شایان ابهری، خبرنگار گروه سیاست: شنبه‌شب بود که رسانه‌های اروپایی از انفجاری برنامه‌ریزی‌شده در نزدیکی مسکو، پایتخت روسیه خبر دادند. به‌گفته این رسانه‌ها، عامل انفجار، دستگاهی جاسازی‌شده در یک تویوتا لندکروز بود؛ انفجاری که البته بعد از مشخص‌شدن هویت مالک و راننده خودرو در چند بعد مورد توجه قرار گرفت. راننده این خودرو، به‌گفته رسانه‌های محلی و تایید کمیته تحقیقات فدراسیون روسیه زن جوانی به‌نام داریا دوگینا بوده است. با مطرح‌شدن این اسم به‌طور گسترده آن هم در رسانه‌هایی که تا الان در پوشش تحولات جنگ اوکراین پیشقدم بوده‌اند، می‌توان به‌راحتی پیچیدگی این اتفاق را تایید کرد؛ اتفاقی پیچیده و طراحی‌شده که نام‌خانوادگی قربانی آن، اصلی‌ترین عاملی است که نمی‌‌گذارد مخاطب به‌راحتی از کنار این خبر عبور کند. آنچه بیش از هر چیز در این انفجار توجه‌ها را به‌خود جلب می‌کند، نسبت داریا دوگینا، راننده لندکروز منفجرشده با مالک آن خودرو است.
به‌گفته منابع خبری، داریا که تنها جان‌باخته انفجار شنبه‌شب بوده، دختر 30ساله الکساندر دوگین، اندیشمند مطرح روس است؛ شخصی که رسانه‌های غربی از او به‌عنوان فیلسوفی یاد می‌کنند که به‌دلیل دیدگاه‌های ضدغربی و نئو-اوراسیایی خود مشهور شده. علاوه‌بر این، طی سال‌های اخیر از دوگین تحت‌عنوان یکی از موثرترین مشاوران رئیس‌جمهور روسیه نیز نام می‌برند.
این انفجار برنامه‌ریزی‌شده در مقطعی که می‌دانیم درگیری روسیه در خاک اوکراین، محدود به مبارزه مسکو با دولت کی‌یف نمانده و به جنگی نیابتی و تمام‌عیار میان کشورهای اروپایی، آمریکا و روسیه تبدیل شده است، زیاد دور از انتظار به نظر نمی‌رسید. اما این سوژه ترور شامگاه شنبه بود که علاوه بر غیرمنتظره بودن، گمانه‌زنی‌هایی را هم درباره آینده جنگ اوکراین مطرح کرد؛ گمانه‌زنی‌ها و تحلیل‌هایی که خبر از تغییر فازی جدی در جریان درگیری‌ها میان مسکو و دیگر پایتخت‌های اروپایی می‌داد. درخصوص آن وجه طبیعی و مورد‌انتظار روی‌آوردن روسیه و اوکراین به برنامه ترور می‌توان گفت دولت‌های درگیر با استفاده از این ابزار و حذف مقامات نظامی و سیاسی طرف مقابل، علاوه‌بر تحمیل خسارت، ابزارهای قدرت خود در مواجهه با دشمن را هم در سطح گسترده به نمایش می‌گذارند. می‌توان تداوم این سیاست از سوی طرف‌های مقابل کرملین را برنامه‌ای دانست که با گسترش دامنه ناامنی به شهرهای کوچک و بزرگ روسیه، نیروهای نظامی این کشور را از تداوم عملیات‌های نظامی و پیشروی در خاک اوکراین منصرف کرده و مجبور به پذیرفتن آتش‌بس کند. اما انفجار و ترور هدف‌دار شنبه‌شب را نمی‌توان صرفا وسیله‌ای برای ناامن نشان‌دادن مسکو تلقی کرد.
نکته متمایزکننده این ترور از سایر موارد اینچنینی همانطور که پیش‌تر گفته شد، سوژه‌ای است که در این انفجار مورد هدف قرار گرفت؛ دختر یکی از نزدیک‌ترین متفکران روس به ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور این کشور.
