میلاد جلیل‌زاده، خبرنگارگروه فرهنگ: 18سال از انتشار اولین سری از فیلم‌های کثیف «اره» می‌گذرد. کنجکاوی خیلی‌ها را به سمت دیدن این مجموعه فیلم کشاند و عده‌ای دیگر برای نشان‌دادن اینکه واقعا دل دارند و با دیدن مهوع‌ترین صحنه‌های خونریزی کم نمی‌آورند، خودشان را شکنجه دادند و آنها را دیدند. مخاطبان واقعی چنین فیلم‌هایی البته شاید لااقل به اندازه‌ای باشند که آثار کم‌خرجی از این دست را به سود مالی برسانند، اما به‌قدری نیستند که یک هنجار اجتماعی به وجود بیاورند. به‌عبارتی ساختن فیلمی مثل اره کاسبی با ناهنجاری است. سینمای جهان پر است از فیلم‌های خشن و نرمال‌ترین افراد هم گاهی برای تخلیه روحی و روانی یا به هر دلیل دیگری، ممکن است فیلم‌های خشن ببینند و لذت ببرند. اما مشکل اره فقط خشونت بصری نیست، بلکه خشونت مضمونی است. مثلا اینکه کسی مجبور است بین قطع‌کردن دست خودش یا مرگ، یکی را انتخاب کند حتی اگر صحنه قطع‌شدن دست را نبینیم، روان انسان را آزار می‌دهد‌. کل مجموعه اره همین است. بدترش آنجاست که هیچ نتیجه‌گیری نمادین و ثانویه‌ای هم از این وضع وحشتناک نمی‌شود. مثلا سریال «بازی مرکب» هم چنین خشونت‌هایی دارد؛ هرچند مقداری کمتر، اما نکته اینجاست که این سریال به سرمایه‌داری و زندگی شدیدا رقابتی در جامعه سرمایه‌داری کنایه می‌زند و همه این خشونت‌های مفهومی درنهایت یک‌سره خواهند شد و بر سر شیطانی به نام سرمایه تخلیه می‌شوند. اما اره کاملا بی‌جهت روی اعصاب مخاطبش می‌رود و کارکردی جز مریض‌کردن ذهن او و خراشیدن روح و روانش ندارد. این مجموعه فیلم برای سازندگانش بسیار سودآور بود، هرچند سود اصلی به چند سری اول کار برمی‌گشت و وقتی کنجکاوی‌ها برطرف شد، عیار و تعداد افرادی که واقعا مریض هستند و دوست دارند چنین فیلمی را ببینند هم مشخص شد. حالا سری دهم اره قرار است در هالووین ۲۰۲۳ به بازار بیاید و احتمالا باز هم به سود برسد چون واقعا فیلم کم‌خرجی است؛ یک اتاق بزرگ می‌خواهد و چند بازیگر ارزان و ناشناخته که زجرکشیدن را در بیاورند؛ اما به سود رسیدن با برخورداری از دایره وسیع مخاطبان یکی نیست. نگاهی انداخته‌ایم به این مجموعه فیلم کثیف و مخرب، به‌بهانه خبر انتشار دهمین سری از آن که در ادامه می‌خوانید. ابتدا به معرفی کلی این فرانچایز ۹‌قسمتی که حالا به ایستگاه دهم رسیده، پرداخته شده و سپس ترجمه یک مقاله علمی کوتاه درباره تاثیر فیلم‌های وحشتناک بر روان مخاطبان آورده شده است. این مقاله در زفیروس که یک نشریه رسمی و دانشجویی است، منتشر شده بود.

   یک‌میلیارد دلار فروش شکنجه
اره Saw یک فرانچایز ترسناک است که توسط فیلمسازان استرالیایی جیمز وان (یا اصالت چینی) و لی وانل ساخته شده و تا قبل از موردی که در ۲۰۲۳ اکران خواهد شد، شامل ۹ فیلم بلند و ویدئو‌های جنبی است. هشت فیلم اول عمدتا حول محور قاتل سریالی تخیلی، جان (جیگساو) کرامر می‌چرخد، درحالی‌که فیلم نهم حول محور یک قاتل کپی‌کننده می‌چرخد اما همچنان در تداوم فیلم‌های قبلی است. جان کرامر به‌طور خلاصه در سری اول اره معرفی شد و با جزئیات بیشتر در Saw II و فیلم‌های بعدی توسعه یافت. او به‌جای کشتن مستقیم قربانیان خود، آنها را در موقعیت‌هایی به دام می‌اندازد که توسط خودش «آزمون» یا «بازی» نامیده می‌شود؛ آزمونی برای اینکه اراده آنها را برای زندگی از طریق شکنجه‌های جسمی یا روانی آزمایش کند، با این باور که اگر زنده بمانند، «بازیابی» خواهند شد. علی‌رغم این واقعیت که کرامر در فیلم Saw III کشته شد، فیلم‌ها همچنان بر تاثیرات پس از مرگ او، به‌ویژه توسط شاگردانش، تمرکز می‌کردند و شخصیت او از طریق فلاش‌بک بررسی می‌شد.
