• تقویم روزنامه فرهیختگان ۱۴۰۱-۰۶-۰۵ - ۰۳:۳۸
  • نظرات روزنامه فرهیختگان۰
  • 0
  • 0
سرمایه گذاری در حوزه استارتاپ های خودرویی نسبت به سال 2017 رشد داشته است

استارتاپ‌ها چگونه به تولید تولیدکنندگان بزرگ خودرو رونق بخشیدند؟

استارتاپ‌ها توانسته‌اند با تولید فناوری‌های نوین نقش تاثیرگذاری در توسعه صنعت خودروداشته باشند.

استارتاپ‌ها چگونه به تولید تولیدکنندگان بزرگ خودرو رونق بخشیدند؟

ندا اظهری، مترجم: درحال‌حاضر، همه ما در عصری زندگی می‌کنیم و نفس می‌کشیم که کاملا وابسته به فناوری شده و بیشتر دستگاه‌ها و ابزارهایی که درطول روز از آنها استفاده می‌کنیم، مستقیم یا غیرمستقیم با فناوری‌های روز دنیا مرتبط هستند. حتی برخی فرآیندهای خرید هم جدا از این روند نیست و آنقدر فناوری در زندگی ما رسوخ کرده که به‌جرأت می‌توان گفت که گذراندن یک روز بدون فناوری‌های روز تقریبا غیرممکن است. یکی از عواملی که در سال‌های اخیر گرایش به فناوری‌های نوین را افزایش داده، بروز و ظهور استارتاپ‌هایی است که با توجه به نوپا بودن‌شان، قابلیت‌ها و ظرفیت‌های بالایی را برای پیشبرد و توسعه صنایع و حوزه‌های مختلف در خود جای‌ داده‌اند. صنایع خودروسازی هم ازجمله بخش‌هایی است که از این گردونه عقب نمانده و استارتاپ‌ها توانسته‌اند با تولید فناوری‌های نوین نقش تاثیرگذاری در توسعه این صنعت داشته باشند. به‌طورکلی، بیش از دوهزار استارتاپ و بیش از 70 کشور با اقداماتی که انجام داده‌اند، توانسته‌اند چشم‌انداز صنعت جهانی خودروسازی را متحول کنند. اگر بخواهیم طبق تقسیم‌بندی منطقه‌ای در دنیا در نظر بگیریم، منطقه آسیا و اقیانوسیه با 89.36 میلیارد دلار بالاترین میزان سرمایه‌گذاری در صنعت خودرو به ازای هر استارتاپ را به خود اختصاص داده است. بعد از آن قاره آمریکا با 85.29 میلیارد دلار در رده دوم قرار دارد. سپس اروپا با 9 میلیارد دلار و منطقه خاورمیانه هم با سرمایه‌گذاری چهارمیلیارد دلاری در رده‌های چهارم و پنجم جا خوش کرده‌اند.

