اوکراین؛ بهانه‌ای برای اشاعه تسلیحات آمریکا

سیدمهدی طالبی، خبرنگار گروه بین‌الملل: با عقب‌نشینی روسیه از مناطق شمالی اوکراین، نزدیک شدن زمستان و افزایش خطر تحریم نفتی روسیه و همچنین هجوم مهاجران اوکراینی به اروپا این‌گونه پیش‌بینی می‌شد که از شدت ارسال تسلیحات به اوکراین کاسته شود. با گذشت زمان و فرارسیدن واقعیت اما خلاف این موضوع آشکار شده است. انجام حملات مخرب به وسیله تسلیحات دوربرد به پایگاه هوایی روسیه در شبه‌جزیره کریمه نشان می‌دهد جریان انتقال سلاح به اوکراین نه‌تنها متوقف نشده، بلکه شدت بیشتری به خود گرفته است. روسیه خود مدعی است انفجارهای رخ‌داده در سه پایگاه ارتش این کشور در کریمه از طریق خرابکاری گروه تروریستی «حزب التحریر» انجام شده است که به تارتارهای مسلمان این شبه‌جزیره تعلق دارد. علی‌رغم این ادعا اما سطح حفاظت بالای پایگاه‌های روسیه در منطقه و همچنین میزان خسارات واردشده که به نابودی و آسیب دیدن چند جنگنده منجر شده است، پذیرش روابط مسکو را دشوار می‌کند. روز 18 مرداد (9 آگوست) نیز کالین کال، مشاور امور سیاسی وزارت دفاع آمریکا «پنتاگون» طی یک نشست خبری تایید کرد کشورش تعدادی موشک ضدرادار به‌همراه قطعات یدکی «میگ-29» را به اوکراین ارسال کرده است. آمریکا  قطعات جنگنده‌های میگ را از کشورهای بلوک شرق سابق که کماکان این جنگنده‌ها را در انبار یا در خدمت دارند، تهیه می‌کند. تلاش برای تجهیز اوکراین به موشک‌های ضدرادار و تجهیز نیروی هوایی این کشور نه‌تنها دورنمای پایان جنگ را دورتر می‌سازند، بلکه از شدت یافتن جنگ در آینده نزدیک حکایت دارند.آمریکا از طریق جنگ اوکراین موفق شد ضمن درگیرسازی روسیه اروپا را هم به خود نزدیک‌تر و زمینه‌ای برای آزمایش و تبلیغ تسلیحات خود فراهم کند.

اهداف و پیامدهای تلاش آمریکا برای ارسال مداوم سلاح به روسیه
افشای استفاده آمریکا از بندر متروک «آلکساندروپولیس» در یونان برای ارسال سلاح به اوکراین خشم روسیه و حتی ترکیه را برانگیخته است. این بندر اما به‌تازگی درحال نصب تجهیزات سنگین آمریکا بوده که نشان می‌دهد قرار است در آینده‌ای نزدیک، برای ارسال تسلیحات بیشتری به اوکراین آماده شود.حجم تسلیحات ارسالی غرب به اوکراین تاکنون که به‌طور ویژه از طریق خطوط ریلی به‌هم‌پیوسته لهستان-اوکراین انجام‌شده، کم نبوده که واشنگتن بخواهد بر تعداد نقاط ارسال سلاح به این کشور بیفزاید. این مساله نشان می‌دهد واشنگتن در ماه‌های آتی بر میزان تحویل سلاح به دولت کی‌یف خواهد افزود.
1. افزایش هزینه‌های جنگی روسیه
تزریق گسترده تسلیحات به اوکراین باعث افزایش شدید هزینه‌های جنگی روسیه شده است. موشک‌های ضدزره اهدایی غرب، نیروهای ارتش اوکراین را قادر ساخت تا ضربات سختی به قوای زرهی روسیه وارد آوردند. طبق برخی آمارها، تاکنون دست‌کم 600تانک ارتش روسیه که بیشتر از نوع T-72B3M  با 2.5میلیون دلار قیمت و  T-80  با 3میلیون دلار قیمت بوده‌اند، منهدم شده‌اند. اگر قیمت پایین‌تر را مبنا بگیریم موشک‌های ضدتانک اهدایی غرب، 1.5میلیارددلار خسارت به یگان‌های تانک ارتش روسیه وارد ساخته‌اند؛ هرچند اگر غرب نیز به اوکراین کمک نمی‌کرد، خود این کشور توانایی‌هایی برای مقابله با قوای زرهی روسیه داشت اما قطعا این توان برای انهدام این میزان از تانک کافی نبود و تاثیر کلانی نیز روی جنگ نمی‌گذاشت. با این‌حال خود اوکراینی‌ها مدعی نابودی 1300تانک روسیه هستند.
