با هدف بررسی اظهارنظرهای اخیر مقامات آمریکایی درخصوص پیشنهاد‌های مطرح‌شده از سوی ایران و به‌منظور واکاوی پیام‌های پاسخ آمریکا به این پیشنهاد‌ها، با عبدالرضا فرجی‌راد، کارشناس مسائل بین‌الملل گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه، متن آن را می‌‌خوانید.

تعدادی از مقامات آمریکایی طی چند روز گذشته اظهاراتی درخصوص روند مذاکرات و احتمال به ‌نتیجه رسیدن توافق داشته‌اند که شاخص‌ترین آنها سخنان جان کربی، هماهنگ‌کننده ارتباطات راهبردی شورای امنیت ملی آمریکا و ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه این کشور بود. آیا می‌توان این اظهارنظرها را تلاش آمریکا برای آماده‌سازی افکار عمومی این کشور دانست؟
فکر می‌کنم داریم در مسیر مثبتی حرکت می‌کنیم و جوابی که می‌دهند ناامیدکننده نخواهد بود. اتفاقا آمریکایی‌ها یک بیانیه هشت‌ماده‌ای داده‌‌اند که ما ایران را مجبور کرده‌ایم اقداماتی انجام دهد، مثلا غنی‌سازی 60 درصد را متوقف کند و امثال اینها. بعضی از دوستان احساس کردند این موارد منفی است. درحالی‌که این موارد خود نشان می‌دهد آمریکایی‌ها آماده توافق هستند، یعنی این هشت‌‌بند درمجموع مثبت است. اعلامش هم برای تبلیغات داخلی آمریکاست. به این معنا که ما داریم به توافق نزدیک می‌شویم و مثلا دستاوردهایی هم داشته‌ایم؛ درحالی‌که این هشت‌بند همه در برجام بوده است، یعنی مثلا اگر حرف از 3.67 درصد مطرح می‌شود این، همانی است که در برجام بود. اگر غنی‌سازی اورانیوم حد خاصی دارد همه همان موارد ذکر شده در برجام است. ما داریم برجام را اجرا می‌کنیم، اگر هم امتیازی می‌گیریم به‌صورت تبصره به آن اضافه می‌شود. بنابراین‌ مواردی که گفته شد نشان‌دهنده آن است که آمریکایی‌ها دارند با تبلیغات جامعه و افکار عمومی را برای پذیرش این توافق آماده می‌کنند.

اروپایی‌ها در همان ساعات بعد از آخرین دور گفت‌وگوها به‌طورجدی حرف از آماده شدن متن نهایی می‌زدند و ایران را در دوراهی پذیرفتن- عدم پذیرش معرفی کردند و سایر گزینه‌ها را هم منتفی می‌دانستند. اما بعد از دریافت پیشنهاد‌های ایران، از موضع قبلی خود کوتاه آمده و گفتند حالا منتظر پاسخ آمریکا به پیشنهاد‌های ایران هستند. این رویکرد اروپا چه معنایی می‌تواند داشته باشد؟
نکته قابل‌توجه دراین‌باره، گفت‌وگوی چهار روز قبل بایدن با سه رهبر اروپایی است. نظر طرف اروپایی هم بعد از آن گفت‌وگو مطرح شد. آمریکایی‌ها به اروپایی‌ها گفتند داریم روی موارد کار می‌کنیم و نظرات تقریبا مثبت است. چند نکته و چند کلمه باید جابه‌جا شود. طرف اروپایی هم دارد فشار می‌آورد که آمریکا این چند کلمه و چند جمله‌ای را که گفته است زودتر به آنها برساند. اروپایی‌ها همچنین به‌دنبال آن هستند که ایران احساس کند آنان نسبت به منافع تهران بی‌توجه نیستند، علاوه بر این، سعی می‌کنند نقش میانجی متعادلی را هم در این میان ایفا کنند. البته مذاکره‌کنندگان ایرانی‌ها هم می‌خواهند بیش از حد سخت نگیرند تا موارد مورد مذاکره به سرانجام برسد. درمجموع به‌نظرم همه اینها مثبت است. نکته‌ ویژه دراین‌باره اینکه آمریکا اعلام کرده اسرائیل مخالف است اما ما کار خودمان را می‌کنیم. این یعنی ما تقریبا به کسی کاری نداریم و داریم به یک نتیجه‌ای می‌رسیم.

مساله دیگری که در این چند روز مطرح شد، مواضع مخرب آژانس علیه ایران بود. با این جزئیات که رافائل گروسی، مدیرکل این نهاد با رد اینکه تصمیمات و اظهارنظرهای آژانس تحت‌فشار آمریکاست، گفت آژانس بدون دریافت پاسخ معتبر از ایران پرونده مسائل باقی‌مانده را نمی‌بندد. دلیل این اظهارنظرها را در چه می‌دانید؟
اینکه آژانس باید نظارت و بازرسی داشته باشد مطابق بندهای برجام است، لذا گروسی وقتی اعلام شد ایران، آمریکا و غرب به توافق رسیده‌اند تا مساله پادمان‌ها را هم به‌نحوی حل کنند، به اعتبار آژانس ضربه وارد شد. این معنا را داشت که آژانس مسائل هسته‌ای را هم می‌فروشد و معامله می‌کند. اینجا بود که گروسی موضع گرفت و خواست از اعتبار آژانس دفاع کند. نکته قابل‌توجه دیگر آنکه شما فرض کنید آژانس قبول نکرد و آمد ادعا کرد چند سایت ایرانی از نظر او مشکل دارد. به دنبال آن چه اتفاقی می‌افتد؟ باید گزارش یا مصوبه‌ای داشته باشد، این مصوبه باید اجرایی شود. بعد باید به شورای امنیت برود، شورای امنیت هم که بخواهد کاری کند دوباره برجام را به هم زده است، پس نتیجه می‌گیریم غرب مجبور است آژانس را متقاعد کند تا در این خصوص کاری کند و کوتاه بیاید.

