کتابفروشی ویستار
کتابفروشی ویستار حوالی میدان هفتم‌تیر بود و حدود ۱۰سال فعالیت داشت اما به‌دلایل اقتصادی دیگر نتوانستند ادامه فعالیت دهند. پژمان سلطانی، مدیر کتابفروشی و انتشارات ویستار درباره این مساله گفت: «ما به‌دلایل مختلف که مهم‌ترین آنها مشکلات اقتصادی و کسادی بازار کتاب بود، پس از ۱۰سال فعالیت کتابفروشی ویستار، مجبور به فروش آن شدیم.» وی بدون اعلام رقم فروش این کتابفروشی که در دو طبقه بنا شده است، افزود: «فعالیت کتابفروشی برای ما دیگر مقرون‌به‌صرفه نبود و از آنجاکه بازار کتاب، بازاری نیست که بشود روی بازگشت سرمایه در آن حساب باز کرد، ترجیح دادیم آن را بفروشیم. البته از اینکه کتابفروشی ویستار را به یکی از اعضای صنف خودمان (انتشارات علمی و فرهنگی) فروخته‌ایم و می‌دانیم که این فعالیت فرهنگی همچنان در این محل ادامه خواهد یافت، خوشحالیم اما بازهم تاکید می‌کنم به‌خاطر مشکلاتی که سر راه‌مان بود، مجبور به فروش این کتابفروشی شدیم و این اقدام، یک اضطرار بود. هنوز تصمیم به راه‌اندازی کتابفروشی جدیدی نگرفته‌ایم و این مساله بستگی به اوضاع عمومی اقتصادی در بخش فرهنگ و فروش کتاب دارد.»
کتابفروشی نشر رود
صاحب نشر رود کتابفروشی را برای جابه‌جایی به مکان بزرگ‌تر فروخت، استقبال مخاطبان از کتاب‌های‌شان بد نبود اما با افزایش گرانی و حالا با پولی که با فروش کتابفروشی به‌دست آورده بودند، نمی‌توانستند جای دیگری را بخرند. اطلاعیه‌ای را پشت شیشه کتابفروشی زدند و با مخاطبان‌شان خداحافظی کردند. «متاسفانه برخلاف میل باطنی‌ام لازم است خدمت همه دوستان و عزیزان کتابخوان، تعطیلی کتابفروشی رود با ۲۰سال سابقه را اعلام کنم. محل فعلی کتابفروشی رود به‌منظور تجهیز و ارتقا فروخته شد، اما با رشد ناگهانی و انفجاری قیمت‌ها متاسفانه دیگر قادر به تهیه مکان مناسب برای کتابفروشی نیستیم. در ۲۰سال گذشته افتخار آن را داشتیم که انتخاب بسیاری از اهل قلم و عاشقان کتاب بوده‌ایم. ۲۰سال حمایت شما عزیزان، تکیه‌گاه ما بود، اما دیگر بدون تسهیلات و تامین مالی از طرف نهادهای مربوطه قادر به ادامه راه نیستیم. از این طریق بنده و مجموعه کتابفروشی نشر رود مراتب سپاسگزاری و قدردانی خود را به اطلاع تمامی عزیزان اهل قلم و علاقه‌مندان کتاب می‌رسانیم.»
