گزارش «فرهیختگان» از وضعیت انتخاب‌رشته دانشجویان دانشگاههای چین
ندا اظهریندا اظهری، مترجم: ورود به دانشگاه برای بسیاری از دانشجویان دنیا یکی از میانبرهایی است که می‌توانند برای رسیدن به آرزوهای خود استفاده کنند. آرمان‌هایی که از آینده شغلی خود دارند، غالبا در گرو انتخاب هوشمندانه رشته تحصیلی دانشگاهی رقم می‌خورد و اگر دانشجویان کمی همت و تلاش از خود نشان دهند به‌راحتی می‌توانند بعد از فارغ‌التحصیلی در حوزه مرتبط با تحصیل خود مشغول کار شوند. ازاین‌رو، انتخاب دقیق رشته دانشگاهی نه‌تنها می‌تواند به موفقیت بیشتر دانشجو در اشتغال به کار آنها کمک کند بلکه آنها را در حرفه‌ای که مشغول فعالیت شده‌اند، موفق‌تر می‌کند. در این میان، دانشجویان چینی هم که مستثنی از دنیا نیستند، در انتخاب‌رشته‌های دانشگاهی، چشم‌انداز شغلی خود را در آینده در اولویت انتخاب قرار می‌دهند. با متزلزل شدن اقتصاد کشور، دانشجویان چینی به آینده شغلی مرتبط با انتخاب دانشگاه و رشته تحصیلی خود تاکید بیشتری دارند. با بسته شدن فصل ثبت‌نام داخلی دانشگاه‌ها در سال جاری، رسانه‌ها اعلام کرده‌اند که رشتههای تحصیلی مرتبط با آموزش و دانشگاههای عادی و دولتی از بیشترین محبوبیت بین دانشجویان چینی برخوردارند. در برخی استان‌های چین، کمترین نمره پذیرش برای این رشته‌ها در مقایسه با سال گذشته افزایش یافته است. علاوه‌بر این، رشتههای دیگری چون پزشکی و امنیت عمومی در سال‌های اخیر از محبوبیت بیشتری برخوردار شده‌اند و دانشجویان چینی اقبال بیشتری برای تحصیل در این رشته‌ها پیدا کرده‌اند اما بعد از رشتههای مرتبط با آموزش قرار می‌گیرند. کاهش رشد اقتصادی به‌طور متفاوتی بخش‌های مختلف را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. مزیت ثبات در بازار کار درحال رکود خودنمایی می‌کند که مهم‌ترین دلیل محبوبیت موسسات یا رشتههای آموزش‌محور است. به‌دلیل گرایش بیشتر دانشجویان چینی به تحصیل در رشتههای آموزش، یک طرح هدفمند تربیت‌معلم از سوی وزارت آموزش عالی چین راه‌اندازی شد که هدف آن، آماده‌سازی سالانه 10 هزار معلم برای مناطق توسعه‌نیافته غرب چین از سال 2021 اعلام شده که انتظار می‌رود یکی از شیوه‌های موثر در مسیر آموزش معلم برای نسل‌های آینده باشد. دانشجویانی که در این طرح ثبت‌نام می‌کنند، واجد شرایط استفاده از مزیت شهریه و اقامت رایگان و کمک‌هزینه زندگی خواهند شد.
