یگانه عرب، خبرنگار گروه دانشگاه: اهمیت مراکز رشد دانشگاهی و نقش بی‌بدیل آنها در حمایت و توسعه ایده‌های فناورانه و طرح‌های نوآورانه دانشجویی بر هیچ‌کس پوشیده نیست. در این راستا سطح‌بندی مراکز رشد دانشگاه یکی از اقدامات کلان و موثر سند تحول و تعالی دانشگاه آزاد اسلامی است که هرساله در جهت حمایت از مراکز و دستیابی به اهداف بیان‌شده در سند تعالی دانشگاه در سه سطح یک، دو و سه انجام می‌شود. چندی ‌پیش نیز سطح‌بندی مراکز رشد دانشگاه آزاد اعلام شد و 150 مرکز رشد واحدهای دانشگاه آزاد مورد بررسی قرار گرفتند. در این ارزیابی، 21 مرکز رشد به‌عنوان مراکز سطح یک و 29 مرکز رشد نیز به‌عنوان سطح دو انتخاب شدند. شاخص‌های ارزیابی و سطح‌‌بندی مراکز رشد دانشگاه آزاد اسلامی در مقایسه با سال گذشته در راستای رصد فعالیت‌های مدیران مراکز رشد و ارائه خدمات‌شان افزایش پیدا کرده و از 25 شاخص به 38 شاخص رسیده و شامل شاخص‌هایی چون تعداد قراردادهای هسته‌ها-واحدهای فناور و شرکت‌های دانش‌بنیان مستقر در مراکز رشد دانشگاه، تعداد محصولات تولیدشده، میزان درآمدها، تعداد دوره‌های تخصصی و عمومی برگزارشده در حوزه کسب ‌ وکار، برگزاری ایده‌آرایی‌ها و... است. البته باید اشاره کرد که براساس نتایج ارزیابی‌ها، تعداد مراکز رشد سطح یک و دو واحدهای دانشگاه آزاد با یک افزایش ۱۰۰درصدی به ۵۰ مرکز رسیده است. نکته جالب‌توجه این است که شاخص‌های ارزیابی و سطح‌بندی مراکز رشد موجب دستیابی به ارزیابی دقیقی از فعالیت مراکز شده و می‌تواند در جهت هدایت دانشجویان و اعضای هیات‌علمی به‌سمت مشارکت در ایجاد و فعالیت هسته‌های فناور، استارتاپ و شرکت‌های دانش‌بنیان مثمرثمر باشد؛ به‌گونه‌ای که هم موجب ایجاد اشتغال دانشجویان و هم کمکی برای توسعه درآمدهای غیرشهریه‌ای دانشگاه باشد. با برخی مدیران مراکز رشد واحدهای برتر(سطح یک) دانشگاه آزاد اسلامی درخصوص عملکرد فعالیتی این مراکز، نقاط‌قوت آن، تعداد شرکت‌ها و هسته‌های فناور فعال و چشم‌انداز فعالیتی این مراکز رشد در سال 1401 نیز گفت‌وگوهایی داشته‌ایم‌ که متن آن را در ادامه می‌خوانید.

درآمدزایی 2 میلیارد ریالی مرکز رشد واحد مشهد در سال 1400

جاوید نوبخت، مدیر مرکز رشد دانشگاه آزاد واحد مشهد درخصوص فعالیت‌هایی که در این مرکز انجام می‌شود، عنوان کرد: «این مرکز رشد در حوزه تجهیزات و فناوری‌های سلامت فعال و در سطح استان خراسان رضوی به سرویس‌دهی و ارائه خدمات مشغول است. ارائه خدمات در این مرکز در دو بخش سخت‌افزار و نرم‌افزار برای صاحبان ایده ارائه می‌شود.»
وی درباره نقاط‌قوتی که باعث انتخاب این مرکز رشد به‌عنوان سطح یک شده، گفت: «دانشگاه آزاد اسلامی در دو سال گذشته، شاخص‌هایی را برای مراکز رشد در نظر گرفت و طبق آن ارزیابی مراکز رشد در سه سطح یک، دو و سه قرار گرفتند. بر این اساس مرکز رشد مشهد به‌علت ارائه خدمات نرم‌افزاری به هسته‌ها و شرکت‌های فناور ازقبیل مشاوره، آموزشی و توانمندسازی به نحو شایسته‌ای توانست به‌عنوان سطح یک بین مراکز رشد انتخاب شود.»
