سارا طاهری، خبرنگار گروه دانشگاه: تغییر در شیوه آموزش رشته‌های هنری و توجه به مدل مرسوم گذشته یعنی شیوه استاد و شاگردی یکی از ایده‌هایی بود که منجر به تشکیل مجموعه آموزشی با محوریت هنر در فضای دانشگاه آزاد اسلامی شد. سال 97 بود که دانشگاه استاد فرشچیان برای تربیت هنرمند اسلامی ایرانی راه‌اندازی شد؛ دانشگاهی که حالا تحت‌عنوان دانشگاه هنرهای اسلامی ایرانی استاد محمود فرشچیان شناخته می‌شود. هرچند سال طی این سال‌ها برای جذب دانشجو با مشکلاتی روبه‌رو شد و شورای گسترش وزارت علوم موافق شیوه استاد و شاگردی در این دانشگاه نبود و مجوز آن را صادر نمی‌کرد. دانشگاه آزاد طی این سال‌ها منتظر مشروعیت‌بخشیدن شورای گسترش وزارت علوم به نظام استاد و شاگردی بود. اتفاقی که حالا به‌گفته سجاد محمدیارزاده، رئیس دانشگاه هنرهای اسلامی ایرانی استاد فرشچیان افتاده و رشته نگارگری با پنج گرایش نگارگری، تذهیب، تصویر، گل‌مرغ و خیالی‌نگاری تایید شده و قرار است سرفصل‌ها و واحدهای آن نیز نوشته شود. قرار است طی دو هفته آینده جلسه شورای گسترش وزارت علوم برگزار شده و مصوبه راه‌اندازی رشته نگارگری با پنج گرایش صادر شود تا جذب «شاگرد» براساس شیوه جدید در این دانشگاه آغاز شود.

 نظام استاد و شاگردی با رشته نگارگری احیا می‌شود
سجاد محمدیارزاده، رئیس دانشگاه هنرهای اسلامی ایرانی استاد فرشچیان در گفت‌وگو با «فرهیختگان» گفت: «در سال جدید تحصیلی چند پیام خوب برای دانشجویان و جامعه هنری داریم. به همت دکتر ولایتی، رئیس هیات‌موسس و هیات‌امنای دانشگاه آزاد، دکتر طهرانچی رئیس دانشگاه و همچنین کمک‌های معنوی استاد فرشچیان جلسه‌ای با زلفی‌گل وزیر علوم، تحقیقات و فناوری با همراهی اعضای هیات‌امنا و شورای سیاستگذاری دانشگاه برگزار شد.»
او اضافه کرد: «خوشبختانه وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در این جلسه در ابتدا قول‌های مساعدی داد مبنی‌بر اینکه نظام استاد و شاگردی احیا شود. درنهایت بالاخره طلسم شکسته شد و رشته نگارگری با پنج گرایش نگارگری، تذهیب، تصویر، گل‌مرغ و خیالی‌نگاری تایید و قرار شد سرفصل‌ها و واحدهای آن نیز نوشته شود.»
رئیس دانشگاه هنرهای اسلامی ایرانی استاد فرشچیان با بیان اینکه خوشبختانه با برگزاری چندین جلسه با تیم کارشناسی قرار شد برنامه عملیاتی این رشته نیز نوشته شود، ادامه داد: «وقتی دانشجو در دانشگاه استاد فرشچیان حضور پیدا می‌کند باید بداند درطول این چهار سال چه فرآیند و پروسه‌ای را به‌عنوان شاگرد دانشگاه استاد فرشچیان قرار است طی کند. به‌عبارت بهتر ما دیگر واژه «دانشجو» نداریم بلکه دانشگاه «شاگرد» جذب خواهد کرد و درطول این چهار سال مشخص می‌شود این شاگرد تا فارغ‌التحصیلی باید چه کارهایی انجام دهد. در این فرآیند یک طراح به جامعه تحویل داده می‌شود نه یک مدرک.»
یارزاده با بیان اینکه در نظام آموزشی که در جامعه آکادمی هنر رایج است متاسفانه ما به جامعه مدرک تحویل می‌دهیم، اضافه کرد: «زلفی‌گل وزیر علوم در این جلسه کاملا توجیه شدند و حمایت خود را از نظم استاد و شاگردی دانشگاه استاد فرشچیان مطرح کرد. ما در جلسات کارشناسی مکانیسم اجرای این نظام را پیش خواهیم برد و فکر می‌کنم برای ترم پیش‌رو مجوز نظام استاد و شاگردی با رشته نگارگری و پنج گرایش را خواهیم داشت.»

