با آفتاب صمیمی

جایگاه اسطوره‌ای شخصیت‌های فرهنگی و هنری در یک جامعه، از سویی می‌تواند موجب ارزشمندی و گرامیداشت شخصیت‌های مهم و تاثیرگذار باشد، اما از سوی دیگر آفاتی را در پی دارد، اینکه بزرگی شخصیت‌های مذکور و موقعیت و جایگاه آنها در اذهان عمومی باعث شود نتوانیم به‌مقوله نقد آثار هنری نزدیک شویم و سبب می‌شود به‌مرور ارزیابی آثار هنری به بوته فراموشی سپرده شود و درنتیجه جامعه نتواند از تجربیات یک هنرمند در آثار خود، برای قدم‌های بعدی هنرمندان دیگر بهره‌برداری لازم را داشته باشد. مجموعه پژوهشی «شخصیت‌های مانا» در «انتشارات سوره مهر» با هدف ارائه الگوهای موفق، به زندگی شخصیت‌های برجسته‌ای می‌پردازد که در عرصه‌های دانش، فرهنگ، سیاست و اجتماع در ایران معاصر زیسته‌اند. این مجموعه که برای عموم مخاطبان به‌ویژه جوانان و دانشگاهیان تهیه‌شده، برآیند احساس ضرورتی است که در پهنه ارائه آثار دقیق و مستند از زندگانی افراد تاثیرگذار پدید آمده است و درکنار این امر، فرصت ارائه یک تصویر روشن و روشنگرانه را نیز به مخاطبان هنر و فرهنگ معاصر ارائه می‌کند. کتاب «سلمان هراتی» اثر علی تقوی، کتاب دهم از این مجموعه است که در ادامه نگاهی اجمالی به آن خواهیم داشت.

 سلمان هراتی کیست؟
سلمان هراتی در سال۱۳۳۸ در روستای مرزدشت تنکابن مازندران در خانواده‌‌ای مذهبی متولد شد. درس‌‌های ابتدایی تا پایان دوران متوسطه را در زادگاهش خواند. سپس در دانشسرای راهنمایی تحصیلی پذیرفته شد و پس از دوسال در رشته هنر، مدرک فوق‌دیپلم اخذ کرد. وی پس از پایان تحصیلات در یکی از مدارس روستاهای دور لنگرود مشغول تدریس شد. هراتی در سال۱۳۶۱ ازدواج کرد و یک‌سال بعد از دانشسرای راهنمایی در رشته هنر به دریافت درجه کاردانی نایل شد. او پس از فارغ‌التحصیلی به تدریس در لنگرود پرداخت. «از آسمان سبز» نخستین مجموعه شعر هراتی بود که در سال۱۳۶۴ منتشر شد. وی در ۹آبان سال۱۳۶۵ در راه مدرسه و در جاده تنکابن به لنگرود بر اثر تصادف جان سپرد. پس از مرگش در سال۱۳۶۷ دستخط زرین امام‌خمینی(ره) و دیپلم افتخار مجتمع هنر و ادبیات دفاع‌مقدس به او تعلق یافت و در نخستین جشنواره ادب و پایداری سال۱۳۷۹ از شاعران برتر ادبیات دفاع‌مقدس شناخته شد.
پس از درگذشت هراتی دیگر آثارش در سال۱۳۶۷ منتشر شد. ازجمله این آثار می‌توان به «دری به خانه خورشید» و مجموعه شعری برای کودکان با عنوان «از این ستاره تا آن ستاره» اشاره کرد. 
تخلص هراتی در اشعارش «آذرباد» بود و در شعرهایش می‌توانیم تاثیرپذیری‌های او از شعر سهراب سپهری و فروغ فرخزاد را بررسی کنیم. او حتی یکی از شعرهایش را تقدیم به سهراب سپهری کرده بود. دوستی سلمان هراتی با سیدحسن حسینی و قیصر امین‌‌پور این سه را به مثلث شعر انقلاب مبدل کرد و این شد که این سه شاعر نسل طلایی شعر ایران بعد از انقلاب اسلامی را رقم زدند. سیدحسن حسینی بعد از مرگ سلمان، یکی از بهترین آثار ادبی‌اش یعنی کتاب «بیدل، سپهری و سبک هندی» را تقدیم به او کرد و قیصر امین‌پور نیز کلیات اشعار سلمان هراتی را با تلاش بسیار منتشر کرد.