رئیس منطقه سه مراکز رشد دانشگاه آزاد اسلامی درباره میزان درآمدهای مرکز رشد مشهد در سال گذشته، گفت: «این مرکز در سال گذشته و با محدودیت‌های کرونایی که در کشور ایجاد شد؛ حدود 200 میلیون تومان درآمد کسب کرده است. با توجه به کاهش محدودیت‌های کرونایی و رونقی که به کسب‌وکارها برگشته این مقدار برای سال جاری حدود یک میلیارد تومان افزایش خواهد داشت.»
نوبخت درخصوص برنامه‌هایی که برای سال جاری اجرایی خواهد شد، اشاره کرد: «در رویداد گام دوم توانستیم 50 طرح و ایده را شناسایی کنیم که  این امر نیازمند توسعه فضای مرکز رشد است. درنتیجه تلاش داریم تا در حوزه سخت‌افزاری فضای دراختیار هسته‌های فناور را توسعه و 30 هسته و واحد فناور را به دوبرابر افزایش دهیم. همچنین تلاش داریم ارتباط بین جامعه و صنعت را باتوجه به چالش‌هایی که در این زمینه وجود دارد، بیشتر کنیم و از این طریق بازار فروش را برای هسته‌های فناور پیدا کنیم. برای رسیدن به این مهم دیدارهایی را نیز با صنایع مختلف داشته‌ و قدم‌های موثری را به‌منظور تحقق شعار سال برداشته‌ایم.»

اختصاص 100میلیون تومان اعتبار حمایتی برای تبدیل‌شدن هسته‌ها به واحدهای فناور

شهاب شریعتی، مدیر مرکز رشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت با اشاره به فعالیت‌های این مرکز بیان کرد: «مرکز رشد واحدهای فناور دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت در سال 1394 به‌صورت مشترک توسط این دانشگاه و پارک علم‌وفناوری استان گیلان با اخذ موافقت اصولی از وزارت علوم و فناوری با زمینه اصلی فعالیت در حوزه صنایع تبدیلی، تکمیلی و جانبی برمبنای مواد طبیعی تاسیس شد.»
وی افزود: «هدف از ایجاد این مرکز فراهم آوردن حمایت‌های قانونی، خدمات آموزشی و مشاوره‌ای جهت تسریع فعالیت تیم‌های مستقر در مرکز است تا ایده‌های نو به محصولات تجاری تبدیل شده و همچنین از طریق نظارت مستمر بر فعالیت واحدهای فناور بتوان روند رشد و بهبود عملکرد آنها را تسریع کرد.» به ‌گفته شریعتی برخی خدمات مرکز شامل در اختیار قراردادن فضای فیزیکی مناسب به‌عنوان دفتر کار، حمایت‌های مالی در محدوده ضوابط موجود، خدمات آزمایشگاهی، کارگاهی و اطلاع‌رسانی با توجه به امکانات دانشگاه و ضوابط موجود، خدمات مشاوره‌ای و آموزشی مدیریتی، حقوقی، مالی، اعتباری، پروژه‌یابی و بازاریابی به‌صورت عمومی و تخصصی، برگزاری کارگاه‌ها و دوره‌های عمومی و تخصصی توانمندسازی برای هسته‌ها و واحدهای فناور موجود و برگزاری رویدادهای علمی و شتاب‌دهنده‌ها با هدف شناساندن کسب‌وکارهای نوین است.
مدیر مرکز رشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت اشاره کرد: «این مرکز در تلاش است از فعالیت‌های فناورانه، نوآورانه دانشجویان و اعضای هیات علمی و سایر دانشگاهیان و افراد خلاق و نوآور حمایت کند. صاحبان ایده به‌صورت هسته‌های فناور و واحد فناور می‌توانند در مرکز رشد مستقر شده و از حمایت‌های مادی و غیرمادی مرکز رشد دانشگاه برخوردار شوند.»
وی ادامه داد: «روند پذیرش شرکت‌ها و هسته‌های فناور در مرکز رشد نیز به این صورت است که فعالان با محوریت نوآورانه و فناورانه‌‌بودن محصول یا خدمات‌شان، کاربرگ‌های اولیه مرکز را پر کرده و ایده‌شان توسط ارزیابان تخصصی و آشنا به محیط کسب‌وکار بررسی و ارزیابی می‌شود و پس از دفاع از ایده‌شان در شورای مرکز رشد، در صورت تایید طرح و ایده، برای استقرار و حضور در این مرکز قرارداد امضا می‌کنند.»
