راضیه فلاح، خبرنگار گروه دانشگاه: فعالیت دانشگاه آزاد اسلامی در استان خراسان‌شمالی از سال1367 با 99دانشجو در واحد بجنورد آغاز شد. این دانشگاه هم‌اکنون در شهرهای جاجرم، شیروان، اسفراین و به‌تازگی در شهرهای راز و جرگلان واحد و مرکز فعال دارد. هم‌مرزی این استان با کشور ترکمنستان و قابلیت‌های کشاورزی و معدنی ظرفیت ویژه‌ای را برای این منطقه ایجاد کرده که اگر این قابلیت‌ها در مسیر درستی قرار بگیرند، توسعه و رشد این استان به‌سرعت انجام می‌شود. دکتر طهرانچی در دو سفری که به این استان داشته، مسیر جدید و ویژه این نهاد دانشگاهی را با توجه به آمایش سرزمینی و مزیت منطقه‌ای، مشخص کرد و ریل‌گذاری آن را انجام داد. در این گزارش به بررسی روند انجام این مسیر می‌پردازیم.

جذب دانشگاه 40 درصد رشد کرد

موضوع جذب یکی از مسائل و چالش‌های دانشگاه آزاد در خراسان‌شمالی بوده و حالا با برنامه‌ریزی صورت‌گرفته از یک‌سو و افزایش رشته‌های دانشگاهی ازسوی دیگر به وضعیت مطلوب نزدیک می‌شود. واحد بجنورد افرادی را در کمیته‌ای برای جذب دانشجو در نظر گرفت و این کمیته از سال1399 فعالیت خود را در چند محور آغاز کرد. حمید حاتمی، معاون هماهنگی دانشگاه آزاد واحد بجنورد از فعالیت درست و به‌موقع این کمیته در گروه فضای مجازی مانند اینستاگرام و کانال‌های دانشگاهی در سطح استان می‌گوید. این کمیته با توجه به ظرفیت اساتید در ایامی که سایت مرکز آزمون برای ثبت‌نام باز بود؛ با دراختیار قرار دادن شماره همراه اساتید، فرصتی را برای مشاوره از شرایط بازار کار هر رشته برای افراد متقاضی ایجاد کردند. به موازات این اقدامات، دانشگاه رایزنی‌هایی با دفتر گسترش رشته‌های سازمان مرکزی دانشگاه آزاد برای افزایش رشته‌های مختلف در مقاطع کاردانی و کارشناسی نیز انجام داده و حدود 80رشته جدید به سبد رشته‌های این دانشگاه افزوده شد. این اقدامات باعث رغبت بیشتر افراد به ادامه تحصیل و درنتیجه افزایش جمعیت دانشجویان به 9هزار و 300نفر شده که این تعداد از افزایش 40درصدی دانشجویان در این استان حکایت دارد.