به‌نظر می‌رسد تنها بازیگر مخالف به نتیجه رسیدن توافق رژیم‌صهیونیستی است. اما شاهد آن هستیم که مقامات این رژیم، آن میزان که انتظار می‌رود موضع‌گیری جدی ضد روند گفت‌وگو‌ها نداشته‌اند. دلیل آن را چه می‌دانید؟
رژیم‌صهیونیستی موافق است. نمی‌خواهد اشتباه نتانیاهو را تکرار کند اما فشار می‌آورد که آمریکا امتیاز بیشتری بگیرد. امتیازی که رژیم‌صهیونیستی می‌‌خواهد آن است که مساله آژانس به‌عنوان تهدیدی علیه ایران باقی بماند. اما همان‌طور که توضیح دادم درنهایت هیچ فرقی نمی‌کند، فقط مقداری زحمتش بیشتر می‌شود، چون اگر مساله آژانس باقی بماند برجام به هم می‌خورد. غرب این را نمی‌خواهد. مساله دیگر هم آنکه اسرائیل دارد تلاش می‌کند روند غنی‌سازی ایران را به‌طورکلی از بین ببرد. فارغ از آن، فکر می‌کند وضعیت اقتصادی در ایران تا حدی بد است که امکان دارد ایرانی‌ها این مساله را بپذیرند. درحالی‌که احتمال آن نزدیک به صفر است. به‌عنوان یک تحلیلگر معتقدم چه جمهوری‌‌خواه بیاید و چه دموکرات در قدرت بماند، رئیس‌جمهور آمریکا دیگر از برجام خارج نمی‌شود.
هم جایگاه قدرت و ژئوپلیتیکی ایران نسبت به سال 2015 عوض‌شده است، هم ژئوپلیتیک منطقه دستخوش تغییراتی شده. کوچک‌ترین اشتباهی در شرایط کنونی منجر به ایجاد درگیری می‌شود. مساله ژئوپلیتیک جهانی هم غیرقابل‌چشم‌پوشی است. مساله روسیه، مساله چین، شرایط اینها عوض شده است. ما این را دست‌کم گرفته‌ایم، دوستان هم دراین‌باره کم تحلیل می‌کنند. غربی‌ها به‌هیچ‌وجه نمی‌خواهند ایران با قدرت نظامی بالا به روسیه و چین نزدیک باشد. از تبادلات اقتصادی ایران و این کشورها هم ناخشنود هستند. من معتقدم وقتی توافق به‌نتیجه برسد، اروپایی‌ها استقبال خوبی از آن خواهند کرد. از سرمایه‌گذاری‌های مربوط به نفت و گاز در ایران استقبال خواهند کرد. با این هدف که بن‌بست موجود را بشکنند.

یعنی اگر تهدید تحریم‌های آمریکا بر سر ایران باقی بماند، اروپایی‌ها همچنان حاضر به سرمایه‌گذاری در بازار کشورمان خواهند بود؟
بله، الان مساله انرژی به مساله اول دنیا تبدیل شده است. علاوه بر این، وقتی اروپا تصمیم‌گرفته ارتباطش با روسیه در این حوزه را تا سال آینده قطع کند، نزدیک‌ترین کشوری که با ظرفیت خود می‌تواند با آنها همکاری کند ایران است.

در کوتاه‌مدت چه چشم‌اندازی را پیش‌روی مذاکرات می‌بینید؟
ایران دارد مسیر خوبی را طی می‌کند. تعادل دارد و شعار نمی‌دهد. درخصوص آمریکا هم باید گفت بالاخره نزدیک انتخابات است و باید مساله حساسیت افکار عمومی این کشور را جدی گرفت. البته درحال‌حاضر وضعیت دموکرات‌ها باتوجه به چند مورد پیش آمده نسبت به ماه گذشته بهتر شده است. می‌خواهند مساله توافق هسته‌ای را هم به آن اضافه کنند. به‌نظرم با توجه به این موارد، نوع تبلیغات‌شان درباره روند مذاکرات هم طبیعی است. به این صورت که مثلا ما توانسته‌ایم این دستاوردهای خاص را داشته باشیم و مواردی را ما به ایران تحمیل کنیم. درصورتی‌که در جریان گفت‌وگوها، هیچ‌کدام موردی را به دیگری تحمیل نکرده‌اند. اینهایی که بر سر آن صحبت شده، نکات داخل برجام است که درباره هریک توافق صورت گرفته است. اینها دارند آن موارد را علنی می‌کنند. بنابراین ما باید این مساله را درک کنیم که آنها دارند فشار بیرونی را کم می‌کنند اما قصد دارند مواردی را به‌عنوان دستاورد به لابی صهیونیستی و همچنین به برخی حاکمان عربی بفروشند. مهم‌تر از همه باتوجه به نزدیک بودن انتخابات داخلی آمریکا قصد دارند اگر شد این مساله را به امتیازی برای رای‌ آوردن‌ کاندیداهای دموکرات تبدیل کنند، چون می‌دانند اگر سنا را بگیرند، ریاست‌جمهوری را هم خواهند گرفت و اگر سنا را ببازند، ریاست‌جمهوری را هم از دست خواهند داد.

در این رابطه بیشتر بخوانید:

بایدن توافق را پذیرفته، مساله‌اش افکارعمومی آمریکاست (لینک)

آمریکا احتمالا پیشنهادهای ایران را با چند اصلاح جزئی می‌پذیرد (لینک)