پس از زمین‌گیر شدن تانک‌های روسیه که لبه تیز پیشروی زمینی این کشور بودند، روس‌ها به‌سمت استفاده گسترده‌تر از بالگردهای رزمی گام برداشتند. در این زمینه نیز موشک‌های ضدهوایی سبک اهدایی غرب باعث ساقط‌شدن 90بالگرد تهاجمی و ترابری روسیه شد. با توجه به قیمت تقریبا 20میلیون‌دلاری این بالگردها، 1.8میلیارد دلار خسارت به این کشور وارد شده است. پس از آن ارتش روسیه روی توپخانه و استفاده از مهمات دقیق و هدایت‌شونده تمرکز کردند که هر گلوله آن ده‌ها هزاردلار قیمت دارد. گلوله‌های معمولی کراسنوپل 35هزاردلار و نمونه‌های هدایت ماهواره‌ای آن 70هزاردلار قیمت دارند. تسلیحات اهدایی غرب موجب شده مسکو جنگ را گران‌تر از آنچه برایش برنامه‌ریزی کرده بود، اداره کند.
2. افزایش هزینه‌های بازسازی مناطق جنگی
آمریکا به‌دنبال سرازیر کردن اسلحه به اوکراین است تا این کشور به شکلی تخریب شود که روسیه پس از اشغال بخش‌هایی از این کشور، تا سال‌ها درگیر هزینه‌های بازسازی همه‌جانبه زیرساخت‌های فیزیکی و اجتماعی آن باشد.برای فهم دقیق از هزینه‌های این بازسازی باید در یک منطقه جغرافیایی متمرکز شد. منطقه موسوم به دونباس که تقریبا از دو استان عمدتا روس‌نشین لوهانسک و دونتسک تشکیل شده از سال2014 شاهد درگیری‌های گسترده میان روس‌تباران جدایی‌طلب جمهوری و دولت مرکزی اوکراین بوده است. تنها درگیری‌های همین سال 14هزار کشته برای روس‌تباران و اوکراین به‌دنبال داشت؛ موضوعی که نشان‌دهنده شدت درگیری‌ها میان دو طرف است. دولت اوکراین در سال2020، دوسال قبل از آغاز حمله روسیه، هزینه بازسازی دونباس را 21.7میلیارددلار برآورد کرده بود. هزینه‌ای که قطعا پس از جنگ فعلی بسیار بیشتر خواهد بود. باید در نظر داشت روسیه در استان‌های دیگری ازجمله خارکیف، زاپروژیا و خرسون نیز پیشروی کرده و تقریبا بر آنها مسلط است. روسیه برای بازسازی زیرساخت‌های مادی و اجتماعی این مناطق پس از جنگ و اعمال سلطه کامل بر این مناطق به ده‌ها یا شاید صدها میلیارددلار احتیاج خواهد داشت.اوکراین در نخستین ماه‌های جنگ اعلام کرد تنها در ماه اول جنگ 119میلیارددلار خسارت به زیرساخت‌های اوکراین وارد شده که 29میلیاردلار آن مربوط به مسکن است؛ هرچند در آن برهه جنگ حتی نواحی شمالی اوکراین را نیز دربر می‌گرفت اما با وجود این، آمار خسارات ماه اول جنگ گویای هزینه‌های بالایی است که روسیه برای پس از جنگ با آنها مواجه خواهد بود.