کشاورزی خراسان‌شمالی با دانشگاه آزاد رونق می‌گیرد

کشاورزی از بخش‌های مهم و استراتژیک برای هر کشوری محسوب می‌شود اما با این حال جوانان کمتر رغبت به تحصیل این رشته در استان خراسان‌شمالی از خود نشان می‌دهند. شاید عمده اشکالی که در این خصوص وجود دارد، نبود آموزش کیفی و مهارتی دانشجویان در سال‌های گذشته است. در استانی مانند خراسان‌شمالی که 45درصد جمعیت آن از خانوارهای روستایی تشکیل شده، این تاثیرات منفی بیش از پیش خودش را نمایان و بی‌اعتمادی عمیق‌تری را با خود به‌همراه داشت.
استان خراسان‌شمالی فعالیت خود را در دو محور درآمدزایی از امکانات کشاورزی و تاسیس آزمایشگاه کِشت بافت گیاهی آغاز کرده است. در بخش نخست، مزارع استان در شهرهای بجنورد و شیروان وارد فاز عملی شده و برای «کِشت تناوب زراعی» آماده شدند. تناوب زراعی به کِشت محصولات مختلف به‌طور متوالی و با یک ترتیب مشخص در یک قطعه زمین خاص درطول زمان اشاره دارد و برخلاف «کشت متوالی» محصولات مختلف یا توالی تصادفی محصولات است. متاسفانه در سال‌های قبل این زمین‌ها و مزارع بیشتر برای «کشت دِیم» در نظر گرفته یا رها شده بودند.
حاتمی از کنار گذاشتن همه این شیوه‌ها و سپردن مدیریت هر زمین زراعی به یک نفر از اساتید این رشته و ارائه طرح علمی برای فعالیت کشاورزی در مزرعه خبر داد و گفت: «در آزمایشگاه کِشت بافت گیاهی که آن نیز دراختیار یکی از اساتید همین رشته قرار دارد؛ امکانات لازم فراهم و گل‌محمدی به روش «کِشت بافت» تولید شده است. پس از آن، بذر تولیدی با قیمتی به‌‌مراتب کمتر از قلمه گل ‌محمدی و عاری از هر نوع بیماری، در یکی از مزارع دانشگاه کاشته شد. در مدت دوسال فعالیت در این زمینه امسال این واحد، توانست بیش از یک تُن گلاب فوق‌سنگین با کیفیت خوب استخراج شده و در تلاش و رایزنی برای عرضه به بازار است. یکی دیگر از مزارع دانشگاه که طی سال‌های گذشته همه درخت‌هایش آفت‌زده و خشک شده بودند نیز پاکسازی و تبدیل به یک باغ گیلاس جدید شده‌ و سال‌های بعد می‌توان محصول این باغ را جمع‌آوری کرد. زمانی که این اقدامات به ثمر برسند و افراد بسیاری متوجه کسب سود از این راه شوند، این مسیر عامل تهییج جوانان برای تحصیل در رشته کشاورزی خواهد شد.»
براساس روند کاری که دانشگاه آزاد برمبنای آمایش سرزمینی برای خود تعیین کرده؛ آموزش هر استان یا منطقه‌ای بر پایه ویژگی‌های خاص همان منطقه انجام می‌شود. براساس این تعریف، در استانی که مانند خراسان‌شمالی اقتصادی بر پایه کشاورزی دارد، باید رشته‌هایی حول محور کشاورزی تدریس شوند. حاتمی می‌گوید گروه شیمی با انجام آزمایش‌های دقیق علمی روی گلاب، میزان مواد موثر محصول را سنجیده و در حال آماده‌سازی این محصول برای عرضه در بازار با استاندارد درست و دقیق است. پس از این اقدام، نوبت به رشته مدیریت بازرگانی برای عرضه به بازار می‌رسد. در سال‌های گذشته حتی تصور پیوند بین رشته‌های دانشگاهی برای اعضای هیات‌علمی نیز امری دور بود اما درحال حاضر، بیشتر اساتید با این تغییر نگاه آشنا و برای نتایج مثبت آن اقدام می‌کنند.
حاتمی همچنین از تمرکز بالای این نهاد دانشگاهی روی مزارع و باغات دانشگاه گفت و ادامه داد: «فعالیت متمرکز دانشگاه بر مزارع و باغداری در اولویت قرار گرفته و تولید گیاهان دارویی بومی منطقه نیز در دستورکار است. تولید گیاهان دارویی به‌دلیل بومی‌بودن، از نظر تولید شرایط بسیار ساده‌تری را طلب کرده و نیاز به آبیاری بسیار کمی دارند. البته برای کِشت بهتر و اصلاح برخی موارد نیاز به بررسی دقیق برای تولید یک یا دو گیاه است.»

راه‌اندازی دانشکده تجارت الکترونیک در چه مرحله‌ای است؟

تاسیس دانشکده تجارت الکترونیک شاید یکی از اقدامات بسیار مناسب برای اشتغالزایی و مبادله خدمات و کالا بین مناطق مختلف استان خراسان‌شمالی باشد. شهر شیروان برای اجرای این طرح انتخاب شده و از سال گذشته تاکنون این واحد توانسته پیگیری‌های اولیه برای ساخت پلتفرم بازار در زمینه ارائه خدمات بین همه واحدهای دانشگاه آزاد را انجام داده و 90درصد مسیر آن را طی کند. به‌دنبال ساخت این پلتفرم ارائه خدمات فروش به دیگر واحدهای دانشگاه آزاد انجام شده و تلاش برای جذب سرمایه‌ از صندوق پژوهش دانشگاه آزاد برای توسعه آن نیز درحال انجام است. همچنین پیگیری‌های لازم برای اخذ مجوز تاسیس این دانشکده انجام شده و مکاتبات با سازمان مرکزی دانشگاه در مرحله نهایی قرار گرفته است. فواد شکری، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیروان از تکمیل مکان دانشکده و انتخاب اعضای هیات‌علمی این رشته می‌گوید و اگر سازمان مرکزی دانشگاه مجوز تاسیس را صادر کند از اول مهرماه فعالیت دانشکده تجارت الکترونیک در 4رشته آغاز خواهد شد.