 چین و آمریکا در صدر همکاری با استارتاپ‌های خودروساز
سرمایه‌گذاران در آینده خودرو بیشتر سرمایه خود را صرف فناوری‌های آینده مانند برقی شدن خودروها، خودروهای بدون راننده، هزینه می‌کنند. حدود یک‌دهه است که سرمایه‌گذاران مقادیر زیادی پول را به‌سمت استارتاپ‌های خودروساز سرازیر می‌کنند. در سال 2018، سرمایه‌هایی که به استارتاپ‌ها تزریق شد چیزی بالغ‌بر 27.5 میلیارد دلار تخمین زده شده است. طبق برآوردهای صورت‌گرفته، این مبلغ در مقایسه با سال 2017 با رشد 30 درصدی روبه‌رو شده بود. همان‌طور که فناوری‌های تحول‌آفرین در زمینه خودرو زمینه را برای تجاری‌سازی و انبوه‌سازی این صنعت نزدیک‌تر می‌کند، دست سرمایه‌گذاران نیز بازتر می‌شود تا سرمایه‌های خود را به‌سمت استارتاپ‌هایی سرازیر کنند که سابقه درخشان‌تری را در کارنامه فعالیت خود دارند. برقی شدن خودروها، خودران شدن خودروها و از این قبیل فناوری‌ها جزء مواردی است که بیشترین سرمایه‌گذاری شرکت‌ها را به‌سمت خود جذب کرده‌اند. بنابراین رونق این بخش از فناوری تا جایی رشد داشته که سرمایه‌گذاران را مجاب کرده به‌جای صرف پول در فضاهای دیگر، ترجیح می‌دهند سرمایه خود را در شرکت‌های خاص استارتاپی برای پیشبرد فناوری‌های خودرویی به‌کار بگیرند. تقسیم جغرافیایی شرکت‌ها در توفیق آنها در سرمایه‌گذاری روی استارتاپ‌ها اهمیت دارد، به‌عنوان مثال نیمی از استارتاپ‌های خودرویی که از سال 2000 میلادی تاسیس‌ شده‌اند، در آمریکا و چین مستقر هستند. طبق آخرین آمارها، استارتاپ‌ها در چین بیش از 41 درصد از کل سرمایه‌گذاری‌های بخش خودروسازی را از آن خود کردند که مبلغی حدود  11.4 میلیارد دلار می‌شد. این مبلغ سرمایه‌گذاری در استارتاپ های آمریکایی حدود 7.1 میلیارد دلار بوده است. سنگاپور با رقم 2.8 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌ها، سومین کشوری بود که در آن سال بالاترین رقم سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌های خودروسازی را از آن خود کرده بودند. در میان 30 استارتاپ با بودجه بالا در جهان، به ترتیب، یک استارتاپ از سنگاپور، اتحادیه اروپا، هند، اندونزی و دبی وجود داشته و مابقی استارتاپ‌ها از آن شامل 13 استارتاپ، از چین و 12 مورد هم از آمریکا بوده‌اند. حدود هفت استارتاپ پیشروی چینی در تولید وسایل نقلیه الکتریکی فعالیت می‌کنند که بیشتر این موفقیت ناشی از حمایت تهاجمی دولت چین از توسعه تولید و فروش خودروهای الکتریکی است. در چندسال گذشته، چین با جایگزینی اتوبوس‌های شهری با اتوبوس‌های شهری برقی و کاهش مالیات برای تشویق رانندگان این خودروها به خرید خودروهای برقی، بازار داخلی خودروهای الکتریکی را پرورش داده است.