3. تبدیل شدن اوکراین به محل منشأ بی‌ثباتی
ایجاد جنگ در محیط پیرامونی یک دشمن باعث ایجاد مناطق بی‌ثبات و بازار اسلحه در اطراف این دشمن می‌شود. ایجاد جنگ علیه دولت سوریه در سال2011 که با غارت انبارهای تسلیحاتی ارتش سوریه و ارسال کمک‌های تسلیحاتی غرب و اعراب به مخالفان دولت دمشق همراه بود با ایجاد یک منطقه بی‌ثبات در مجاورت مرزهای عراق نقش بزرگی در از دست رفتن یک‌سوم این کشور در پی حمله داعش داشت. قبایل و عشایر اهل سنت شرق و شمال غرب عراق از طریق تسلیحات وارداتی ازسمت مرزهای سوریه مسلح شده و توانستند جنگی 4ساله را از 2014 تا 2017 علیه دولت مرکزی عراق اداره کنند. از دست رفتن ذخایر تسلیحاتی ارتش عراق در جریان این حملات نیز خود عامل مسلح‌شدن کردهای جنوب شرق ترکیه و همچنین مناطقی از ایران شد.آمریکا قصد دارد از طریق راه ارسال سیلی از تسلیحات و مهمات به اوکراین این کشور را به یک سرزمین بی‌ثبات در مجاورت مرزهای روسیه تبدیل سازد. بی‌ثباتی و بازار اسلحه ایجادشده اوکراین می‌تواند روسیه را نیز تحت‌تاثیر قرار داده و منجر به مسلحانه‌شدن خشونت‌ها و اعتراضات شود.
4. ریشه‌دار کردن درگیری میان روسیه و اوکراین
غرب قصد دارد یک نقطه مشتعل گسترده و البته دیرپا درکنار روسیه ایجاد کند. این موضوع درصورتی به سرانجام خواهد رسید که از کنار جنگ یک جوی خون بزرگ میان دو کشور ایجاد شود. هرچه اوکراین مسلح‌تر باشد جنگ طولانی‌تر شده و با افزایش تعداد کشته‌های روسیه و اوکراین، مردم دو کشور نسبت به یکدیگر بدبینی بیشتری پیدا خواهند کرد.
5. به‌تعویق انداختن صلح
در هر کشوری که دارای دولتی مستحکم است، انحصار استفاده از سلاح در دستان این دولت قرار دارد. حتی در کشورهایی مانند آمریکا که خرید اسلحه برای شهروندانش آزاد است نیز چنین انحصاری وجود دارد. افراد یا حتی گروه‌های شبه‌نظامی مسلح در آمریکا نمی‌توانند بدون اجازه دولت مرکزی این کشور دست به اقدامی بزنند. بسیاری از اعضای این گروه‌های شبه‌نظامی، نظامیان سابق ارتش آمریکا هستند که در عراق یا افغانستان مشغول به جنگ بوده‌اند و امروز نیز مخالف ورود مهاجران ازسمت مرزهای مکزیک هستند اما این دیدگاه‌شان باعث نمی‌شود قادر باشند در مرز مکزیک علیه مهاجران عملیاتی انجام دهند.
 تزریق سلاح به اوکراین باعث می‌شود انحصار سلاح از دست دولت این کشور خارج شود. درصورت رخ دادن این اتفاق حتی درصورت ایجاد صلح میان دولت اوکراین با روسیه، گروه‌های فرودولتی راستگرای اوکراینی حاضر به پذیرش آن نشده و جنگ را ادامه خواهند داد؛ موضوعی که باعث ادامه یافتن جنگ، باتلاقی‌شدن آن برای روسیه و تخریب روزافزون اوکراین می‌شود.
6. تشدید مهاجرت اوکراینی‌ها به اروپا
ویران شدن اوکراین و وجود اسلحه در این کشور باعث بروز ناامنی طولانی‌مدتی در این کشور می‌شود که بر امواج مهاجرتی خواهد افزود.کشورهای غربی به حضور مهاجران برای امور خدماتی و کاهش هزینه کارگران نیاز دارند. آنها تاکنون مجبور بوده‌اند از کشورهای خاورمیانه و آفریقا دست به واردات نیروی کار بزنند که این امر به‌دلیل تفاوت‌های نژادی و مذهبی باعث شده در جوامع غربی واکنش‌هایی نسبت به آن بروز کند. غرب به‌دنبال آن است که راه میانه‌ای را به‌زعم خود در پیش گیرد. برای حفظ تمدن غرب و در عین حال چرخیدن چرخ اقتصاد، غرب درحال عمق بخشیدن به جنگ اوکراین است تا آوارگان این کشور را در اقتصاد خود مشغول به‌کار کند.