 مبنای نظام استاد و شاگردی ترمی نخواهد بود
به گفته او درطول سه سال گذشته یعنی از زمان تاسیس دانشگاه استاد فرشچیان مقاومت‌هایی در دولت قبلی برای نظام استاد و شاگردی در این دانشگاه صورت گرفته بود. او توضیح داد: «متاسفانه کج‌فهمی‌هایی در دولت قبل و وزارت علوم قبلی درخصوص نظام استاد و شاگردی وجود داشت و نمی‌توانستیم آنها را قانع کنیم که احیای نظام استاد و شاگردی لازم و ضرورت دارد؛ چراکه در این نظام، دانشجوی کارآفرین به جامعه تحویل خواهیم داد تا بتواند هم کارآفرین بوده و منبع درآمد باشد.»
او تاکید کرد: «دانشجوی هنر نباید دنبال میز برای نشستن باشد؛ مکانیسم نظام استاد و شاگردی نیز به‌دنبال همین موضوع است. بنابراین طی دو هفته آینده جلسه شورای گسترش وزارت علوم برگزار شده و مصوبه راه‌اندازی رشته نگارگری با پنج گرایش اخذ و به محض دریافت مصوبه کار را آغاز می‌کنیم، زیرا مبنای نظام استاد و شاگردی ترمی نخواهد بود. یعنی با این فرآیند فراخوانی را ارائه  می‌دهیم و براساس آن پارامترها کار را آغاز می‌کنیم.»
رئیس دانشگاه هنرهای اسلامی ایرانی استاد فرشچیان درخصوص نظام استاد و شاگردی نیز توضیح داد: «در نظام استاد و شاگردی، روایت سینه به سینه اتفاق می‌افتد. این موضوع باعث می‌شود استاد تنها محور کار قرار گرفته و او دیگر تنها یک معلم نیست بلکه معلم اخلاق نیز است. در این فرآیند در نظام استاد و شاگردی به‌دنبال تربیت شاگرد هستیم و این موضوع مستلزم آن است که حتما استاد بتواند این نوع تربیت را انجام دهد. خوشبختانه این فرآیند می‌تواند در نظام استاد و شاگردی کاملا پیاده شود.»

 تربیت شاگرد در 3 مرحله مشق نظری، قلمی و خیالی
یارزاده با بیان اینکه در فرآیند تربیت شاگرد ما سه مرحله داریم، اضافه کرد: «مشق نظری، مشق قلمی و مشق خیالی که در مشق نظری بحث شناخت دانشجو را همراه دارد؛ یعنی دانشجو باید بداند چه چیزهایی در این رشته مهم است و سبک‌ها را مطالعه کرده و درمورد آن رشته شناخت‌شناسی کرده و سبک و سیاق را پیش برود. در مشق قلمی تقلید از سبک استاد را خواهیم داشت. به‌طور مثال در کارهای استاد فرشچیان می‌بینیم که اکثر شاگردان او اثر استاد را الگو قرار می‌دهند. یعنی شاگردی که اقتباس را انجام می‌دهد و استاد بر غلط‌گیری و قلم‌گیری آن نظارت خواهد داشت.»
او با اشاره به اینکه مشق خیالی مرحله نهایی است، تصریح کرد: «این فرآیند ذوق آموخته‌های شاگرد است. نظام آموزشی سنتی ما در رشته‌های بومی و تاریخ هنر ما دقیقا همین فرآیند را در پیش گرفتند که از آن ربع‌رشیدی‌ها، جندی‌شاپورها و... متولد شدند. در آن زمان این نگرانی وجود نداشت که دانشجو بعد از فارغ‌التحصیلی بیکار بماند بلکه او بعد از فارغ‌التحصیلی کارآفرین شده و این در راستای همان بحثی است که دکتر طهرانچی به نام رشته‌های مهارتی مطرح کردند و اکنون تمام واحدها نیز در بحث فرآیند مهارت‌آموزی تلاش می‌کنند.»