اولویت رشته بالاتر از محل تحصیل
به گزارش تایمز، گمانه‌زنی‌ها حکایت از آن دارد که تصمیم‌گیری دانشجویان در انتخاب‌رشته تحصیلی و دانشگاه محل تحصیل با تغییرات بازار هماهنگی دارد. به نظر می‌رسد که نمره پذیرش برای رشته مهندسی عمران در بسیاری از موسسات آموزشی کاهش یافته و همین اتفاق مشابه برای زبان‌های خارجی هم رخ داده است که محققان مهم‌ترین دلیل آن را رکورد در بازار داخلی صنعت ساخت‌وساز و نیز اختلال در تجارت بین‌المللی به‌دنبال همه‌گیری کرونا عنوان کرده‌اند. با نگاه به موقعیت دانشگاه‌ها، اولویت دانشجویان و والدین آنها در انتخاب دانشگاه محل تحصیل فرزندان‌شان، در گذر زمان دستخوش تغییر شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که در سال 2022، چیزی حدود 57درصد از دانشجویان شرکت‌کننده در بررسی‌ها، آینده شغلی را مهم‌ترین عامل ارزیابی کرده‌اند که حتی اولویت آن در مقایسه با 53درصد شهرت و اعتبار دانشگاه بالاتر قرار می‌گیرد و این نشان می‌دهد که دانشجویان ترجیح می‌دهند در رشته‌ای با آینده شغلی خوب تحصیل کنند تا در دانشگاه معروفی که اسم‌ورسم خوبی دارد. رتبه‌بندی‌های دانشگاهی و شهرت دانشگاه در سال 2021 با 65,3 درصد، در صدر جدول رده‌بندی قرار می‌گرفتند، درصورتی‌که توجه به آینده شغلی با 56,2 درصد اقبال در رده دوم قرار داشت. طبق این آمار، شواهد نشان می‌دهد که اولویت دانشجویان در سال 2022 نسبت به سال 2021 تغییر کرده و بیشتر به رشته تحصیلی خود در دانشگاه اهمیت می‌دهند.
68درصد دانشجویان ناشناخته وارد رشتههای دانشگاهی می‌شوند
در این میان، رویکرد دانشجویان نسبت به رشتههای تحصیلی و اولویت آنها در گذر سالها دستخوش تغییر شده است، به‌طوری‌که بیشتر شرکت‌کنندگان یعنی حدود 91,3 درصد ابراز امیدواری کرده‌اند که بتوانند از رشته‌ای که در طول زندگی خود انتخاب می‌کنند، بهره‌مند شوند اما در سال 2013، تنها 13,6 درصد از دانشجویان با چشمان باز و با آگاهی نسبت به آینده شغلی رشته تحصیلی خود دست به انتخاب‌رشته دانشگاه زدند، درحالی‌که 68درصد دانشجویان اعتراف کرده‌اند که با آگاهی کامل نسبت به انتخاب‌رشته تحصیلی خود اقدام نکرده‌اند.
اولویت که حذف می‌شود، بدون علاقه انتخاب می‌کنند
به گزارش sixthtone، تا سالها پیش روند انتخاب‌رشته برای ورود به دانشگاههای چین به‌گونه‌ای بود که بسیاری از دانشجویان چینی بعد از حذف رشته دلخواه خود که در اولویت قرار داشت، وارد رشته‌هایی می‌شدند که عملا علاقه‌ای به آنها نداشتند و صرف کسب یک مدرک دانشگاهی، می‌پذیرفتند در آن رشته به تحصیل بپردازند. از آنجا که چشم‌انداز شغلی فاکتور مهمی در تمام کشورهای دنیا و انتخاب‌رشته دانشجویان به شمار می‌رود، این وسواس در میان دانشجویان چینی به‌مراتب بیشتر از دانشجویان دیگر کشورهاست. به‌جرأت می‌توان گفت اکثر قریب‌به‌اتفاق فارغ‌التحصیلان دانشگاههای چین هدف از تحصیل در مقطع کارشناسی‌ارشد و کسب مدرک فوق‌لیسانس را موفقیت هرچه بیشتر در بازار رقابتی شغلی عنوان کرده‌اند. تقریبا تمام دانشجویانی که در گروه علوم شناختی تحصیل کرده‌اند، نه‌تنها به‌دلیل علاقه شخصی، بلکه به این دلیل که نمی‌توانستند وارد حوزه‌های رقابتی‌تر مانند ریاضیات یا اقتصاد شوند، وارد این رشته شده و مشغول تحصیل شده‌اند. درواقع، بسیاری از دانشجویان رشتههای علوم شناختی، این رشته را در اولویت علاقه‌‌مندی‌های خود قرار نداده‌اند.