در سال ۲۰۰۳، وان و وانل فیلم کوتاهی ساختند تا توسط آن به طرح مفهومی بالقوه برای یک فیلم بلند کمک کنند. این فیلم درنهایت موفقیت‌آمیز بود و در سال ۲۰۰۴ اولین قسمت آن در جشنواره فیلم ساندنس به نمایش درآمد و در اکتبر همان سال توسط Lionsgate (یک استودیوی تولید و پخش فیلم آمریکایی-کانادایی) به نمایش درآمد. پس از پایان هفته بسیار موفق اولین اکران، بلافاصله چراغ‌سبزها برای ساخت بسیاری از دنباله‌ها روشن شد. پنج کارگردان روی این سریال کار کرده‌اند: جیمز وان، دارن لین بوسمن، دیوید هاکل، کوین گروترت و برادران اسپیریگ. درحالی که وانل، بوسمن، پاتریک ملتن، مارکوس دانستن، جاش استولبرگ و پیتر گلدفینگر فیلمنامه را نوشته‌اند. از سال ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۰، هر فیلم در جمعه قبل از هالووین اکران شد. هردو خالق به‌عنوان تهیه‌کنندگان اجرایی در فرانچایز باقی ماندند.
در سال ۲۰۱۰، مارک برگ، تهیه‌کننده فرانچایز گفت که هفتمین فیلم اره، آخرین قسمت خواهد بود. با این حال Lionsgate علاقه خود را به ادامه حق رای‌دادن برای ساخت این فیلم در سال ۲۰۱۲ ابراز کرد. فیلم هشتم، نهایتا در اکتبر ۲۰۱۷ اکران شد. نهمین فیلم در سال ۲۰۲۱ درحالی که کریس راک کمدین به‌عنوان بازیگر، تهیه‌کننده و نویسنده در تیم آن حضور داشت به نمایش درآمد.
این فرانچایز بیش از یک‌میلیارد دلار از فروش باکس‌آفیس و خرده‌فروشی به دست آورده است. این مجموعه فیلم به‌طور کلی اکثر نقدهای منفی دریافت کرده است، اما همچنان یکی از پردرآمدترین فرانچایزهای فیلم‌های ترسناک در تمام دوران است. درحالی که برخی منتقدان، این سری فیلم‌ها را شکنجه پورن نامیده‌اند، سازندگان فرانچایز و بیشتر طرفداران آن، با این تعبیر مخالفند.

     جلوه‌های روانی فیلم‌های ترسناک
فرهیا عثمان
 ویراستار هنری
۲۶ اکتبر ۲۰۱۵
با هالووین فیلم‌های ترسناکی مانند فیلم‌های کلاسیک کالت «جن‌گیر»، «اره»، «حلقه» و «درخشش» عرضه می‌شوند. ارواح و قاتلان، صفحه نمایش ما را پر می‌کنند و موسیقی دراماتیک در گوش ما زنگ می‌زند. فیلم‌های ترسناک در فرهنگ ما ریشه دوانده است. آیا این سالم است؟
بیایید ابتدا توضیح دهیم که ذهن ما هنگام تماشای یک فیلم ترسناک چه می‌کند. هیدی ماترز، معلم روانشناسی AP، می‌گوید: «آنچه برای بیشتر مردم اتفاق می‌افتد این است که با دیدن این آثار سیستم عصبی سمپاتیک خود را تحریک می‌کنند و برای تولید آدرنالین فعال می‌شوند.» او تماشای یک فیلم ترسناک را با سوارشدن ترن هوایی مقایسه کرد که ضربان قلب و تنفس افراد افزایش می‌یابد.
دلیل اینکه برخی افراد فیلم‌های ترسناک را سرگرم‌کننده می‌دانند، درحالی‌که برخی دیگر آنها را کاملا وحشتناک می‌دانند را می‌توان به نظریه احساسات نسبت داد. ماترز می‌گوید: «تئوری احساسات بیان می‌کند که تفسیر ما از همین نشانه‌های فیزیولوژیکی می‌تواند بسته به هر فرد متفاوت باشد.» بنابراین بیشتر مردم ضربان قلب سریع و افزایش تنفس را تجربه می‌کنند. با این حال، کسانی که فیلم‌های ترسناک را لذت‌بخش می‌دانند، فیلم را با ترن هوایی مقایسه می‌کنند: فقط یک هجوم آدرنالین و کسانی که آنها را وحشتناک می‌دانند، پریشانی را تجربه خواهند کرد.