می‌توان گفت این ترور دقیق آن هم در چند کیلومتری پایتخت روسیه، برای رصدکنندگان تحولات چندماه اخیر میان کشورهای شرق اروپا چند پیام روشن دارد: پیامهایی برای کرملین و همین‌طور پیامهایی برای تحلیلگران جنگ شکل‌گرفته میان مسکو-کی‌یف که حالا به ششمین ماه خود نزدیک می‌شود. درگیری نظامی خون‌باری که درباره طرف‌های سهیم در آن دیگر نمی‌توان ادعا کرد صرفا محدود به دولت‌های روسیه و اوکراین بوده است.
پیام نخست که بیش از هر چیز کرملین را مخاطب قرار می‌دهد آن است که تداوم پیشروی نظامی ارتش این کشور در اوکراین مساوی با حوادث غیرمنتظره مشابه خواهد بود. به این معنا که چنین اقداماتی در نظر دارد مسکو را به این جمع‌بندی برساند که ادامه‌دار بودن عملیات علیه تمامیت‌ارضی اوکراین، به تکرار ترور خسارت‌بار افرادی ختم خواهد شد که پیش از آن انتظارش را نداشته‌اند.
پیام دیگر این ترور، با توجه به اینکه قتل الکساندر دوگین، فیلسوف و ایدئولوگ برجسته روس -که اتفاقا در فهرست تحریم‌های آمریکا هم قرار دارد- را دنبال می‌کرد، زمانی راحت‌تر فهم می‌شود که تحولات حدودا 6 ماهه جنگ اوکراین را از زاویه‌دید تمدنی مورد بررسی قرار دهیم؛ زاویه‌دیدی که پیش از ترور الکساندر دوگین، قطع رابطه کلیسای ارتدوکس اوکراین با روسیه را پیش چشم مخاطب قرار می‌دهد. مساله‌ای که در اوج اختلافات غرب و روسیه در دوره ریاست‌جمهوری اوباما بر آمریکا هم اتفاق نیفتاده بود. اما با شروع حمله روسیه به شرق اوکراین، اعلام کرد با کلیسای مسکو قطع رابطه می‌کند. نکته دیگر درباره این کلیسای ارتدوکس آنکه طی چند سال اخیر و با وجود همه فرازونشیب‌های موجود در روابط روسیه و کشورهای غربی، به‌طور سنتی با پوتین همزیستی مسالمت‌آمیزی داشته اما جنگ اوکراین این سنت را هم دستخوش تغییرات اساسی کرد؛ تغییراتی اساسی که هدف قرارگرفتن متفکران روس را هم می‌توان در این پازل تفسیر کرد.
در میان واکنش‌ها به ترور شنبه‌شب، اظهارات دنیس پوشیلین، رهبر جمهوری خلق دونتسک (یکی از مناطق جدایی‌طلب) بود که پیش از هر چهره دیگری رسانه‌ای شد. او با استفاده از لفظ «تروریست‌های اوکراینی»، قتل دختر دوگین را مستقیما به دولت اوکراین نسبت داد و نوشت «تروریست‌های رژیم اوکراین سعی کردند الکساندر دوگین را از بین ببرند اما دختر او در خودرو بود و او جان خود را از دست داد. روحش شاد. او یک دختر روسی به تمام معنا بود..» وزارت خارجه روسیه هم به‌طور تلویحی، با استفاده از تعبیر «سیاست تروریسم دولتیِ کی‌یف» دولت اوکراین را طراح این ترور دانست. موضعی که دولت اوکراین آن را ادعا خواند و به‌کلی رد کرد.
درنهایت باید منتظر ماند و دید آیا این ترور و تحولات مشابه آن، می‌تواند آغازکننده بعد جدیدی از درگیری میان مسکو و پایتخت‌های اروپایی باشد یا طرفین را به مذاکره و استفاده از دیگر ابزارها وا می‌دارد؛ ابزارهایی که کشورهای درگیر درنتیجه آن، مصون نگه‌داشتن متفکران خود را دنبال کرده و مقامات طرفین را بیش از قبل به تلاش برای رسیدن به آتش‌بسی بلندمدت و پایدار مجاب می‌کند.
مطالب پیشنهادی