7. اجبار اروپا به مسلح شدن
ارسال سیل تسلیحات به اوکراین که با فشار شدید آمریکا به کشورهای متحدش به‌ویژه در اروپا صورت می‌گیرد، کاهش ذخایر تسلیحاتی این کشورها را در پی داشته است. از این‌رو آنها هم برای جبران ذخایر ازدست‌رفته خود و هم به‌جهت آمادگی برای مقابله با دیگر تحرکات روسیه مجبور به افزایش هزینه‌های نظامی خود هستند. این مساله خودبه‌خود باعث حل موضوع تخطی کشورهای اروپایی از قوانین ناتو می‌شود که آمریکا برای تامین منافع خود آنها را تدوین کرده است. براساس این قوانین، کشورهای عضو ناتو باید حداقل 2درصد از تولید ناخالص خود را به امور نظامی اختصاص دهند که تاکنون ازسوی بسیاری از اعضا رعایت نشده است.

تسلیحات خاص ارسالی به اوکراین
ارتش اوکراین بنا به دلایل زیادی پیش از حمله روسیه از قدرت بالایی برخوردار بود. نخست آنکه در دوران شوروی، علی‌رغم دور نگه‌داشتن بسیاری از اقوام و جمهوری‌های عضو از سطوح بالای نظامی‌گری اما نظامیان اوکراینی در این سطوح حضور داشتند.
دومین موضوع به نقش اوکراین در مرکزیت نظامی شوروی در شرق اروپا باز می‌گردد که موجب شده بود بخش بزرگی از نیروی زمینی، هوایی و دریایی شوروی در این کشور متمرکز شوند. سومین مساله نیز ناشی از وجود صنایع تسلیحات پیشرفته در اوکراین است. این کشور یک تولید‌کننده مطرح در حوزه تانک، نفربر، موشک‌های ضدتانک و هواپیماهای ترابری است. در چهارمین حوزه نیز باید گفت ارتش اوکراین از سال 2014 بی‌وقفه توسط غرب از طریق اهدای تسلیحات و همچنین حضور در رزمایش‌های مختلف تقویت شده است. علی‌رغم وجود چنین مسائلی اما پس از جنگ اوکراینی‌ها در حوزه تسلیحاتی، تجهیزاتی را از غرب تحویل گرفتند که تا پیش از این در سطح موثری آنها را دراختیار نداشتند. رویارویی با قوای نظامی روسیه حجم و کیفیتی از تسلیحات را طلب می‌کند که تامین‌شان کار یک کشور متوسط نیست. با توجه به اهمیت تسلیحات اهدایی غرب به اوکراین در ادامه به آنها پرداخته‌ایم.
1. سامانه‌های پدافند هوایی کوتاه‌برد
موشک‌های ضدهوایی سبک استینگر ساخت آمریکا، میسترال ساخت فرانسه و استار استریک ساخت انگلیس اصلی‌ترین سامانه‌های پدافندهوایی کوتاه پرتاب تحویلی غرب به اوکراین هستند. این موشک‌ها با ساقط‌کردن جنگنده‌ها، بالگردها و پهپادهای روسیه، شرایط سختی را برای این کشور در اوکراین رقم زده‌اند.
2. موشک‌های ضد‌تانک پیشرفته
موشک ضد‌تانک NLAW ساخت مشترک انگلیس و سوئد درکنار موشک ضدتانک جاولین دو ستاره ضد‌زره تحویلی به اوکراین هستند. ارتش این کشور با چنین تسلیحات ضد‌تانکی موفق شد قوای مشهور و عظیم زرهی روسیه را در سه جبهه شمال، شرق و جنوب زمین‌گیر کرده و زمینه عقب‌نشینی‌های گسترده ارتش روسیه به‌ویژه در جبهه شمال و شمال‌شرق را فراهم آورد.