تاسیس دانشکده  هوشمندسازی کشاورزی  به کندی پیش می‌رود

تاسیس دانشکده کشاورزی هوشمند یکی دیگر از اولویت‌های مطرح‌شده در سفر استانی دکتر طهرانچی بوده است. فواد شکری، رئیس دانشگاه آزاد واحد شیروان گفت: «مطالعات ابتدایی برای تاسیس این دانشکده انجام شده است. انگور محصولی است که برای تولید در مزارع هوشمند در نظر گرفته شده است. از آنجایی که میوه انگور هیچ ماده دورریزی ندارد و تولید آن از منظر مالی نیز مقرون‌به‌صرفه به حساب می‌آید؛ این میوه برای تولید انتخاب شده است. نتایج این مطالعات روی سامانه پژوهشیار بارگذاری شده و جزء تحقیقات مصوب است. به‌علت نبود نقدینگی لازم و مشکلات مالی پیگیری مراحل تاسیس این دانشکده به کُندی پیش می‌رود.»

تغییر در نحوه آموزش؛ کشاورزی رشته جذاب‌تری می‌شود

اگر اهمیت کشاورزی در یک کشور را بالا دانست، به‌طور حتم روش آموزش این رشته تغییر کرده و بیشتر بر مهارت‌آموزی تاکید خواهد شد. مهارت‌آموزی نیز در کلاس‌های تئوری به دست نخواهد آمد. روال سابق بدین صورت بود که دانشجویان رشته کشاورزی در مقطع کارشناسی تنها چند واحد درسی تئوری و صرفا آموزشی را می‌گذراندند.
 با تغییر این روش، رشته کشاورزی در مقطع کارشناسی در مدت پنج‌سال تدریس تئوری و عملی می‌شود. در این نوع آموزش، دانشجو در سال‌های اول و دوم تنها به آموزش تئوری مطالب می‌پردازد و از سال سوم به آموزش عملی و کار در مزارع و زمین مشغول می‌شوند. به‌طور کلی باید این رشته در این استان با جدیت تمام احیا شود که این امر نیز مستلزم صرف زمان و هزینه همراه با یک برنامه جامع است.
 با ازسرگیری فعالیت دوباره مزارع، تحقق این امر دور از تصور نیست و حداقل در 4سال دیگر با تبلیغات وسیع می‌توان تعداد دانشجوی موردنظر را جذب کرد. البته تغییر سبک تدریس این رشته نیازمند تعیین سرفصل‌های تازه برای تدریس است». حاتمی از پیگیری این استان برای تحول در سرفصل‌های تازه در سازمان مرکزی دانشگاه آزاد گفت و ادامه داد: «این امر پروسه زمان‌بری است و دانشگاه آزاد واحد بجنورد یک‌سال است که درحال پیگری مکاتبات و انجام مراحل مختلف است.»

پای رشته‌های پزشکی به واحد بجنورد باز خواهد شد

کمبود نیروی کادر درمان در دوسال شیوع کرونا بیشتر از قبل نمایان شد و نیاز به تاسیس دانشکده‌های بیشتر و تامین کادر متخصص در شهرهای کوچک و دور بیش از پیش معلوم شد. حالا دانشگاه آزاد تلاش دارد با توافق با دانشگاه علوم‌پزشکی و استفاده از پتانسیل بیمارستان‌های شهر، رشته‌های مربوط به حوزه پزشکی را در واحد بجنورد راه‌اندازی کند. با پیگیری‌های صورت‌گرفته، رشته‌های کارشناسی ناپیوسته دامپزشکی و مامایی از مهرماه ارائه و با توجه به افزایش سهمیه رشته‌های پزشکی، مهر سال1402 نیز شاهد ارائه رشته‌های پزشکی در این واحد دانشگاهی خواهیم بود.