کتابفروشی نشر نی
سال۸۹ به‌خاطر گرانی کاغذ و نداشتن سود، کتابفروشی قدیمی که در خیابان کریمخان قرار داشت تعطیل شد. این کتابفروشی یکی از کتابفروشی‌های معروف پایتخت بود که به‌عنوان محل رجوع علاقه‌مندان حوزه ادب شناخته می‌شد. الان به‌جای کتابفروشی نشر نی، کافه‌ای در همان محل به راه افتاده است. نشر «نی» در سال١٣٦٣ که به‌همت جعفر همایی پدید آمد و جزء یکی از ناشران معتبر در ایران به‌شمار می‌آید. اکثر آثار این ناشر محدود می‌شوند به کتاب‌هایی در حوزه فلسفه، علوم‌اجتماعی و ادبیات؛ هرچند کتاب‌هایی در زمینه علوم‌طبیعی، ریاضیات و... را نیز چاپ کرده است. کتابفروشی این ناشر سابق بر این در خیابان کریمخان زند درکنار کتابفروشی نشر چشمه واقع بود. بعد از تعطیلی کتابفروشی «نی»، گزارش‌های فراوانی درباره وضع وخیم کتابفروشی‌ها منتشر شد اما «نی» دیگر به کریمخان بازنگشت؛ هرچند هرگز دلیلی ازسوی ناشر مبنی‌بر تعطیلی کتابفروشی اعلام نشد اما گمانه‌زنی‌ها به این سمت‌وسو رفت که مسائل مالی موجبات این شرایط را فراهم آورده است.
کتابفروشی طهوری
سال۹۴، زمزمه تعطیل‌شدن کتابفروشی طهوری به گوش رسید، سیداحمدرضا طهوری گفت: «اینجا، همه زندگی من است. نمی‌دانم روزی که سند واگذاری‌اش را امضا کنم تا صبح فردایش زنده می‌مانم و می‌توانم این دوری را تحمل کنم یا نه.» عبدالغفار بعد از آنکه شاگرد کتابخانه دانش شد خودش را به روبه‌روی دانشگاه تهران رساند تا کتابفروشی طهوری را راه بیندازد. آنهم در خیابان انقلاب که آن زمان تنها سه کتابفروشی در آن راسته فعال بودند و کتابفروشی طهوری، چهارمین کتابفروشی روبه‌روی دانشگاه شد. سال۱۳۳۲ عبدالغفار طهوری نخستین کتابش را منتشر می‌کند: «تذکره‌الملوک». او درطول عمر کاری‌اش هرگز قیمت کتاب را تغییر نداد و کتاب‌ها را با همان قیمتی که در چاپ اول منتشر کرده بود، تجدید چاپ می‌کرد. احمدرضا طهوری در مصاحبه‌ای گفته پدرش به کتاب‌ها مثل دارو نگاه می‌کرد. وی افزود: «او معتقد بود کتاب مانند دارو است که اگر اشتباه به مخاطب داده شود، باعث بیماری خواهد شد.»
کتابفروشی گوشه کتاب
کتابفروشی دیگری که این روزها از محله تجریش خداحافظی خواهد کرد، کتابفروشی «گوشه کتاب» است که در دو سال اخیر راه‌اندازی شده بود. محمد بیگلری، مدیر این کتابفروشی از آتش‌سوزی چند هفته اخیر در مجاورت این فروشگاه که خسارتی نیز به کتابفروشی زده است، خبر داد و گفت: «هنوز تصمیم قطعی برای تعطیلی کتابفروشی گوشه کتاب ندارد، اما قطعا مکان آن تغییر خواهد داد، دنبال مکان مناسبی برای انتقال کتابفروشی هستیم و اگر تا پایان ماه مکان مناسب پیدا نشود، ناچار به تعطیلی خواهیم بود.»