تلاش برای تغییر سیستم جذب دانشجو در دانشگاه‌ها
برای درک بهتر سیستم آموزش عالی چین، مهم‌تر از همه، بررسی آزمون ورودی دانشگاههای این کشور به نام gaokao است که مشخص می‌کند دانشجویان در کدام دانشگاه و در کدام رشته تحصیلی مجاز به تحصیل خواهند بود. رشته‌ای که دانشجویان می‌توانند در آن تحصیل کنند، بستگی به عملکرد آنها در کنکور دارد اما با توجه به اینکه بسیاری از آنها اولویت انتخابی خود را از دست می‌دهند، بسیاری به این شیوه معترض هستند که مجبور به تحصیل در رشته‌هایی می‌شوند که هیچ علاقه‌ای به آن ندارند و همین روند می‌تواند آینده شغلی آنها را نیز تهدید کند. بررسی‌های صورت‌گرفته از سوی آموزش عالی چین نشان می‌دهد حدود 70درصد از دانشجویان اطلاعات بسیار محدودی از رشته‌ای دارند که در آن پذیرفته و مجاز به تحصیل می‌شوند و به نظر می‌رسد انتخاب آنها بیشتر از آنکه آگاهانه باشد، کورکورانه و ناآگاهانه است. باوجوداین، در سال‌های اخیر، دولت این کشور تلاش کرده این روند را تغییر دهد. دانشگاه ژجیانگ به‌عنوان یکی از برترین دانشگاههای چین براساس مدل آمریکایی، برخی دانشجویان را در طرحی پایلوت قرار داده تا بتوانند بعد از گذراندن یک تا دو سال آموزش عمومی، رشته دانشگاهی خود را انتخاب کنند. برخی کارشناسان این مدل را «گائوکائوی کوچک» نامیده‌اند. تا سالها پیش روند انتخاب‌رشته در میان دانشجویان چینی به این‌صورت بود که اغلب به‌سمت انتخاب‌رشته‌هایی گرایش داشتند که آینده شغلی مطلوب و به‌ویژه حقوق بالاتری داشته باشند. یکی از این رشته‌ها، ریاضیات بود. البته به‌دلیل محدود بودن منابع، هر دانشجویی قادر به تحصیل در چنین رشته‌هایی نمی‌شد، ازاین‌رو، دانشگاه‌ها از طریق درجه‌بندی اقدام به رتبه‌بندی دانشجویان می‌کردند. با این روند انتخابی، تنها دانشجویانی که بیشترین نمره را در آن رشته به‌عنوان مثال ریاضی کسب می‌کردند، می‌توانستند وارد آن رشته شوند. سالها پیش، داشتن مدرک کارشناسی برای تضمین آینده شغلی مناسب کفایت می‌کرد اما با توجه به رقابت دنیای مدرن، گاهی حتی مدرک فوق‌لیسانس هم اعتبار خود را از دست داده است. دانشجویانی که اولین رشته انتخابی آنها رد شده باشد، درمعرض انتخاب‌رشته‌های دیگر قرار می‌گیرند. از آنجا که مدرک فوق‌لیسانس باعث رقابتی شدن بازار کار می‌شود، بسیاری از دانشجویان چنین پیشنهادهایی را بدون توجه به گروه مربوط و نوع علاقه خود می‌پذیرند که این کار، آینده شغلی آنها را درمعرض خطر قرار می‌دهد. یک دلیل وجود دارد که نشان می‌دهد چرا دانشجویان چینی آموزش عالی را به‌عنوان دلیل اصلی کسب ثروت و قدرت می‌دانند. در چین، تنها راه برای عامه مردم برای ارتقای موقعیت اجتماعی، از طریق برگزاری آزمون است. «گائوکائوی جدید» به‌عنوان پله‌ای برای کسب درآمد و قدرت بیشتر به تصویر کشیده شده است. شکل و محتوای آزمون تغییر کرده، اما ایده اصلی همچنان باقی است. دانشجویان چینی در مقایسه با جوانان کشورهای غربی بیشتر درمعرض فشار و نفوذ خارجی قرار می‌گیرند. به‌عبارتی، دانشجویانی که به‌رغم نمرات بالا رشته‌هایی غیرعلمی چون تاریخ یا فلسفه را انتخاب کنند، از نظر خانواده و اطرافیان، تلف کردن این نمره و جایگاهی است که می‌توانستند از آن استفاده کنند.