 حرکت کمپانی‌های خودروساز به‌سمت استارتاپ‌ها
تا سال‌ها پیش، خرید خودرو راحت‌تر بود و خریداران حتی با ورق زدن کاتالوگ و بررسی بخش‌های مختلف خودرو، مورد مدنظر خود را انتخاب و خریداری می‌کردند اما امروزه، خریداران خودرو ابزارهای متعددی برای تحقیق و سپس خرید در اختیار دارند. تحقیقات آنلاین خرید خودرو دو کار مهم انجام می‌دهد: اول اینکه صرفه‌جویی در زمان، انرژی و سرمایه‌گذاری پولی با صرفه‌جویی در بازدید از نمایندگی، پیشرفت استارتاپ‌های فروش خودرو اتفاق می‌افتد. دوم اینکه خرید آنلاین خودرو گزینه‌های بیشتری را پیش روی خریداران قرار می‌دهد تا بتوانند موارد متفاوتی را تنها در قالب آنلاین مشاهده کنند. تا سال‌ها پیش حرف زدن از استارتاپ و خودرو درکنار هم شاید کمی دور از ذهن بود اما صنعت خودرو با توجه به پیشرفت‌هایی که در سال‌های اخیر داشته، چنان پیشرفت‌های عظیمی را متحمل شده که نمی‌توان حضور استارتاپ‌ها را درکنار خودروسازان انکار کرد. کمپانی تسلا که راه‌اندازی شد، رقابت میان کمپانی‌های خودروسازی تنگاتنگ‌تر شد و همه آنها تلاش کردند در عرصه‌های مختلف با یکدیگر رقابت کنند. این کمپانی که توسط ایلان ماسک، کارآفرین آمریکایی راه‌اندازی شده بود، با رونق صنعت خودروسازی در عرصه تولید خودروهای الکتریکی شکل گرفت و درحال‌حاضر چندسالی است در خط‌مقدم تولید خودروهای خودران قرار دارد. تسلا یک نمونه استارتاپ خودرویی است که حالا با ماموریت‌هایی که انجام داده، یک سروگردن از بعضی کمپانی‌های خودروسازی بالاتر است و زنگ خطری برای خودروسازان سنتی بود. خودروسازان سنتی معمولا از تعاریف نامتعارف استقبال نمی‌کنند و از این رو، همگام شدن با عصر دیجیتال و اتصال به فناوری‌های امروزی برای آنها دشوار است با نابودی نوکیا به‌واسطه تغییرات تکنولوژیکی و نیز از رده خارج شدن شرکت‌هایی که هنوز در ذهن‌ها باقی‌مانده، شرکت‌های خودروسازی متوجه شدند که باید پذیرای ایده‌های بزرگ‌تر باشند تا ماندگاری آنها در عرصه‌های فناوری دنیا طولانی‌تر باشد؛ از این رو تصمیم گرفتند روی شرکت‌های جدید متمرکز شوند. آنها دریافتند همکاری با استارتاپ‌ها می‌تواند علاوه بر اینکه مسیر حرکت آنها را تسهیل می‌کند، باعث می‌شود بدون نیاز به اختراع فناوری‌های جدیدی چون چرخ‌های خودرو، به فناوری‌های عصر امروز دسترسی پیدا کنند. باوری وجود دارد مبنی‌بر اینکه اگر نمی‌توانید گروهی را شکست دهید، به آنها بپیوندید. این جمله درمورد استارتاپ‌ها هم صدق می‌کند؛ چراکه استارتاپ‌ها همواره درحال رقابت با یکدیگر هستند و همین مساله باعث می‌شود با رقابت تنگاتنگی که دارند، بتوانند پیشرفت بیشتری را در عرصه‌های فناوری تجربه کنند. خودروسازان بزرگ دنیا با ارائه پروژه‌ها و طرح‌های مختلف در حوزه‌های مختلف صنعتی و فناوری به استارتاپ‌ها، آنها را در پروژه‌های خود شریک کرده و با سرمایه‌گذاری در پیشبرد این پروژه‌ها، راه را برای رسیدن به آن فناوری خاص کوتاه‌تر کرده و علمی‌تر و اصولی‌تر به نتیجه موردنظر خود دست می‌یابند. از سوی دیگر، استارتاپ‌ها به‌عنوان کسب‌وکارهای نوپا و از آنجا ‌که این شرکت‌ها اغلب متشکل از دانشجویان، محققان و کارآفرینان خبره در زمینه‌های علمی و فناوری هستند، گاه پروژه‌های پیشنهادی خود را به خودروسازان ارائه می‌دهند و با سرمایه‌ای که خودروسازان در اختیار آنها قرار می‌دهند و اعتمادی که به آنها می‌کنند، اقدام به طراحی و ساخت سیستم یا فناوری خاصی می‌کنند که قابلیت رقابت یک خودرو را با دیگر محصولات موجود در بازار خودرو فراهم می‌کند. درواقع، رابطه میان خودروسازان و شرکت‌های استارتاپی رابطه‌ای متقابل و تنگاتنگ است که هرکدام از آنها می‌توانند با حمایت از یکدیگر مسیر رسیدن به هدف را که همان دستیابی به جدیدترین فناوری‌های روز دنیا در تولید جدیدترین خودروهای روز دنیاست هموار ‌کنند.