به‌گفته شریعتی، طبیعتا تاکنون تعدادی از شرکت‌ها و هسته‌های فناور به‌صورت موفق از ساختار مرکز خارج شدند و تعداد دیگری نیز به‌صورت استقراریافته درحال بهره‌مندی از امکانات مرکز و تحت حمایت مرکز قرار دارند.
مدیر مرکز رشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت ادامه داد: «مرکز رشد واحد رشت در سال 1397 در جشنواره فرهیختگان به‌عنوان مرکز رشد برتر دانشگاه آزاد کشور انتخاب شد. در سال 1401 نیز طبق ارزیابی‌ای که حوزه اداره‌کل سراهای نوآوری دانشگاه آزاد براساس معیارهای موجود ارزیابی مراکز رشد، انجام داد به‌عنوان مرکز رشد سطح یک انتخاب شد.»
به‌گفته مدیر مرکز رشد دانشگاه آزاد واحد رشت، این مرکز با توجه به فعالیت و برخورداری از امتیازات در اکثر آیتم‌های ارزیابی، در تقسیم‌بندی‌ها جزء مراکز رشد سطح یک انتخاب شد.
وی با اشاره به میزان درآمد و آورده‌های این مرکز رشد گفت: «درکنار حمایت معنوی و ارائه خدمات به تیم‌ها و حمایتی که از هسته‌ها و واحدهای فناور مستقر در مرکز داریم؛ از ایده‌هایی که برای استقرار به مرکز مراجعه می‌کنند، پس از اخذ تاییدیه شورای مرکز رشد، طبق هماهنگی با پارک علم و فناوری استان، حداکثر از 22 میلیون و 500 هزار تومان اعتبار در مرحله هسته فناور و حداکثر 100 میلیون تومان اعتبار در مرحله واحد (شرکت‌) فناور حمایت می‌کنیم.»
شریعتی ادامه داد: «شاید انتظار درآمدزایی از مراکز رشد با اهداف مراکز همخوانی نداشته باشد، چراکه ایده‌های نوپا و استارتاپ‌ها در مرکز رشد حضور پیدا می‌کنند؛ استارتاپ‌هایی که قرار است در آینده به درآمد برسند و هنوز مسیر شکوفایی خود را طی نکردند. با این حال منابع درآمدی مرکز رشد واحد رشت شامل درآمد ناشی از اجاره دفاتر مراکز رشد، درآمد ناشی از بالاسری قراردادها و درآمد ناشی از برگزاری کارگاه‌ها و رویدادهاست؛ البته مبالغی که بابت اجاره دفاتر کار از هسته‌ها و شرکت‌ها گرفته می‌شود مبالغ کمی است؛ چراکه هدف حمایت است و تعرفه اجاره بالا نیست.»

می‌خواهیم بروکراسی‌های اداری را  برای فعالیت دانش‌بنیان‌ها تسهیل کنیم

شادی کریمی، مدیر مرکز رشد دانشگاه آزاد واحد رودهن با اشاره به جزئیات فعالیتی این مرکز بیان کرد: «واحد رودهن آذر سال 1394 مجوز راه‌اندازی مرکز رشد را گرفت و اردیبهشت سال 1398 نیز موافقت اصولی و مجوز راه‌اندازی مرکز رشد را از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری دریافت کرد که این مجوز اصولی همچنان هم پابرجاست.»
وی افزود: «درحال حاضر 31 هسته، واحد فناور و شرکت‌ دانش‌بنیان و خلاق فعال در مرکز رشد واحد داریم که حدود پنج تا از شرکت‌ها دانش‌بنیان بوده و دو شرکت نیز درحال اخذ دانش‌بنیانی هستند که اگر مراحل پایانی آن طی شود، مرکز هفت شرکت دانش‌بنیان فعال و مستقر دارد.»