فعالیت مدارس سما در خراسان‌شمالی اوج می‌گیرد

از سال1398 با تاکید رئیس دانشگاه آزاد و با توجه به اینکه تعداد این مدارس در استان خراسان‌شمالی بسیار کمتر از حد نیاز بوده، هرسال یک یا دو مدرسه به جمع این مدارس افزوده شده است. اخذ مجوز تاسیس مدرسه پسرانه در مقطع متوسط دوم شهر اِسفراین یک نمونه‌ از آخرین اقدامات در این خصوص است. حتی اقدامات لازم برای تاسیس مدرسه معارف‌اسلامی در این استان انجام و در فاز دوم در شهرستان بجنورد افتتاح خواهد شد.

جذب 330 نفری دانشجو از دیگر کشورها

استان‌های مرزی نیز با نزدیکی به شهرهای مرزی دیگر کشورها قابلیت بالایی در جذب دانشجو از کشورهای همسایه دارند. استان خراسان‌شمالی هم‌مرز با کشور ترکمنستان است و با استفاده از امکانات می‌تواند از این فرصت به‌خوبی استفاده کند. حاتمی از تلاش و رایزنی یک‌ساله این واحد دانشگاهی برای جذب دانشجوی غیرایرانی می‌گوید. در این مدت حدود 330دانشجو از کشورهای افغانستان و اوگاندا در این واحد ثبت‌نام کرده‌اند و همچنین مذاکراتی نیز با سفیر کشور بنگلادش برای جذب دانشجو از این کشور نیز انجام شده است.

کلاس‌های واحد راز و جرگلان از مهر حضوری تشکیل می‌شود

شهرستان مرزی راز و جرگلان در سال1392 به‌عنوان یک شهر مستقل از شهرستان بجنورد جدا شد و نیاز به تاسیس یک واحد دانشگاهی در گذر از این 10سال در آن مشخص شده است. از سال گذشته و پس از دستور دکتر طهرانچی برای تاسیس یک واحد دانشگاهی در این شهرستان، فعالیت این واحد درقالب فضای مجازی با 200دانشجو آغاز شده است. حاتمی از انجام اقدامات اولیه برای تهیه و ساخت واحد راز و جرگلان می‌گوید. مذاکراتی برای تهیه ساختمان این واحد با نهادهای مختلف ازجمله شورای شهر این منطقه انجام و قول مساعدت برای تامین این مکان نیز داده شده است. با توجه به اقداماتی که انجام و قول‌های مساعدی که از دو نهاد شهری گرفته شده، کلاس‌های حضوری این واحد از اول مهرماه تشکیل خواهند شد.

هسته‌های فناور جاجرم در فاز اکتشاف معدن فعال هستند

واحد جاجرم توانسته با استفاده از مزیت معدن در این شهرستان اقدامات مناسبی انجام دهد و دو هسته فناور زمین‌شناسی و معدن را تشکیل داده و فعالیت آنها را آغاز کرده است. این واحد توانسته با صنعت آلومینای شهرستان ارتباط لازم را برقرار و فعالیت روی نخاله‌های معدنی «بوکسیت شیلی» را آغاز کند. فعالیت شرکت آلومینای جاجرم روی بزرگ‌ترین معدن آلومینای شرق کشور و روی چهار نوع سنگ است. یکی ازآنها «بوکسیت شیلی» است که به علت نبود فناوری لازم در این شرکت صنعتی و معدنی دور ریخته و فرآوری روی آن انجام نمی‌شود. واحد جاجرم توانسته با انجام اقداماتی روی این نخاله‌ها مواد نسوز (خاک نسوز) تولید کند. محمدتقی نجارزاده، سرپرست دانشگاه آزاد واحد جاجرم از پیشنهاد همکاری دانشگاه با این شرکت و اعلام موافقت واحد تحقیق و توسعه آن خبر داده و می‌گوید: «هسته‌های فناور این واحد در فاز اکتشاف معادن فعال هستند و اگر حجم ذخیره معادن مناسب و از منظر اقتصادی به‌صرفه باشد، دانشگاه به فاز سرمایه‌گذاری در این معادن نیز وارد خواهد شد. البته یکی از هسته‌های فناور این واحد مراحل شناسایی را پشت‌سر گذاشته و در مرحله تشخیص حجم ذخیره است تا به شرط صرفه اقتصادی، مرحله سرمایه‌گذاری را آغاز کند.»