نادیا آهنجان، خبرنگار: وعده سود 100درصدی در 17روز توانست بخش زیادی از مردم را در شمال‌غربی کشور فریب دهد، وعده‌ای که تنها برای سرچشمه‌های «تیمون» سودده بود و سیلابش به سایر حساب‌های کاربری رسید. تبلیغات فریبکارانه در مناطق شمال‌غربی ایران در طول ماه‌های اخیر به‌اندازه‌ای بالا رفت که فرماندار خوی مجبور شد بنرهایی در سطح شهر نصب کرده و مردم را از این کلاهبرداری آگاه کند. درنهایت با وجود اینکه 14سرشاخه دستگیر شدند و سایت تیمون از دسترس خارج شد، با بررسی آدرس یکی از کیف پول‌هایی که تیمون برای واریز تتر (استیبل‌کوین ارز دیجیتال) دراختیار کاربران خود قرار داده است، می‌توان دریافت همچنان افرادی به ولت معرفی‌شده توسط این سایت، پول واریز می‌کنند و سرمایه خود را از دست می‌دهند.

تاریخ برای طمع‌کاران همیشه تکرار می‌شود
اوایل سال1379 زمزمه پیدایش راهی برای کسب درآمدهای بالا در شهرهای مختلف ایران شنیده شد، فعالیتی که با نام نتورک‌مارکتینگ یا بازاریابی شبکه‌ای شناخته می‌شد و متقاضی را وادار به پرداخت مبلغی بابت خرید کالایی بی‌ارزش به یک شرکت و معرفی آن به دوستان و آشنایان می‌کرد. در سال1383 پس از شکایت‌های بسیار توسط مالباختگان از شرکت هرمی گلدکوئیست، دولت فعالیت این‌گونه شرکت‌ها را ممنوع و افراد زیادی را دستگیر کرد، اما همچنان فعالیت غیرقانونی این افراد ادامه پیدا کرد تا درنهایت در دهه90 با وضع قوانین جدید، چندین شرکت ایرانی با نام‌های جدید فعالیت خود را ازسر گرفتند؛ اما اجرای این طرح نیز با مشکلات بسیاری مواجه شد، به‌طوری‌که تعداد زیادی از افراد، تمام سرمایه و وقت خود را وقف این فعالیت کردند و درنهایت با ازدست دادن زیرمجموعه‌های خود به دلایل مختلف، چندسال از عمر خود و چندده‌میلیون تومان از سرمایه خود را ازدست‌رفته دیدند. تجربه‌های گذشته نتوانستند افراد را از سرمایه‌گذاری در پروژه‌های کلاهبرداری منع کنند چنان‌که اخیرا پروژه تیمون به‌عنوان یکی دیگر از دام‌های پهن‌شده برای افرادی که در یک شب می‌خواهند راه صدساله را طی و درآمد زیادی کسب کنند، متقاضیان زیادی را در خود اسیر کرده است. فارغ از تجربه‌نگاری و لزوم توجه و دقت در سرمایه‌گذاری، اشتغال و بیکاری ازجمله موضوع‌های اساسی اقتصاد هر کشور است به‌گونه‌ای که افزایش اشتغال و کاهش بیکاری یکی از شاخص‌های توسعه‌یافتگی جوامع تلقی می‌شود و با در نظر گرفتن شرایط روز جامعه و نرخ بیکاری 9.2درصد و نرخ تورم نقطه‌ای 52.5درصدی، نمی‌توان از تاثیر این موارد در گرایش افراد به این بازارها چشم‌پوشی کرد. بر اساس آمار منتشرشده توسط مرکز آمار ایران، بیکاری جمعیت 15ساله و بیشتر در بهار1401 از تعداد شاغلان کشور 100هزار نفر کاسته شده است. البته این همه داستان نیست؛ چراکه در دوسال اخیر که کشور با کرونا درگیر شده، جمعیت غیرفعال کشور حدود یک‌میلیون نفر افزایش یافته که ناشی از خارج‌شدن افراد دلسرد از بازار کار است.

فیسلوفی که دزد شد!
تیمون فیلسوف یونان قدیم در قرن پنجم پیش از میلاد مسیح بود که پس از، ازدست دادن ثروت خود مخالف نوع بشر شد و نسبت به انسان‌ها احساس نفرت می‌کرد. تیمون امروز اما با ظاهری مدرن‌تر ظاهرشده و ثروت خود را هنگامی کسب می‌کند که نوع بشری ثروت خود را از دست بدهند. پروژه تیمون تبلیغات خود را در شبکه‌های اجتماعی مختلف مانند تلگرام، اینستاگرام، یوتیوب، آپارات و دیوار آغاز کرد و درحال حاضر پلتفرم‌های ایرانی آپارات و دیوار تبلیغات مختلفی را که از این پروژه در بستر آنها وجود داشت، حذف کرده‌اند اما ویدئوهای آموزشی همراه با لینک‌های رفرال در تلگرام، اینستاگرام و یوتیوب همچنان به فعالیت خود ادامه می‌دهند. این پروژه کار خود را با ثبت یک دامنه فروش آنلاین محصولات آغاز کرد و با معرفی خود به‌عنوان یک آنلاین‌شاپ کره‌ای مشغول فعالیت شد درحالی‌که این پروژه هیچ رابطه‌ای با سایت اصلی ندارد و با جعل نام سعی در کلاهبرداری از کاربران خود دارد. این سایت که با رسالت کلاهبرداری فعالیت خود را آغاز کرد، نشانه‌های زیادی از کلاهبرداری در خود داشت که هرکسی با اندکی دقت می‌توانست دریابد. یکی از مواردی که کاربران می‌توانند با استفاده از آن از اعتبار یک سایت مطلع شوند، مدت زمان ثبت دامنه سایت است. یکی از دامنه‌های این سایت از 12/11/2021 ثبت شده و دیگری از 1/1/2022 به ثبت رسیده، به‌طور کلی از ثبت دامنه‌های این سایت‌ها حدود 8ماه می‌گذرد درحالی که سایت اصلی تمون (آنلاین‌شاپ کره‌ای) از سال2010 فعالیت خود را آغاز کرده است. از دیگر نشانی‌های محرز می‌توان به این مورد اشاره کرد: به محض ثبت‌نام و ورود به این سایت با صفحه‌ای که به‌صورت اعلان نشان داده می‌شود، مواجه می‌شوید. در این قسمت به شما توضیحاتی درباره نحوه عضو‌گیری و کسب درآمد از طریق دعوت سایر افراد به این پلتفرم داده می‌شود. به‌عبارت ساده‌تر، تیم سازنده از همان ابتدای ورود به سایت، کاربران را تشویق به معرفی سایر افراد و کسب درآمد از طریق زیر‌مجموعه‌گیری می‌کند. این مرحله یکی از بارز‌ترین ویژگی‌هایی است که کاربران این پلتفرم می‌توانند متوجه شوند افزایش درآمد آنها در گرو معرفی سایر افراد و ورود پول توسط آنها به سیستم است.