کریمی اشاره کرد: «از طرف دیگر، خدمات و تسهیلاتی که مرکز رشد به شرکت‌ها ارائه می‌کند شامل اینترنت رایگان، برگزاری کارگاه‌ها و دوره‌های آموزشی و توانمندسازی است که شرکت‌ها برای حضور در این دوره‌ها گاهی هزینه پرداخت کرده و گاهی به‌صورت رایگان در آن شرکت می‌کنند؛ همچون آشنایی با فضای کسب‌وکارها، تجاری‌سازی محصولات و ... .»
مدیر مرکز رشد دانشگاه آزاد واحد رودهن در ادامه توضیح داد: «همچنین یکی از اقداماتی که انجام می‌دهیم، این است که با مشارکت برخی از اعضای هیات‌علمی برای عملکرد بهتر مراجعه‌کنندگان به مرکز رشد، طرح کسب‌وکار طراحی می‌کنیم؛ به این معنا که ایده و طرح مراجعه‌کنندگانی که برای استقرار به مرکز رشد مراجعه می‌کنند را بررسی می‌کنیم که کدام ایده‌ها برای تجاری‌سازی مناسب است و پیش از آنکه آن طرح و ایده را در شورای مرکز رشد ارزیابی کنیم، طرح کسب‌وکار آن را آماده می‌کنیم که ایده‌پرداز یا فناور آن طرح ارائه شده کدملی در شورای مرکز رشد داشته ‌باشد تا اعضا در جریان کامل طراحی ایده، میزان و چگونگی سرمایه‌گذاری بر طرح و ... قرار بگیرند.»
وی ادامه داد: «در بحث بازاریابی محصولات شرکت‌های دانش‌بنیان و هسته‌های فناور نیز همراه تیم‌ها هستیم؛ به‌نوعی که بازاریابی شرکت‌ها را متناسب با نیاز سازمان و ارگان‌ها به هرجایی که لازم است، انجام می‌دهیم و دانشگاه در این جریان همگام با شرکت‌ها و واحدهای فناور خواهد بود.»  به گفته کریمی، واقعیت امر این است که در تلاش هستیم بروکراسی‌های اداری را برای فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان و واحدهای فناور تسهیل کنیم و با تلاش یکدیگر فعالیت‌ها را پیش ببریم، در این راستا ارتباط مثبت و موثری نیز میان مسئولان مرکز با شرکت‌ها و هسته‌های فناور شکل گرفته‌ است.  مدیر مرکز رشد دانشگاه آزاد واحد رودهن اشاره کرد: «یکی از اقداماتی که در دست انجام داریم، این است که با توجه به اینکه اکثر مدیرعامل‌های شرکت‌ها و هسته‌ها عضو نخبگان هستند، کارگاه‌ها و دوره‌های مهارت‌آموزی ویژه صنعتگران، دانش‌آموزان و عموم مردم برگزار کرده‌ایم که آنها می‌توانند متناسب با نیازشان در کارگاه‌هایی که علاقه‌مند هستند، شرکت کنند.»
وی در پایان بیان کرد: «در ماه‌های باقی‌مانده به پایان سال 1401 نیز در تلاش هستیم از صندوق پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد برای برخی شرکت‌های مرکز رشد که ابتدا هسته‌های فناور بوده و درحال حاضر شرکت دانش‌بنیان شده‌اند، وامی تهیه کرده و به جریان فعالیتی‌شان تزریق کنیم؛ چراکه با این اقدام، می‌توانیم مدل مشارکتی درصدهای قابل‌توجه خوبی را به‌صورت بلندمدت با شرکت‌ها داشته‌ باشیم که هم دانشگاه بهره‌ بهتری از این عملکرد برده و هم شرکت‌ها رغبت بیشتری برای فعالیت در مرکز رشد داشته باشند.»