درباره کتاب حاضر
کتاب «سلمان هراتی» به ارائه تصویری نسبتا جامع از ذهن و زبان سلمان هراتی می‌پردازد. سال‌شمار زندگی سلمان هراتی بخش ابتدایی این کتاب است. در این بخش، خواننده گزیده‌ای از زندگی این شاعر انقلابی را از نظر می‌گذراند و به‌صورتی اجمالی با کارنامه هراتی آشنا خواهد شد.
بعد از «مقدمه» و «معرفی، نقد و بررسی منابع» کتاب، وارد فصل اول یعنی «درنگی بر زندگی سلمان هراتی» می‌شویم. در این بخش مولف اطلاعاتی ارزنده از سبک زندگی سلمان و تاثیراتی که مکان و شیوه زندگی او در شکل‌گیری جهان شعری‌اش داشته، ارائه می‌کند. برای این قسمت کتاب‌هایی چون «گل چه پایان قشنگی دارد: یادنامه سلمان هراتی» به کوشش محمدرضا عبدالملکیان، «آشنای شالیزار» اثر مهدی خادمی‌کولایی و «بیدارتر از صبح» اثر سیدضیاالدین شفیعی به کمک مولف آمده‌اند و تقوی –نویسنده کتاب– با ذکر نقل‌قول‌هایی از این کتاب‌ها به بیان خاطرات و احوال سلمان هراتی می‌پردازد. فصل دوم کتاب «نقد و واکاوی مجموعه اشعار سلمان هراتی» نام دارد که شاید باید آن را مهم‌ترین فصل کتاب حاضر دانست و از لحاظ حجم مطالب نیز، مطول‌تر از سایر بخش‌های کتاب است. در این بخش ابتدا مولف تاثیرپذیری‌های سلمان هراتی را از دیگر شاعران از نظر می‌گذراند و نقش شاعرانی چون سهراب سپهری را در شکل‌گیری زاویه دید هراتی به پدیده‌های مختلف بررسی می‌کند. بعد از آن نوبت به تحلیل و بررسی عناصر اصلی شعر سلمان می‌رسد که ذیل آن فاکتورهایی چون «عاطفه»، «تخیل» و لوازم آن که صور خیال و آرایه‌های ادبی هستند، زبان، موسیقی و شکل از نظر مخاطب می‌گذرند. در بخش پایانی کتاب، بیش از 20صفحه با گزیده‌ای از اشعار سلمان هراتی همراه می‌شویم و نمونه‌هایی از مطالبی که در بخش نقد اشعار او بررسی شده به‌صورت عینی از نظر مخاطب می‌گذرد. علی تقوی در این کتاب توانسته با نگاهی نسبتا جامع و البته علمی –مخصوصا در بخش نقد و بررسی اشعار سلمان هراتی– تصویر روشن و البته واقع‌بینانه‌ای از شعر و زندگی سلمان هراتی را ارائه کند. او برای سنجش عیار شعری هراتی از منابعی چون تئوری‌های محمدرضا شفیعی‌کدکنی و تقی پورنامداریان بهره می‌برد که این مساله بر استناد علمی نقدها قوت می‌بخشد. پایان‌بخش کتاب «سلمان هراتی» به اهتمام علی تقوی فصل کوتاهی است شامل تصاویر و اسناد مربوط به شاعر که البته این بخش جزء قسمت‌هایی در کتاب است که نویسنده می‌توانست با تحقیقات بیشتر بر آن بیفزاید و دست‌کم دست‌خط یا سندی از سلمان هراتی نیز منتشر کند. امید است در چاپ‌های بعدی این کتاب تصاویر بیشتری در این بخش گنجانده شود تا بر غنای کتاب حاضر افزوده شود.
کتاب «سلمان هراتی» توسط انتشارات سوره مهر در سال1395، در شمارگان 2500نسخه و به قیمت 18000تومان منتشر شده است.