«دایملر» دومین کمپانی دنیا از نظر همکاری با استارتاپ‌ها

در سال‌های اخیر، رشد فزاینده ارتباط میان خودروسازان و استارتاپ ها به‌خوبی شکل‌گرفته و رابطه تنگاتنگی که میان آنها شکل‌گرفته مسیر روشنی را پیش روی این کمپانی‌ها باز کرده است. خودروسازانی چون BMW، فورد، جنرال‌موتورز و دایملر ازجمله خودروسازانی هستند که به استارتاپ‌های فناوری یا خرید سهام در شرکت‌های دانش‌بنیان برای پیشبرد نوآوری‌ها پیوسته‌اند. این استارتاپ‌ها از ابداع سیستم‌های نظارت بر رانندگان گرفته تا کمک به راننده در هدایت بهتر و ایمن‌تر خودرو و ارائه غذا به رانندگانی که درحال حرکت هستند، با هم رقابت می‌کنند و با این شیوه توانسته‌اند درطول سال‌ها سیستم حمل‌ونقل را متحول کنند. به‌عنوان مثال، خودروسازان هندی جزء کمپانی‌هایی هستند که چندسالی است به شرکت‌های استارتاپی پیوسته‌اند. «تاتاموتورز» که یکی از بزرگ‌ترین خودروسازان هندی از نظر درآمدی به‌شمار می‌رود، از سال‌ها پیش با استارتاپ‌های متعددی همکاری می‌کند. کمپانی دایملر که قدمت آن به 130 سال پیش‌ برمی‌گردد، یکی از باسابقه‌ترین کمپانی‌های خودروسازی است که با استارتاپ‌ها همکاری کرده است. به‌عنوان مثال، اپلیکیشن Pactris چندسال پیش به‌عنوان یک استارتاپ داخلی در کمپانی دایملر به‌همراه آزمایشگاه هوشمندی که در قالب اتاق فکر این برند در اجرای سریع پروژه‌های خلاقانه این شرکت همکاری می‌کرد، حضور داشت. «دایملر»، تنها خودروسازان اروپایی است که مجموعه وسیعی از استارتاپ‌ها را در همه بخش‌ها، از خودروهای پرنده گرفته تا رانندگی خودکار خودرو در اختیار دارد. به گزارش ‌sifted، در میان خودروسازان اروپایی، تنها مرسدس بنز (دایملر) است که با سرمایه‌گذاری روی 42 شرکت استارتاپی، توانسته در بسیاری از زمینه‌های فناورانه در عرصه خودروسازی از تجربه و توانمندی محققان در تولید جدیدترین دستاوردهای فناورانه در عرصه خودروسازی استفاده کند. البته رتبه نخست از آن کمپانی هیوندای با سرمایه‌گذاری روی 58 شرکت استارتاپی است که خودروسازی کره‌ای به شمار می‌رود. بعد از آن جنرال‌موتورز با سرمایه‌گذاری روی 34 شرکت، تویوتا 28، فورد 26 و فولکس‌واگن 22 در رده‌های بعدی قرار می‌گیرند. یکی از حوزه‌هایی که دایملر سرمایه‌گذاری قابل‌توجهی روی آن کرده، تولید وسایل نقلیه با سوخت هیدروژنی است. در سال 2020، برند مرسدس بنز پروژه‌ای را برای توسعه یک وسیله نقلیه مسافربری سلول سوختی هیدروژنی به پایان رساند که هزینه آن دوبرابر پروژه خودروهای الکتریکی گزارش شد. هیچ‌یک از خودروسازان اروپایی تاکنون روی استارتاپ‌هایی با پروژه سوخت هیدروژنی سرمایه‌گذاری نکرده‌اند و تنها هیوندای و تویوتا هستند که از استارتاپ‌ها در این حوزه حمایت کرده‌اند. استارتاپ‌های May Mobility، Apex.AI، Momenta.ai، Aurora، Recogni و Nauto شرکت‌هایی هستند که تویوتا در پروژه سوخت هیدروژنی روی آنها سرمایه‌گذاری کرده است. سه خودروساز مرسدس بنز، Geely و تویوتا تنها کمپانی‌هایی هستند که روی استارتاپ‌های حمل‌ونقل هوایی سرمایه‌گذاری کرده‌اند.