کتابفروشی مثلث
کتابفروشی کوچک مثلث که یک کتابفروشی محلی بود، از سال1389 در خیابان دربند تهران راه‌اندازی شد. اوایل کار به گفته لیلا هدایت‌پور، صاحب این کتابفروشی اوضاع خوب بود و امید به آینده زیاد، اما هر‌چه کار جلوتر رفت، مشکلات بیشتر شد، فروش راضی‌کننده نبود و چرخ کسب‌وکار نمی‌چرخید. کار به گرفتن وام کشید با سود 28درصد تا شاید دردی دوا شود، اما وقتی رقم بدهی‌ها به 40میلیون تومان رسید، هدایت‌پور متوجه شد که دیگر نمی‌تواند با این وضعیت به کارش ادامه بدهد. همه اینها یک‌طرف و مالیاتی که باید این کتابفروشی می‌داد، طرف دیگر. وی گفت: «ما حدود هشت‌میلیون تومان تا به‌حال پول برای مالیات داده‌ایم، آنهم برای این کتابفروشی کوچک، خنده‌دار است، نه؟» هدایت‌پور افزود: «مثلا کتابفروشی طهوری که تعطیل شد، خیلی‌ها تصمیم گرفتند برای حمایت از این ناشر و کتابفروش یک‌روز به کتابفروشی طهوری سر بزنند و کتاب بخرند، اما با یک‌روز خرید مشکل این کتابفروشی درطول یک‌سال حل می‌شود؟»
کتابفروشی ویستا
نصرالله کسرائیان در سال94 کتابفروشی‌اش را که در غرب تهران تاسیس شده بود تعطیل کرد. البته وی در یادداشتی اعتراضش را به گوش مسئولان رساند؛ یادداشتی که در فضای مجازی بازخوردهای زیادی داشت: «از گذشته‌های دور با «تبلیغات» مساله داشتم. همیشه فکر کرده‌ام گرچه یکی از هدف‌های آن معرفی یک‌چیز است، اما خبر از چیزهای دیگر هم می‌دهد. مثلا وقتی می‌بینم که درمورد معنویت، دین‌مداری، عفت عمومی و پایبندی به اصول اخلاقی از بلندگوهای بزرگ استفاده می‌کنند، احساس می‌کنم معنی‌اش این است که وضع خراب است و احتمالا اینها به پایین‌ترین سطح ممکن سقوط کرده‌اند؛ یا حتی برای خرید یک کالا مورد بمباران تبلیغاتی قرار می‌گیریم، فکر می‌کنم که می‌خواهند سرم کلاه بگذارند. این حساسیت در حدی است که وقتی نمایشگاهی برگزار می‌کنم به کسی اطلاع نمی‌دهم. یکی، دوماه پیش نمایشگاهی داشتم و به هیچ‌یک از دوستانم خبر ندادم. دو، سه دوستی که خبردار شده و آمده بودند گفتند چرا خبر ندادی؟ گفتم برگزار‌کننده خودش به‌اندازه کافی تبلیغ کرده بود. گفتند دیگران کارت می‌فرستند، تلفن می‌زنند، ایمیل می‌فرستند و به طرق مختلف یادآوری می‌کنند. گفتم علاقه‌ای به این کارها ندارم و فکر می‌کنم یک‌جور در محذوریت اخلاقی قرار دادن دیگران است؛ مردم کار دارند، گرفتار هستند، ترافیک اعصاب خرد می‌کند، خود من اغلب به همین دلایل جایی نمی‌روم.
کتابفروشی آسیا
کتابفروشی انتشارات آسیا جزء بازماندگان کتابفروشی‌های خیابان «شاه‌آباد» بود. «انتشارات آسیا» حتی آن زمان که کسب‌وکار کتابفروشان در شاه‌آباد کساد شده بود، قوت خود را داشت. حتی خفقان‌های سیاسی در دوره پهلوی هم این کتابفروشی را از پا درنیاورد اما بعد از گذشت نزدیک به چهار دهه، فشارهای اقتصادی میراث‌دار این نشر و کتابفروشی را به‌صرافت تغییر کاربری انداخته است. محمود عطایی، فعالیت انتشارات آسیا را از سال1339در بازار تهران آغاز کرد. مرحوم عطایی شعبه دوم این انتشارات را در سال1343 در خیابان جمهوری (شاه‌آباد سابق) بنا نهاد و درحال حاضر شهرام عطایی مدیریت آن را برعهده دارد.