فیلم‌های ترسناک بسته به هر فرد، می‌توانند عوارض جانبی زیادی ایجاد کنند. یکی از قابل‌توجه‌ترین عوارض جانبی، بی‌خوابی است. افراد ممکن است به دلیل ترس و اضطراب باقی‌مانده از تماشای یک فیلم ترسناک، در خوابیدن مشکل داشته باشند یا در تمام طول شب دچار پرت‌شدن حواس و تنش شوند. سامانتا بیالوزینسکی، روانشناس دبیرستان ادینا، گفت: «من تصور می‌کنم [تماشای فیلم‌های ترسناک] روی خواب تاثیر می‌گذارد، به‌ویژه اگر چیزی در فیلم وجود داشته باشد که می‌تواند باعث بیدارشدن آسیب‌های گذشته شود.» یکی‌دیگر از عوارض جانبی قابل‌توجه اضطراب است. شدت و طول مدت اضطراب کاملا به خود فرد بستگی دارد. با این حال، طبق یک مطالعه تحقیقاتی انجام‌شده در دانشگاه ویسکانسین، مدیسون، کودکان زیر ۱۴سالی که فیلم‌های ترسناک تماشا می‌کنند، درنهایت در بزرگسالی احتمال ابتلا به شرایط اضطرابی‌شان افزایش می‌یابد. این به این دلیل است که ترس تجربه‌شده هنگام تماشا در آمیگدال، بخشی از مغز که مسئول تولید احساسات است، ذخیره می‌شود. این بزرگسالان نمی‌توانند بدون برانگیختن تروما و ترس، خاطره را تداعی کنند. ماترز می‌گوید: «سایر اثرات بالقوه بلندمدت و خطرناک عبارتند از: پارانویا، ترس‌های غیرمنطقی، علاقه به ماوراءالطبیعه یا شیطان‌شناسی، چیزهایی که از نظر روانشناختی برای ذهن سالم نیستند.» با این حال، وقوع و شدت این اثرات همه به خود فرد بستگی دارد. به‌عنوان مثال، اگر فردی در یک تصادف رانندگی جدی قرار می‌گرفت، فیلمی مانند «مقصد نهایی ۲»
 برای سلامت روان فرد بسیار خطرناک است. بیالوزینسکی گفت: «تجارب شخصی قطعا تعیین می‌کند که عوارض جانبی مهم چقدر است.
فیلم‌های ترسناک نیز می‌توانند از طریق تداعی ترس‌های جدیدی ایجاد کنند.» ماترز می‌گوید: «خانواده ما فیلم‌های ترسناک را تماشا نمی‌کنند زیرا ما [به‌طور ناخودآگاه] تمایل داریم این وقایع را تهدیدآمیز ببینیم و سپس شروع به پیوند‌دادن محرک‌های موجود در فیلم‌های ترسناک با رویدادهای زندگی واقعی می‌کنیم.» این اثر شرطی‌سازی کلاسیک نامیده می‌شود. به‌عنوان مثال، ماترز به یاد می‌آورد که نمی‌توانست صدای پا را بدون تصور شخصیت جک نیکلسون در فیلم «درخشش» تداعی کند و این تداعی برایش قابل‌تحمل نیست. او همچنین به یاد می‌آورد که سال‌ها پس از تماشای فیلم «پرندگان» آلفرد هیچکاک از پرندگان وحشت کرده بود. با این حال، یک عارضه جانبی وجود دارد که روانشناسان می‌توانند توافق کنند که کاملا مضر نیست: حساسیت‌زدایی. به‌عنوان مثال، اگر از دلقک‌ها می‌ترسیدید، قرارگرفتن درمعرض فیلم‌های ترسناک درباره دلقک‌ها ممکن است به کاهش ترس شما کمک کند، زیرا به‌طور مداوم در معرض آن هستید. ماترز آن را چنین می‌نامد: «حساسیت‌زدایی نسبت به خشونت و چیزهای دیگری که ممکن است هنگام تماشای فیلم رخ دهد.» هم ماترز و هم بیالوزینسکی مطرح می‌کنند که اگر فردی پس از تماشای فیلم‌های ترسناک شرایط منفی را تجربه کرد، باید از آن دوری کند. اثرات منفی می‌تواند به چیزی مهم‌تر و خطرناک‌تر منجر شود. بیالوزینسکی البته می‌گوید، با این حال، اگر شما «تماشای چنین فیلم‌هایی را به‌عنوان یک علاقه در نظر بگیرید که قرار نیست بر شما تاثیر منفی بگذارد، می‌توانید این آثار را تماشا کنید.»