 نخبه‌‌های هنری به‌عنوان استاد جذب دانشگاه استاد فرشچیان می‌شوند
او درخصوص اقدام دیگر دانشگاه استاد فرشچیان در سال تحصیلی جدید نیز توضیح داد: «چندی پیش فراخوانی در دانشگاه داده بودیم که از حوزه‌های مختلف پژوهش و هنر و رشته‌های آکادمیک هنر در این دانشگاه جذب شوند. زمانی‌که بنده به این دانشگاه آمدم این فراخوان را بنا به دلایلی مسکوت گذاشتم؛ چراکه اگر قرار است در این دانشگاه شاگرد تربیت شود باید استاد نیز وجود داشته باشد و استاد آکادمی به درد تربیت این شاگردان نمی‌خورد. بنابراین در این دوره 9 نفر را با حمایت دکتر ولایتی و دکتر طهرانچی به‌عنوان نخبگان علمی معرفی کردم. درواقع برای اولین‌بار در کشور مجوز جذب نخبه هنری درجه یک در دانشگاه استاد فرشچیان اخذ شد.»
رئیس دانشگاه هنرهای اسلامی ایرانی استاد فرشچیان تاکید کرد: «این اتفاق برای اولین‌بار در دانشگاه آزاد اسلامی و دولتی افتاده است که نخبه هنری بدون فرآیند فراخوان بتواند با درجه هنری در دانشگاه جذب کند. حالا نخبگان هنری که نشان درجه یک هنری دارند می‌توانند در دانشگاه استاد فرشچیان به‌عنوان عضو هیات‌علمی جذب شوند. درحال حاضر 9 نفر به‌عنوان این نخبگان هنری معرفی شده‌اند تا نهضت و مکتب استاد فرشچیان را ادامه دهند. این 9 نفر را براساس رشته جذب خواهیم کرد و هرکدام اتاق، کارگاه و... دارند. یعنی هر شاگردی بخواهد از محضر استاد استفاده کند می‌تواند به دانشگاه آمده و رفع‌اشکال کند. این همان چیزی است که در نظام پزشکی نیز وجود دارد و در نظام هنر نیز جزء ضرورت‌هاست که این ساختارشکنی در نظام آموزشی هنر نیز با این فرآیند نیز صورت خواهد گرفت. هفته آینده قراردادها با اساتید نخبه هنری بسته خواهد شد.»

 برگزیدگان دوسالانه نگارگری بورس دانشگاه استاد فرشچیان می‌شوند
یارزاده همچنین گفت: «دوره دوسالانه نگارگری ایران را با همت وزارت فرهنگ ارشاد اسلامی و همکاری دانشگاه و انجمن نگارگری ایران برگزار کنیم. این دوره بعد از 11 سال برگزار خواهد شد که دانشگاه استاد فرشچیان در این همایش میزبان نگارگران مطرح در حوزه‌های نگارگری، گل و مرغ تذهیب و طراحی نگارگری است تا آثار خود را به نمایش بگذارند. در این دوره بازخوانی سبک‌ها و سیاق‌هایی است که این هنرمندان در این 11 سال انجام دادند صورت می‌گیرد و درنهایت نمایشگاهی برگزارشده و درکنار آن، آثار برگزیده و برگزیدگان آن بورس دانشگاه فرشچیان می‌شوند.»

 بورسیه دانشجویان ممتاز در دانشگاه فرشچیان
او با بیان اینکه در دانشگاه فرشچیان در ترم جدید بورس فرشچیان را دایر خواهیم کرد، گفت: «دکتر طهرانچی به بنده دستور دادند که نظامنامه بورسیه دانشگاه استاد فرشچیان را بنویسم. این کار انجام شد و بعد از تایید ایشان قرار شد تا این نظامنامه در دانشگاه استاد فرشچیان دایر شود. دانشجویان ممتاز (ممتاز از نظر طراحی، اخلاق، کارکرد و کارایی) بورس دانشگاه فرشچیان را با حمایت دکتر طهرانچی دریافت می‌کنند.»
یارزاده ادامه داد: «اخذ بورس فرشچیان می‌تواند با بخشی از شهریه باشد و این دانشجویان همچنین در جشنواره‌های دنیا می‌توانند از امتیازات ویژه‌ای برخوردار باشند و در بنیاد ملی نخبگان تفاهمنامه‌هایی مطرح شده تا برای این افراد امتیازهای ویژه‌ای در نظر گرفته شود.»

 صدور شناسنامه آثار برای هنرمندان هنرهای تجسمی
رئیس دانشگاه هنرهای اسلامی‌ ایرانی استاد فرشچیان خاطرنشان کرد: «همچنین توانستیم بحث اصالت‌سنجی آثار و دایره اصالت آثار و حق امضا را دایر کنیم. با همت دایره حقوقی سازمان مرکزی دانشگاه تلاش می‌کنیم اصالت یا حقوق معنوی و مادی آثار برای هنرمندان برای اولین‌بار در دانشگاه استاد فرشچیان صورت بگیرد. به‌عبارت بهتر برای آثار فاخر شناسنامه اثر با تایید کارشناسان هنری صادر خواهیم کرد. این شناسنامه دارای یک هولوگرام است که صاحب اثر، تاریخ ، طراح و... از طریق آن مشخص می‌شود. این اتفاق با کارشناسان مطرح برای اولین‌بار صورت گرفته و اصالت اثر یا شناسنامه آثار برای هنرمندان هنرهای تجسمی صادر خواهد شد.»