شهرام عطایی، مدیرمسئول انتشارات آسیا درباره پیشینه فعالیت این کتابفروشی گفت: «کتابفروشی انتشارات آسیا تا قبل از اینکه تبدیل به اغذیهفروشی شود، به‌صورت مشارکتی اداره می‌شد اما با توجه به‌نظر شریکم که از کتابفروشی سهم داشت، بنا شد کتابفروشی به اغذیهفروشی تبدیل شود.» مدیر انتشارات آسیا دلیل اصلی تعطیلی کتابفروشی این نشر و تبدیل شدن آن به اغذیهفروشی را مشکلات مالی و نداشتن سود کافی در امر کتابفروشی عنوان کرد و در توضیح این موضوع گفت: «کتابفروشی دیگر برای‌مان صرفه اقتصادی نداشت و درنهایت آن را به شریک خود واگذار کردم و او هم تصمیم به تغییر کاربری گرفت.»
عطایی با انتقاد به فرهنگ خرید کتاب و کتابخوانی در جامعه گفت: «خرید کتاب میان مردم آنچنان‌که باید جا نیفتاده است. سیاستگذاری‌های اشتباه و قیمت بالای کاغذ هم باعث شده کتاب کالای گرانی باشد و افراد به خرید کتاب رغبتی نشان ندهند.» مدیر انتشارات آسیا ادامه داد: «وقتی فردی بتواند به‌راحتی به نسخه غیرمجاز الکترونیکی کتاب دسترسی داشته باشد یا نسخه چاپی تقلبی آن را با قیمت بسیار پایین‌تری تهیه کند، طبیعتا فروش کتاب کاهش چشمگیری پیدا می‌کند. سرگرم‌شدن مردم با فضای مجازی یکی دیگر از عوامل کاهش خرید کتاب ازسوی آنهاست. درحال حاضر خریدن کتاب، منحصر به کتاب‌های درسی یا برخی کتاب‌ها مانند اشعار حافظ و سعدی شده است.»
کتابفروشی چهل‌کلاغ
در سوی دیگر تعطیلی‌های کتابفروشی‌های تهران، کتابفروشی‌های جوان و تازه راه‌اندازی‌شده در سال‌های اخیر قرار دارند، کتابفروشی «چهل‌کلاغ» در پاسا‌ژ ارگ تجریش ازجمله این کتابفروشی‌هاست که افزایش سرسام‌آور اجاره‌بهای ملک را دلیل تعطیلی‌اش عنوان کرده است. محمد حسینی، مدیر این کتابفروشی در گفت‌وگویی که با تسنیم داشت، گفت: «دلیل اصلی تعطیلی کتابفروشی افزایش غیرمنطقی اجاره‌بهاست. مالک ملک اجاره‌بهای 52میلیون تومانی را به 100 میلیون تومان در ماه افزایش داده است و وقتی از کاربری فرهنگی با او صحبت می‌کنیم، می‌گوید برایش تفاوتی نمی‌کند که یک کتابفروشی در مجتمع تجاری ارگ وجود داشته باشد یا یک کفش‌فروشی. هرکدام بتوانند اجاره‌بهای بیشتری پرداخت کنند، اولویت دارد.
کتابفروشی فردوسی تجریش
مشکلات اقتصادی موضوعی است که بهانه تعطیلی کتابفروشی «فردوسی» در تجریش نیز شده است. این کتابفروشی که با قدمتی حدود 50 ساله اداره می‌شود، حالا به فروش قفسه‌هایش برای تغییر کاربری روی آورده است. مالک این کتابفروشی در پستی اعلام کرده که پس از سال‌ها درگیری با چالش‌های اقتصادی مجبور شده این شغل شریف و فرهنگی به‌جامانده از مرحوم پدرش را تعطیل کند و تغییر دهد.
کتابفروشی مهرگان
«در این شغل به بن‌بست رسیده‌ایم، زیرا در این صنعت کسی به ما بها نمی‌دهد و رکود حاکم بر بازار درکنار کپی‌رایت، فروش «پی‌دی‌اف» و کتاب‌های فتوکپی‌شده، شکستن قیمت‌ها توسط دیگر همکاران که باعث ایجاد فضای رقابتی ناسالم شده، دست‌به‌‌دست هم داده تا ما تصمیم بگیریم بعد از سال‌ها کار در این صنف، تغییر شغل دهیم؛ آنهم شغلی که پدر و پدربزرگم نیز بدان اشتغال داشته‌اند.»