3. موشک‌های ضد‌رادار
آمریکا تعدادی از موشک‌های به‌شدت پیشرفته ضدتشعشع با نام هارم را به اوکراین اهدا کرده است. این موشک‌ها پس از شلیک از طریق کاونده خود به‌دنبال منشأ امواج راداری موجود گشته و به سمت آن حرکت می‌کنند. درصورت استفاده اوکراین از این موشک‌ها سامانه‌های پدافندی کوتاه‌برد پانتسیر و تور و سامانه میانبرد بوک آسیب‌پذیری بالایی در برابر آن خواهند داشت. گفته می‌شود آمریکا برای استفاده اوکراین از موشک هارم تعدادی از جنگنده‌های میگ-29 را جهت پرتاب این موشک‌ها ارتقا داده است.
4. موشک ضدکشتی
اوکراینی‌ها با دریافت موشک‌های ضدکشتی هارپون از غرب موفق شدند در ماه آوریل، دومین ماه جنگ، ناو جنگی عظیم موسکووا را در دریای سیاه غرق کنند. انهدام این ناو باعث عقب‌نشینی بخشی از نیروی دریایی روسیه از طریق کانال دن-ولگا به دریای خزر شد.
5. موشک‌های نقطه‌زن
آمریکا تعدادی سامانه موشک‌انداز هیمارس را به اوکراین تحویل داده است. این سامانه می‌تواند دو طیف از سلاح‌ها را مورد استفاده قرار دهد. نخست راکت‌های 277 میلیمتری و دوم موشک ‌ام‌جی‌ام 140 که یک موشک بالستیک تاکتیکی است. اوکراینی‌ها با شلیک این راکت‌ها و موشک‌های نقطه‌زن که بردی درحدود 300 کیلومتر دارند، از پشت جبهه خود بدون آنکه مورد شناسایی قرار گیرند، خسارات بزرگی به نقاط حساس ارتش روسیه ازجمله انبارهای تسلیحاتی آن وارد آورده‌اند.

آمریکا نگران تکنولوژی‌های تسلیحاتی‌اش نیست؟
به دست آوردن یا بررسی یک سلاح به‌معنای کسب توانایی ساخت آن نیست. بسیاری از کشورها به خودروهای بنز نیز دسترسی دارند اما قادر به ساخت نمونه مشابه آن نیستند. در همین زمینه تعدادی از کشورها قادرند نمونه‌های مشابهی را بسازند و از فناوری لازم برخوردارند اما محصول نهایی آنها قیمت بالایی داشته و اقتصادی نخواهد بود. دسته سومی از کشورها اما دراین میان وضعیت ویژه‌ای دارند. آنها هم فناوری لازم برای تولید را در اختیار دارند و هم تولیدشان اقتصادی خواهد بود اما به لحاظ توان مالی قادر به تامین هزینه‌های به‌کار‌گیری این‌گونه تسلیحات نیستند. روسیه خود دارای تکنولوژی‌های لازم در حوزه موشک‌های ضدتانک و موشک‌های کوتاه‌برد دقیق است. به همین دلیل نیازی به کپی‌برداری از نمونه‌های مشابه غربی ندارد. روسیه می‌تواند با بررسی موشک‌های ضد‌تانک اولین نمونه‌های مشابه آن را حتی با قیمتی اندک‌تر از نمونه‌های آمریکایی بسازد اما با وجود این مسکو به دلیل اقتصاد کوچکش قادر نخواهد بود تعداد زیادی از این موشک‌ها را به خدمت گیرد. هر لانچر پرتاب‌کننده موشک جاولین 100 هزار دلار و هر تیره موشک مورداستفاده آن در نمونه با برد 2500 متر، 78 هزار دلار قیمت دارد. این درحالی است که موشک‌های ضدتانک کورنت در نمونه‌هایی با برد پنج کیلومتر تنها 26 هزار دلار قیمت دارند. روسیه براساس راهبرد خود که از طریق ترکیب تهدیدات و توان مالی این کشور طراحی شده موشکی با دوبرابر برد آمریکا با قیمت یک‌سوم این کشور را تولید می‌کند. توضیحات این بخش نشان می‌دهد کشورهای زیادی قادر به کپی از تسلیحات آمریکایی نیستند و کشورهایی نیز که قادر به انجام آن هستند به دلیل در اختیار داشتن تسلیحات مشابه که متناسب با توان‌شان طراحی شده‌اند تمایلی به این کار ندارند.