سرمایه‌گذاری هیوندای روی 58 استارتاپ

هیوندای برترین خودروساز جهان است که روی بیشترین استارتاپ‌ها (حدود 58 استارتاپ) سرمایه‌گذاری کرده و با کمک محققان فعال در این استارتاپ‌ها، فناوری‌های جدیدی را در خودروهای روز خود تعبیه می‌کند. این کمپانی در نوامبر سال گذشته استارتاپ شخصی خود را برای حمل‌ونقل هوایی با نام Supernal راه‌اندازی کرد که قرار است تا سال 2028 پروازهای تجاری را کلید بزند. این کمپانی کره‌ای سرمایه‌گذاری 1.5  میلیارد دلاری را تا سال 2025 برای ساخت حمل‌ونقل هوایی شهری متعهد شده است. در این میان، جنرال‌موتورز، یک کادیلاک پرنده را سال گذشته در یک مراسم کنفرانس رونمایی کرد. خودروسازی هیوندای نیمه نخست 2022 طرح شتاب‌دهنده ZER01NE خود را اعلام کرد که شامل یک پلتفرم نوآوری برای تسهیل همکاری بین استارتاپ‌ها و شرکت هیوندای موتور و کیا در پروژه‌های مختلف است. این همکاری قرار است روی پروژه‌های مربوط به فناوری‌های خودکار، شارژ، خدمات مربوط به حرکت، تدارکات هوشمند، ساخت‌وساز هوشمند و مواد انجام شود. کمپانی هیوندای خودروی هوشمند خود را با فناوری‌های پیشرفته به واقعیت تبدیل می‌کند. از فناوری‌های جدید این کمپانی می‌توان به دستیار هوشمند ترافیکی اشاره کرد. این سیستم در ترافیک با کنترل کمک فرمان، هم کنترل جاده را تحت‌کنترل دارد و هم به‌طور خودکار فاصله ایمن را در پشت خودروی جلویی حفظ می‌کند و در صورتی که ترافیک با سرعت ثابت برقرار باشد، شتاب و کاهش شتاب حرکت خودرو را کنترل می‌کند. فناوری تشخیص صوت هم از ویژگی‌های دیگری است که از طریق بلندگو یا یک دکمه به راننده امکان می‌دهد سیستم siri را کنترل کند. دید شب در خودروهای هیوندای از دیگر فناوری‌های نوین است که دیدی تقویت‌شده از جاده را در اختیار کاربر قرار داده و ایمنی رانندگی در شب را نیز تقویت می‌کند. دستیار رانندگی بزرگراهی فناوری دیگری از این شرکت خودروساز است که برای تقویت سیستم پشتیبان رانندگی، سیستم کمکی رانندگی بزرگراهی، کنترل طولی و جانبی را برای محدوده سرعت کمتر از 150کیلومتر در ساعت یکپارچه کرده و به فرمان راننده کمک می‌کند در حالی که خودرو را در فاصله ایمن نگه می‌دارد، با کروز کنترل هوشمند پیشرفته به راننده کمک می‌کند که رانندگی ایمن‌تر و کارآمدتری داشته باشد.

هوش مصنوعی بارزترین فناوری تویوتا

کمپانی تویوتا با دارابودن 28 شرکت استارتاپی، چهارمین خودروساز جهان به‌شمار می‌رود که تعامل خوبی با خودروسازان دارد. به طورکلی، خودروسازان شیوه‌های متفاوتی  برای توسعه فناوری‌های هوشمند در خودروهای خود به کار می‌گیرند. درحالی‌که بیشتر تجارت‌ها در حوزه خود به‌دنبال همکاری برای دستیابی به اهداف مدنظر هستند، کمپانی تویوتا شیوه مستقیم‌تری را برای همکاری‌های استراتژیک دنبال می‌کند.
 به گزارش futurecar، این خودروساز برای اولین‌بار حدود 100 میلیون دلار در استارتاپ‌های خود برای دستیابی به صنعت فناوری‌های مرتبط با هوش مصنوعی سرمایه‌گذاری کرد. تویوتا سرمایه‌گذاری در قابلیت‌های هوش مصنوعی را روی خودروهای خود با همکاری سه استارتاپ کلید زد. یکی از این استارتاپ‌ها بخش‌های رباتیک خودروها را برعهده داشت که از این قابلیت در تولید خودروهای خودران استفاده می‌کرد. استارتاپ بعدی این خودروساز روی نقشه‌برداری با کمک فناوری واقعیت‌افزوده و سیستم‌های رباتیک تمرکز دارد. تویوتا در همکاری دیگر خود با یک استارتاپ دیگر، بخش‌های سخت‌افزاری را برای خودروها برعهده دارد و قرار است با استفاده از هوش مصنوعی، این فناوری‌ها را تقویت کند.

سرمایه‌گذاری 2.25 میلیارد دلاری جنرال‌موتورز

جنرال موتورز به‌عنوان یکی از کمپانی‌های مطرح خودروسازی در دنیا با سرمایه‌گذاری روی 34 شرکت استارتاپی، سومین کمپانی جهان را از آن خود کرده است. این کمپانی قرار است تا سال 2025 قریب 35میلیارد ریال روی خودروهای برقی و خودروهای خودران سرمایه‌گذاری کند. این شرکت همچنین 2.3میلیارد دلار در کارخانه Lordstown برای تولید انبوه سلول‌های باتری Ultium9 سرمایه‌گذاری می‌کند. این کمپانی با سرمایه‌گذاری 2.25 میلیارد دلاری در استارتاپ Cruise قرار است در فناوری‌های نوین ازجمله فناوری‌های خودکار فعالیت کند. حدود 900 میلیون دلار از این سرمایه‌گذاری صرف ساخت نرم‌افزار و سخت‌افزار سیستم‌های هوشمند خواهد شد. این کمپانی در راستای تحقق رویای رانندگی کاملا خودکار برای کاهش چشمگیر تلفات، آلایندگی و ترافیک گام برداشته است.