کتابفروشی مهرگان در بازار اصفهان، 27سال سابقه دارد؛ اما مجبور شدند در سال91 آن را تعطیل کنند. کوشا فتاحی، قانونمندنبودن رابطه ناشر و کتابفروش را نیز از مشکلات این بخش دانست و گفت: «در دنیا، کتاب با 33درصد تخفیف به کتابفروش داده می‌شود، اما ما نهایتا 20درصد تخفیف می‌گیریم یا اگر سه کتاب از ناشر بخرید یک کتاب متعلق به فروشنده خواهد بود که برای ما این تناسب یک به پنج است و این حوزه واقعا نیازمند قانون‌مند شدن است.»
کتابفروشی بین‌الملل اهواز
در کتابفروشی بین‌الملل اهواز همه ژانر کتابی وجود داشت. این کتابفروشی که بیش از نیم‌قرن از عمر آن می‌گذرد از آغاز فعالیتش حوادث تاریخی بسیاری همچون حوادث قبل از انقلاب و هشت‌سال جنگ تحمیلی را به خود دیده است، اما این کتابفروشی 51ساله بعد از این همه سال فعالیت در سال91 تعطیل شد. عذرا شجاعی، مدیر کتابفروشی بین‌الملل اهواز، همان زمان درباره این اتفاق گفت: «حدود 51سال همسرم مجتبی کرمانشاهانی در این محل فعالیت فرهنگی داشت و سرقفلی آن به‌نام وی بود، اما متاسفانه اکنون با حکم تخلیه مالک زمین کتابفروشی مواجه شده‌ایم.
همسر من 51سال در این کتابفروشی به اشاعه فرهنگ کتاب و کتابخوانی پرداخت و از همان زمان مردم خوزستان از این مکان تغذیه علمی کرده‌اند. همسر من هشتم آبان91 فوت کرد. حدود دو هفته مانده به چهلم او حکم تخلیه 10روزه برای کتابفروشی آمده است. چگونه می‌شود جایی را که 51سال فعالیت فرهنگی داشته و چندین هزار عنوان کتاب دارد در مدت 10روز تخلیه کرد؟» او با بیان اینکه این کتابفروشی 25پرسنل دارد، تصریح کرد: «ما چندین میلیون بدهی به تهران و بعضی از استان‌ها داریم.»
کتابفروشی رشد اهواز
کتابفروشی رشد اهواز با نزدیک به دو دهه فعالیت فرهنگی در راه نشر و گسترش فرهنگ کتابخوانی و با ده‌ها پرسنل، به‌دلیل الزام برای پرداخت مالیات هزار و 300درصدی در سال91 در آستانه تعطیلی و اخراج کارکنان خود قرار گرفت.
مجتبی گهستونی، مدیر این کتابفروشی همان سال اعلام کرد: «اجبار برای پرداخت مالیات هزار و 300درصدی برای کتابفروشی رشد و مسدود کردن تمامی حساب‌های بانکی این کتابفروشی به‌مدت دو هفته و درنهایت دریافت ضمانت و سند درحالی اتفاق افتاده که براساس قانون و مقررات جاری کشور مبنی‌بر فعالیت‌هایی که مشمول معافیت موضوع بند«ل» ماده139 قانون مالیات‌های مستقیم (مصوب1380) می‌شوند تمامی کتابفروشان و ناشران از پرداخت مالیات معاف هستند که این مهم به تایید و تاکید دولت‌های هشتم، نهم و دهم نیز رسیده است و حتی کتابفروشان در فروردین‌ماه سال1391 با تایید و تاکید دوباره و با ابلاغ مستقیم رئیس‌جمهور از مالیات معاف شده‌اند.
کتابفروشی کودک‌ونوجوان
فروشگاه «کتاب کودک‌ونوجوان» که از سال 1359 در محدوده خیابان انقلاب به فعالیت مشغول بوده درباره علت تعطیلی در صفحه خود در شبکه مجازی اینستاگرام اعلام کرده که بار مالی و شرایط اقتصادی امکان تداوم فعالیت را از این فروشگاه گرفته است.