 هنرهای درحال فراموشی توسط دانشگاه مستندسازی می‌شود
او در ادامه اظهار کرد: «دکتر ولایتی دستور دادند که دبیرخانه هنرهای درحال فراموشی را راه‌اندازی کنیم. خوشبختانه این دبیرخانه فعال و وضعیت هنرهای درحال فراموشی را رصد کردیم. این هنرها، هنرهایی هستند که درحال از بین رفتنند، درحالی‌که هویت‌های تاریخی ما هستند. ما لیستی از هنرمندان تدوین کرده‌ایم که آنها چه نوع هنر و اثری دارند و آن را تبدیل به یک‌سری مستندات کرده‌ایم. خوشبختانه 50 جلد کتاب از هنرهای درحال فراموشی به همت واحد انتشارات دانشگاه آزاد و حمایت دکتر طهرانچی منتشر می‌شوند تا این هنرها مستند شوند. درنهایت هنرهای درحال فراموشی توسط دانشگاه استاد فرشچیان مستندسازی شده تا از دل آن تاریخ شفاهی، دایره‌المعارف و... هنرهایی که نیاز است در نظام آموزش و پژوهش اشاعه داده شوند.»

 تدوین سند آمایش سرزمینی هنرهای اسلامی ایرانی در دستورکار
یارزاده تصریح کرد: «تدوین سند آمایش سرزمینی هنرهای اسلامی ایرانی در دستورکار است. در حوزه هنرهای سنتی هیچ سند آمایشی نداریم، یعنی اجازه پذیرش دانشجو در یک‌رشته به دانشگاهی داده می‌شود، بدون اینکه بدانیم آن رشته نسبت به تامین استاد، بازار فروش، تربیت شاگرد ظرفیت لازم را دارد یا خیر. در سند آمایش هنرهای سنتی این مولفه ها مورد رصد قرار می‌گیرد، به‌طور مثال می‌بینیم برخی واحدها، درباره یک‌رشته درخواست داشته‌اند و حتی اقدام به راه‌اندازی آن هم کرده‌اند، این طرح کمک می‌کند ظرفیت‌های هنری را در آمایش سرزمینی مدنظر قرار دهیم و نتایج آن را نیز در اختیار اجرای سند تحول دانشگاه آزاد اسلامی بگذاریم تا مسیر توسعه و تعالی دانشگاه را در حوزه هنر رقم بزنیم. در همین رابطه به تمام واحدها اعلام کرده‌ایم که ظرفیت‌های هنری‌شان را اعلام کنند تا بتوانیم نقشه هنرهای سنتی - اسلامی را تدوین کنیم.»

 به‌دنبال ایجاد استارتاپ های هنری هستیم
محمد یارزاده ادامه داد: «به‌دنبال ایجاد استارتاپ‌های هنری هستیم تا بتوانیم کارآفرینی هنر را هم راه‌اندازی کنیم و در همین راستا دبیرخانه اقتصاد هنر و کارآفرینان هنر را هم دایر کرده‌ایم. در این میان از ظرفیت خیرین هنری در کشور بهره می‌بریم. موضوع مهم درباره این دانشگاه آن است که قطعا نمی‌توانیم تنها به حوزه درآمدهای شهریه‌ای اکتفا کنیم و نیاز به درآمدهای پایدار داریم که بهترین روش برای دانشگاه فرشچیان حرکت به‌سمت اقتصاد هنر است. ما ظرفیت بالایی در این حوزه داریم، به‌طوری‌که امروز نزدیک به 120 کارآفرین و استارتاپ هنری داریم اما مشکل‌مان در این حوزه کمبود فضاست. اگر بتوانیم برای 120 هنر فعال خلاق در استارتاپ‌ها فضای کار لازم را فراهم کنیم، تصورم این است که حتی یک‌ریال هم به درآمدهای شهریه‌ای نیاز نداریم.»
رئیس دانشگاه هنرهای اسلامی ایرانی استاد فرشچیان گفت: «به مناسبت اربعین حسینی، از اول محرم تا اربعین کارگاه واقعه الطف را برگزار کردیم که در آن 10 اثر فاخر شناسایی شد. روند کار هم بدین‌شکل بود که به نقاشان قهوه‌خانه‌ای از سراسر کشور روایت‌های کربلا را که از کتاب آیت‌الله غروی انتخاب شده بود، اعلام کردیم و این هنرمندان -که از زنجان،‌اصفهان، تبریز، البرز، تهران، تالش و... بوده‌اند- این روایت‌ها را به آثار فاخر تبدیل کردند، این آثار نیز در دوهفته آغاز به کار دانشگاه فرشچیان رونمایی خواهند شد.»
او خاطرنشان کرد: «از برنامه‌های آتی‌مان نیز دیپلماسی هنرهای اسلامی ایرانی است که دبیرخانه آن را هم شکل داده‌ایم و هدف‌مان این است که دستگاه‌های متولی هنر را وارد میدان کنیم. قطعا نمی‌توانیم از روش‌های پلیتیکال وارد مسیرهای هنری شویم و نیاز به زبان هنر داریم که دیپلماسی هنری یکی از مسیرهای موفق است.»