آمار ثبت‌نام دانشجویان در سال 2021 به 58درصد رسید
به گزارش statista، در سال 2020، حدود 8 میلیون دانشجو از مقاطع کارشناسی از کالج‌ها و دانشگاههای دولتی چین فارغ‌التحصیل شدند. این تعداد تقریبا دوبرابر تعداد مدارک تحصیلی در تمام سطوح آموزش عالی در آمریکا بوده است. دلیل اصلی تعداد زیاد فارغ‌التحصیلان دانشگاههای چین افزایش ثبت‌نام در کالج‌ها و دانشگاههای این کشور است. از 9 میلیون و 970 هزار فارغ‌التحصیل دانشگاههای چین در سال 2020، حدود 4 میلیون و 200 هزار نفر موفق به کسب مدرک لیسانس شدند، درحالی‌که 3 میلیون و 770 هزار نفر هم مدرک دوره کوتاه‌مدت عملی‌تری را کسب کردند. در مقطع تحصیلات تکمیلی و فوق‌لیسانس، حدود 728600 دانشجوی کارشناسی‌ارشد و دکتری در سال 2020 از کالج‌ها و دانشگاههای دولتی چین فارغ‌التحصیل شدند. طبق جدیدترین آمار ارائه‌شده، در سال 2021 نرخ ثبت‌نام ناخالص دانشجویان در آموزش عالی چین به حدود 58درصد رسید. تعدادکل دانشجویان ثبت‌نام‌شده در آموزش عالی چین در همان سال به 44 میلیون و 300 هزار نفر رسید. توسعه بیشتر آموزش عالی در چین با این واقعیت نشان داده شده است که نرخ ثبت‌نام دانشجو در سال 1990 تنها 3,4 درصد تغییر کرد.
رشتههای پرطرفدار بدون تضمین آینده شغلی
طبق آخرین داده‌ها در سال 2020، در سال‌های اخیر، دانشجویان چینی در مقطع کارشناسی و دانشجویانی که در مقاطع کوتاه‌مدت تحصیل می‌کنند بیشتر به تحصیل در رشتههای امور مالی، مهندسی عمران، برق و مهندسی مکانیک، تجارت بین‌الملل، اقتصاد، حسابداری، پزشکی بالینی، حقوق و زبان انگلیسی علاقه‌مند بوده‌اند. در این میان، باستان‌شناسی، دامپزشکی، پزشکی، ترجمه، مهندسی حمل‌ونقل و فیزیک کمترین اقبال را بین دانشجویان چینی داشته‌اند. البته با توجه به اقبال زیادی که دانشجویان چینی به این رشته‌ها دارند، شواهد بیانگر آن است که تحصیل در این رشته‌ها تضمین‌کننده آن نیست که آنها بعد از فارغ‌التحصیلی به‌سرعت جذب بازار کار شده و در آن حرفه هم موفق عمل کنند.
آینده شغلی پرخطر در انتظار کدام رشته‌هاست؟
به‌طورکلی، نرخ اشتغال فارغ‌التحصیلان طی 6 ماه بعد از فارغ‌التحصیلی در چین طی 7 سال گذشته ثابت بوده و به‌طور متوسط از 90درصد فراتر رفته است. معمولا فارغ‌التحصیلان رشتههای فنی جزء دانشجویانی هستند که برای یافتن شغل پس از اتمام تحصیل دچار مشکل می‌شوند. مهم‌ترین دلیل آن، نداشتن مهارت‌های کافی برای انجام کارهای عملی مانند حوزه‌های ارتباطات یا توانایی‌های مدیریتی هستند. ازاین‌رو، شرایط به‌گونه‌ای پیش رفته که گرایش دانشجویان را به انتخاب‌رشته‌های متفاوت‌تر مانند آموزش و حوزه‌های مرتبط با آن بیشتر کرده است.
رشتههای مهندسی، فناوری اطلاعات و علوم علاوه‌بر نرخ بالای اشتغال، تضمین حقوق اولیه بالاتر را هم به خود اختصاص می‌دهند. میانگین حقوق ماهیانه یک فارغ‌التحصیل دانشگاه در چین در 10 سال گذشته بیش از 120درصد افزایش یافته است.
مطالب پیشنهادی