سیدجلیل انوریه، مدیر این کتابفروشی در این متن نوشته است: «نمایشگاه کتب کودک پس از 40سال فعالیت تعطیل می‌شود. از سال 1359 با فراهم آوردن مجموعه‌ای کامل و جامع از کتاب‌های کودک‌ونوجوان و ایجاد فضایی تخصصی همراه با کارشناسانی دلسوز و علاقه‌مند، تجربه‌ای متفاوت در انتخاب و خرید کتاب کودک رقم زدیم. در این سال‌ها دوستان و همراهانی وفادار، فرهیخته و مهربان یافتیم، که وجودشان همچون سرمایه‌ای ارزشمند دلگرمی و انرژی‌بخش ما در پیمودن این مسیر بود و هست. می‌دانستیم مسیری را برگزیده‌ایم که در آن با چالش‌های فراوانی روبه‌رو هستیم و آنها را به جان خریدیم و همواره مأمنی برای دوستداران کتاب کودک بوده‌ایم.
سال گذشته همین روزها بود که تصمیم گرفتیم به فعالیت‌مان پایان دهیم. اما عشقی که در وجودمان بود باعث شد بکوشیم تا رسالت فرهنگی‌مان را به انجام رسانده و نگذاریم دنیای کودکان ایران خالی از ادبیات و معنا باشد. اما این‌بار گریزی از این تصمیم نیست و از آنجا که کتابفروشی شغلی است که با عشق و علاقه ادامه پیدا می‌کند، بار روانی و مالی شرایط موجود باعث شده فعلا رمقی برای ادامه مسیر نداشته باشیم. پس تصمیم گرفتیم به فعالیت خود (فروش حضوری و اینترنتی) پایان دهیم و شاید وقتی دیگر و در شرایطی بهتر دوباره با انرژی به این مسیر برگردیم.»
مرکز گسترش فرهنگ شیراز
مرکز گسترش فرهنگ سال‌ها روبه‌روی دانشکده پزشکی شیراز، جنب شرکت شهرک‌های صنعتی فارس، به نشر فرهنگ مشغول بود. اما در نیمه‌های سال92 خبر تعطیلی‌اش وقتی به گوش رسید که یکی از کافه‌کتاب‌های نوپای شیراز در خیابان 30متری سینما سعدی با عنوان پاتوق کتاب در دو طبقه راه‌اندازی شد. کتابفروشی گسترش فرهنگ که در فضایی بزرگ و با تنوع ژانر کتاب از سال1315 بخشی از خاطرات کتابخوان‌ها و حتی کتابفروش‌های کنونی را می‌ساخت درحالی از چرخه کتابفروشی‌های شهر ادب بیرون رفت که پیش‌تر نیز با گسترش کارگاه‌های قطار شهری شیراز دچار تعطیلی ناخواسته شده بود و بازار کم‌رونق کتاب در این نقطه از شهر، به کلی این کتابفروشی را دچار کسادی مفرط کرده بود. با اینکه قلب تپنده کتاب و نشر از سال‌ها پیش همواره پیرامون خیابان کریمخان زند و کوچه دهنادی که بیشتر پاتوق اهالی کتاب‌های دست دوم است، قرار دارد اما در همین خیابان نیز روزگاری کتابفروشی انتشارات کیهان، به فاصله کمی از خیابان رودکی که مرکز تجمع کتابفروشی‌های حوزه نشر هنر است، واقع‌شده که کرکره فلزی‌اش نیز سال‌ها پایین کشیده شده و تنها تابلویی از آن به‌جا مانده است. این کتابفروشی در سال1372 ازسوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به‌عنوان قدیمی‌ترین و فعال‌ترین کتابفروشی کشور شناخته شد.
در این رابطه بیشتر بخوانید:
کتاب‌سوزی مدرن! (لینک)
مطالب پیشنهادی
