمان شوند. منتها در بین اعضا ما جزء چهار کشور تاثیرگذار و قدرتمند هستیم که پذیرفته شدن جمهوری اسلامی ایران بیشتر از این جهت بود که یک ارزش‌افزوده برای خود سازمان شانگهای محسوب می‌شد. می‌دانید که به‌هرحال این سازمان تقریبا در یکی از بزرگ‌ترین گستره‌ جغرافیایی و حدودا 40 درصد جمعیت جهان با دو بازار مصرف بسیار بزرگ را دربرمی‌گیرد. در این بین عضویت در این سازمان برای جمهوری اسلامی ایران از اهمیت بسیاری برخوردار است، برای نمونه دو کشور از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان انرژی یعنی چین و هند در این سازمان قرار دارند، در خط مقابلش هم دو کشور از بزرگ‌ترین دارندگان منابع انرژی و تولیدکنندگان یعنی روسیه و ایران وجود دارند. از همین رو، اگر بخواهم از دستاوردهای عضویت در این اجلاس بگویم، ابتدا به بحث انرژی اشاره می‌کنم، در این مبحث اقتصاد، ترانزیت و کریدورهای مهمی از طریق شانگهای می‌تواند برای جمهوری اسلامی ایران فراهم شود. همچنین بازار مصرف و سرمایه‌گذاری، اساسا یکی از موضوعات مهمی است که در شانگهای دنبال می‌شود، و در این میان ایران تلاش می‌کند در مبادلات با اعضای سازمان از پول ملی بهره‌ ببرد. در همین زمینه اقداماتی بین روسیه، چین و ایران شروع شده که در مراحل اولیه است، لذا مجموعه‌ای از عوامل و مولفه‌های مهم سیاسی و اقتصادی در شانگهای وجود دارند که برای ارتقای جمهوری اسلامی مهم و ارزشمند تلقی می‌شوند. در عین حال این اجلاس سران فرصتی برای تبادل‌نظر، بررسی راه‌های همکاری و روشن کردن فرآیند حقوقی، اداری و تشریفاتی است که با عضویت کامل جمهوری اسلامی ایران، اسنادی باید کامل شود و طبیعتا این خودش مراحل حقوقی، تشریفاتی و اداری دارد.

ظرفیت‌های بالقوه کریدورهای ایران چطور می‌تواند در شانگهای بالفعل شود و جذب سرمایه خارجی برای این مساله چطور صورت می‌گیرد؟
ما الان یک‌سری ظرفیت‌های آماده داریم و زیرساخت‌هایی در کشور فراهم شده؛ چراکه وضعیت کشور ما در ساخت راه‌های زمینی خوب است. در حوزه ریلی هم ظرفیت‌هایی وجود دارد که کمی باید نوسازی شوند، درواقع باید لاین‌هایی افزوده شوند. الان با توجه به بحران اوکراین طبیعتا کریدور شمال-جنوب اهمیت بیشتری پیدا کرده و چند کریدور دیگر هم باید به آن اضافه شوند. در چنین شرایطی هم روسیه و هم کشورهای دیگر آمادگی دارند مشارکت موثری با جمهوری اسلامی ایران داشته باشند. ما هم باید کمی در داخل به تعبیری کمربندها را محکم‌تر کنیم و از این فرصت با توجه به توانمندی‌هایی که در داخل کشور وجود دارد، به نحو احسن بهره‌برداری کنیم. البته درخواست همکاری از سوی روسیه، چین و هند هم وجود دارد و این حلقه ارتباطی شانگهای همانطور که گفتم بسیار مهم است و ما باید در این زمینه بیشتر تلاش کنیم. الان مبادلات ما درون شانگهای رقم قابل‌توجهی نیست و با میزان آرمانی فاصله دارد. اما مبادلات ما باید ارتقا پیدا کند. اکنون مبادلات ما با اعضای شانگهای فکر می‌کنم چیزی حدود 30 میلیارد است و باید تلاش کنیم حداقل در چهار یا پنج‌سال آینده، دوبرابر شود که حتما این ظرفیت وجود دارد.

نکته‌ای وجود دارد که به آن نپرداخته باشید؟
این اجلاس شانگهای مثل شاهراهی است که دیپلماسی اقتصادی دولت سیزدهم را گسترش بی‌حدوحصر می‌دهد؛ چراکه به روابط با همسایگان به‌ویژه کشورهای آسیای مرکزی، قفقاز، روسیه و دیگر همسایگان اولویت‌ می‌دهد. به‌عنوان جمله پایانی اینکه اجلاس شانگهای در عین حال که آورده‌ مضاعفی برای ما دارد، موفقیت ما در مباحث دیپلماسی ارتباطی و اقتصادی را تضمین می‌کند.