تیمون، پانزی یا هرمی؟
 در سیستم پانزی، گیرنده‌ سرمایه، هیچ نیازی به فعالیت اقتصادی ندارد و صرفا از پول افراد جدید، سهم قدیمی‌ترها را پرداخت می‌کند و به‌محض کُندشدن روند جذب سرمایه، شرکت به‌سمت فروپاشی می‌رود؛ زیرا برای پرداخت سود افراد قدیمی مجبور می‌شود به منابع مالی خود دست ببرد. بسیاری از موسسات اعتباری کشور نیز از همین روش استفاده می‌کردند که سرنوشت آنها در سال96 به ورشکستگی منجر شد. این سیستم‌ها معمولا در سال‌های ابتدایی فعالیت خود، برای جلب اعتماد مردم بسیار خوش‌حساب عمل می‌کنند و با توجه به اینکه شما نمی‌توانید تا مدت زمانی مشخص سرمایه اولیه خود را برداشت کنید، تمامی سودها به‌موقع واریز می‌شوند، اما پس از چندسال که تعداد سرمایه‌گذاران جدید کاهش و تعداد کسانی که می‌خواهند سرمایه خود را خارج کنند افزایش می‌یابد، صاحبان این سیستم، بار و بندیل خود را جمع می‌کنند و بدون هیچ مشکلی تمام سرمایه‌ای را که نزد خود نگه داشته‌اند با خود می‌برند. در پروژه‌هایی مانند گلدکوئست، به‌عنوان یک کلاهبرداری هرمی، هیچ‌گونه فعالیت اقتصادی صورت نمی‌گرفت و فقط کاربران این پلتفرم‌ها با معرفی افراد جدید و ورود پول توسط آنها به سیستم به حیات خود ادامه می‌دادند؛ اما در شیوه‌های جدید کلاهبرداری هرمی، گردانندگان این پروژه‌ها با ایجاد یک مدل اقتصادی فرضی مانند خریدوفروش کالا به کاربران خود القا می‌کنند که پروژه از طریق فعالیت‌های اقتصادی درحال رشد و سود‌دهی به کاربران خود است. نگاهی به فعالیت تیمون داشته باشیم: پس از ثبت‌نام در تیمون شما باید حداقل ۱۰۰دلار به این پلتفرم واریز کنید تا بتوانید فعالیت خود را آغاز کنید. کاربران برای واریز پول به این پلتفرم باید حتما از «استیبل‌کوین‌تتر» استفاده کنند و برای بالا بردن لول خود در این پلتفرم باید مقدار سرمایه‌گذاری خودشان را افزایش دهند و افراد دیگری را با کد رفرال خود به این پلتفرم وارد کنند و آنها نیز حداقل 100دلار حساب خود را شارژ کنند. متقاضی برای کسب سود بیشتر و رفتن به لول‌های بالاتر باید در هر مرحله پول بیشتری واریز کند و افراد بیشتری را به این پلتفرم دعوت کند، درواقع مدل اقتصادی هرمی در تمامی پلتفرم‌های کلاهبرداری به همین شکل است و فقط با تغییر در اسم کسب‌وکار و نحوه انجام آن افراد را به استفاده از پلتفرم‌هایشان ترغیب می‌کنند. کاربران درازای ورود افرادی که مستقیم توسط آنها به پلتفرم دعوت شده‌اند ۱۶درصد، به‌ازای لایه دوم که توسط زیرمجموعه‌های آنها دعوت شده‌اند ۸درصد و در لایه آخر ۴درصد کمیسیون از سفارشات فرضی زیرمجموعه‌های خود دریافت می‌کنند. تیمون و تمامی پروژه‌هایی که از کاربران می‌خواهند درازای دریافت سود بیشتر افراد جدیدی را وارد آنها کنند، قطعا از نوع پروژه‌های هرمی هستند. در این پروژه‌ها فقط سازندگان آنها و اولین نفرات سود خوبی می‌برند. به همین دلیل سرمایه‌گذاری در پروژه‌هایی که مدل اقتصادی اینچنینی دارند کاملا اشتباه است. همچنین اگر حتی عضو اولین نفراتی که در این سیستم‌ها وارد می‌شوند، باشید و سود خوبی کسب کنید، قطعا درازای سود دریافتی شما بسیاری از افراد متحمل ضرر شده‌اند.