همکاری فورد با مرکز فناوری چند منظوره

کمپانی فورد چهارمین خودروساز بزرگ دنیاست که با سرمایه‌گذاری در 26 شرکت استارتاپی به‌دنبال دستیابی به جدیدترین فناوری‌های خودروسازی دنیاست. شمار خودروسازانی که روی استارتاپ‌ها به‌ویژه در حوزه برقی شدن خودروها، فناوری خودران، توسعه باتری و زیرساخت‌های شارژ خودرو سرمایه‌گذاری می‌کنند، درحال افزایش است که در میان آنها کمپانی فورد هم جا خوش کرده است. به گزارش autovista24، این خودروساز با Newlab به‌عنوان یک مرکز فناوری چندمنظوره همکاری می‌کند. این مرکز روی پروژه‌های خودروهای آینده تمرکز دارد و برای توسعه طرح‌هایی که درنظر دارد از پنج استارتاپ حمایت کرده است. فورد روی طرح تازه‌ای به نام Mobility Studio فعالیت می‌کند که روی فناوری‌ها و مدل‌های تجاری جدید کار می‌کند. این خودروساز، پنج استارتاپ را انتخاب کرده تا با همکاری آنها بتواند فناوری‌های جدید الکتریکی را مورد آزمایش قرار دهد. این شرکت‌های نوپا می‌توانند به رفع چالش‌های بزرگی که فورد در زمینه خودروهای الکتریکی با آن مواجه است، کمک کنند. آمریکا هم مانند اروپا درنظر دارد با مدرن‌سازی زیرساخت‌ها، خودروهای الکتریکی را در شهرها رواج دهد. این طرح، حکم جعبه شن را برای کارآفرینان و استارتاپ‌ها دارد تا سرمایه‌گذاری‌های کلان بتواند به رشد فناوری‌های جدید کمک کند.

نظرات کاربران
تعداد نظرات کاربران : ۰

یادداشتهای روزنامه فرهیختگانیادداشت

دبیرکل انجمن علمی اقتصاد شهری ایران و عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد:

فساد مانع مشارکت مردم در اقتصاد خیزش مدیریتی لازمه جهش تولید

زینب کرد، مسئول واحد زنان و خانواده اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان مستقل:

قانون جوانی جمعیت نگاهی مردانه دارد

بحران آموزش‌وپرورش- بخش دوم؛

ایرادهای ساختاری و راهکارهای تحولی

رضا نقدبیشی، مدیرکل تحلیل و نظارت بر امور پژوهشی؛

تجویز سه‌گانه برای تقویت علم داده در دانشگاه

حادثه 16 آذر 1332 یادآور اعتراض علیه حضور آمریکایی‌ها در دانشگاه تهران بود؛

5 وظیفه دانشگاهیان برای ساخت آینده کشور

«فرهیختگان» نرخ انتشار مقالات علمی پژوهشگران ایران را بررسی می‌کند؛

شروط ارتقای علمی اساتید هیچ منطقی ندارد!

علی عربی، استادیار گروه جامعه‌شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز:

دانش محلی؛ دروازه ورود به کارآفرینی

حسین پناهی، فعال دانشجویی:

آیین‌نامه جدید کارورزان خوب اما ناکافی

7 نکته درباره آغاز سال ‌تحصیلی؛

مهر 1402، دانشگاه زنده است

درباره حواشی ماجرای دانشکده علوم اجتماعی که ادامه دارد؛

پای ایران و قانون بایستید

عباسعلی رهبر، عضو هیات‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی:

6 ویٰژگی منظومه معرفتی جهاد تبیین امام حسن مجتبی

مهدی نوید‌ادهم، رئیس دبیرخانه هیات موسس دانشگاه آزاد:

۶ کارکرد ویژه راهپیمایی اربعین

خبرهای روزنامه فرهیختگانآخرین اخبار