طراحی شاخص‌های ارزیابی فعالیت هسته‌ها  و واحدهای فناور در واحد نجف‌آباد

احسان روحانی، مدیر مرکز رشد دانشگاه آزاد واحد نجف‌آباد با اشاره به فعالیت‌های این مرکز در حمایت از فعالیت شرکت‌ها و هسته‌های فناور مستقر در آن عنوان کرد: «تمامی حمایت‌هایی که یک استارتاپ یا هسته فناور از همان ابتدا به آن نیاز دارد همچون بحث دوره‌های مربوط به ایده‌پردازی، مالکیت فکری، تیم‌سازی، آشنایی با مباحث حقوقی، مالیاتی، بازار و... را در قالب یک پکیج آموزشی به استارتاپ‌ها و هسته‌های فناور ارائه می‌کنیم.»  وی افزود: «تلاش داریم با برگزاری رویدادهای مختلف همچون استارتاپ‌ویکندها تیم‌سازی هسته‌های فناور و شرکت‌ها به‌خوبی اتفاق بیفتد. همچنین ارتباط خوب و موثری با باشگاه پژوهشگران جوان ایجاد کرده‌ایم؛ چراکه بسیاری از نوآوری‌هایی که اتفاق می‌افتد، نوآوری‌های بین‌رشته‌ای است و افراد باید از رشته‌های مختلف کنار هم قرار بگیرند. این ارتباط با باشگاه پژوهشگران در بحث تیم‌سازی کمک زیادی به فعالیت‌های ما خواهد کرد.» روحانی اشاره کرد: «از طرف دیگر، پس از اینکه هسته‌ها و واحدهای فناور پذیرش شدند، رها نشده و جلسات منتورینگ و مشاوره‌های زیادی را درخصوص مسائل فنی، مالیاتی و مطالبه بازار دریافت می‌کنند و نظارت‌های مستمری نیز بر آنها صورت می‌گیرد تا به جریان بلوغ فناوری برسند و به شرکت‌های دانش‌بنیان فعال تبدیل شوند.»
به‌گفته مدیر مرکز رشد دانشگاه آزاد واحد نجف‌آباد، همین روند را هم برای شرکت‌های مستقر در مرکز رشد داریم و دوره‌ها و کلاس‌های آموزشی مثبت و متناسب با نیاز را برای شرکت‌ها برگزار می‌کنیم.
وی با اشاره به میزان درآمد و آورده‌های این مرکز رشد عنوان کرد: «رویکرد مرکز رشد بیشتر حمایتی است و بحث درآمد مرکز درحال حاضر از اجاره فضا به شرکت‌ها و هسته‌ها، برگزاری دوره‌های آزاد، دریافت درصد از فروش شرکت‌های فناور است و با توجه به بلوغ فناوری شرکت‌ها و هسته‌های مراکز رشد این عدد و رقم در سال 1401 قطعا رشد چشمگیری خواهد داشت.»
روحانی افزود: «درحال حاضر 15 هسته و 17 واحد فناور در مرکز رشد فعالیت می‌کنند که از این تعداد دو شرکت دانش‌بنیان شده و دیگر شرکت‌ها در مسیر دانش‌بنیان شدن هستند.»
مدیر مرکز رشد دانشگاه آزاد واحد نجف‌آباد عنوان کرد: «تلاش داریم فضای کسب‌وکار را آماده کرده تا شرکت‌ها در این بستر رشد کنند؛ بستری که درآن روحیه همکاری برای فعالان وجود داشته ‌باشد. برای نخستین‌بار شاخص‌های ارزیابی را برای فعالیت هسته‌ها و واحدهای فناور طراحی کردیم و این واحدها در پایان هرسال سطح‌بندی شده و متناسب آن از حمایت‌های مرکز برخوردار خواهند شد. سعی کردیم محیط به‌گونه‌ای آماده شود که تیم‌ها به‌خوبی رشد کنند و با توجه به اینکه ساخت نمونه و توسعه محصول اهمیت دارد؛ شرایطی ایجاد شده تا تیم‌ها بتوانند از فضای کار اشتراکی و فضای کارگاهی ایجاد‌شده به‌خوبی بهره‌مند شوند.»
وی در پایان با اشاره به چشم‌انداز فعالیتی این مرکز در سال جاری گفت: «با توجه به روند روبه‌رشد مرکز و واحدهای فناور مستقر در آن تلاش داریم راه‌اندازی کارخانه فناوری را به جد پیگیری کرده و اجرایی کنیم، این کارخانه فضای تولید و مونتاژ را برای شرکت‌ها فراهم می‌کند. قرار است فضای کار اشتراکی کارگاهی را توسعه داده و دستگاه‌های تراش، فلز و دریل هم در مقیاس کارگاهی به دیگر تجهیزات اضافه کنیم. همچنین می‌خواهیم با اداره سرمایه‌گذاری اقتصادی دانش‌بنیان مشارکت بیشتری داشته و طرح‌های فناورانه دانشگاهی را که نیازمند سرمایه‌گذاری هستند در این جریان سهیم کنیم.»