جعفر قنادباشی، کارشناس مسائل منطقه در گفت‌وگو با «فرهیختگان»:
طبق اعلام رسمی سخنگوی وزارت امور خارجه، به‌زودی دور ششم مذاکرات عادی‌سازی روابط میان ایران و عربستان در بغداد برگزار خواهد شد به همین جهت با جعفر قنادباشی، کارشناس مسائل منطقه در رابطه با ابعاد مذاکرات میان دو کشور به گفت‌وگو نشسته‌ایم که متن آن را در ادامه می خوانید.
با توجه به اینکه عراق تاکنون میزبان مذاکرات میان ایران و عربستان بوده است تحولات اخیر این کشور چه تاثیری می‌تواند بر مذاکرات عادی‌سازی روابط دیپلماتیک میان ایران و عربستان داشته باشد؟
5 دوره قبلی مذاکرات میان ایران و عربستان در عراق برگزار شده، طبیعی است در چنین وضعیتی باید شرایط درونی کشور عراق آرام باشد تا این کشور بتواند میزبان خوبی برای مذاکرات میان دو کشور باشد. در روزهای گذشته عراق فضای سیاسی ملتهبی را تجربه می‌کند و شاید نخست‌وزیری و وزارت امور خارجه این کشور فعلا نتوانند میزبان برگزاری مذاکرات عادی میان ایران و عربستان در بغداد باشند. از طرف دیگر سیاست‌های بلندپروازانه عربستان در مواردی امنیت منطقه را به خطر انداخته و پای بیگانگان و غربی‌ها را به منطقه باز کرده یا حضور آنها را تداوم بخشیده است. اگر عربستان در رابطه با مسائل داخلی عراق بخواهد سیاست خصمانه‌ای داشته باشد و نقش منفی بازی کند طبیعی است ایران نیز اشتیاق به همکاری و تعامل با چنین کشوری ندارد. برای ما عربستانی مطلوب است که در حدود قانون و مقررات بین‌المللی عمل کند و دست به اقدامات تهدیدآمیز نزند.
5 دور قبلی مذاکرات انجام‌شده میان ایران و عربستان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
تاکنون در نتیجه 5دور از مذاکرات همکاری‌های دیپلماتیک در سطح پایین بین دو کشور برقرار شده است. بازگشایی سفارتخانه‌های دو کشور نیز مراحلی دارد که باید این مراحل سر زمان خودش انجام شود و این‌گونه نیست که توقع داشته باشیم پروسه آن به‌سرعت طی شود. البته اگر قرار بود مذاکرات از عرف دیپلماتیک خودش خارج شود و وارد مسائل سیاسی شود ما بحث‌های سیاسی جدی با عربستان داشتیم. طی این سال‌ها سعودی‌ها 14اقدام خصمانه آشکار علیه ایران انجام داده‌اند که هرکدام از این اقدامات مصداق جرم بین‌المللی است، ازجمله کمک به منافقین و گروه‌های جدایی‌طلب، تلاش برای کشاندن جنگ به داخل ایران که در این مورد دولتمردان سعودی صراحتا اعلام می‌کردند هدف‌شان برافروختن آتش جنگ داخلی در ایران است، کوشش برای قطع روابط دیپلماتیک کشورهای آفریقایی مانند جیبوتی و سودان با ایران، بمباران سفارت ایران در یمن، راه انداختن شبکه‌ای فارسی‌زبان با هدف تاثیرگذاری منفی بر افکارعمومی ایران و... همه این موارد اقدامی خصمانه و غیرمعمول است که اگر ما می‌خواستیم سطح مذاکرات را از حالت دیپلماتیک خارج کنیم و به‌سمت بحث‌های سیاسی ببریم عربستان علاوه‌بر پاسخگویی نسبت به همه این موارد باید دست به جبران گذشته نیز می‌زد ولی ما مذاکره را فعلا در حد معمولی دیپلماتیک و غیرسیاسی شروع کرده‌ایم .
نقش و تاثیر این مذاکرات بر مساله یمن است، آیا می‌توانیم آتش‌بس اخیر در یمن را یکی از نتایج مذاکرات بین تهران و ریاض تلقی کنیم؟
نقش مذاکرات میان ایران و عربستان در برقراری آتش‌بس در یمن کم است، آنچه درمورد آتش‌بس رخ داده مربوط به آمریکایی‌هاست. آمریکایی‌ها از زمانی که در قضیه تحریم نفتی روسیه در جنگ اوکراین احساس کردند که در انرژی وارد یک بحران شدهاند به‌خصوص زمانی که بحران انرژی قیمت بنزین در آمریکا را نیز تحت‌تاثیر قرار داد، این کشور تصمیم گرفت در مناطق نفتی آتش اختلافات را خاموش کند و به‌طور موقت هم که شده فرمان به پایان این تنش‌ها دهند. آنچه ما می‌بینیم درقالب آتش‌بس در یمن صورت گرفت که اول دلیل آن ماه رمضان مطرح شد اما مساله ماه رمضان نبود؛ چراکه آتش‌بس را ابتدا دوماهه اعلام و بعد آن را دوماه تمدید کردند. لذا این آتش‌بس بیشتر متاثر از نیاز آمریکایی‌ها به توقف جنگ و جلوگیری از مورد اصابت قرار دادن تاسیسات نفتی با موشک‌های یمنی بود.
نگرانی آمریکا این بود که با ادامه جنگ و برقرار نشدن آتش‌بس، بنادر صادراتی عربستان مورد حمله قرار گرفته و آمریکا در عرصه انرژی دچار کاستی‌های جدی شود که طبعا روی رای‌دهنگان آمریکایی می‌تواند اثر بگذارد. حتی جمله بن‌سلمان که گفت حاضر به مذاکره با ایران است بعد از سفر بایدن بود. مهم‌ترین محور صحبت‌های بایدن در سفر به منطقه کاهش تنش‌ها بوده است. حتی به جنگ یمن نیز اشاره کرد. قبل از سفر بایدن نیز سخنگوی کاخ‌سفید گفته بود باید آتش‌بس در یمن تداوم یابد. این دستور آمریکا سبب شد عربستان استقبال بیشتری از ادامه مذاکرات با ایران داشته باشد.
عربستان همواره مواضع سفت و سختی درقبال مساله هسته‌ای ایران داشته است، به‌عنوان مثال در سال۲۰۱۸ بن‌سلمان و عادل‌الجبیر، وزیر امور خارجه این کشور صراحتا از پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران ابراز نگرانی می‌کردند و با آمریکایی‌ها در این زمینه همکاری داشتند. با توجه به این امر نسبت مذاکرات تهران و ریاض با برنامه هسته‌ای ایران و برجام چیست؟
سطح مذاکرات ایران در وین خیلی بالاتر از چیزی است که کشورهایی مثل عربستان بتوانند در آن نقش‌آفرین باشند. درمورد ابراز نگرانی عربستان نیز باید گفت آنها نسبت به شرکت مردم ایران در انتخابات هم نگرانند، از فعال بودن دانشگاه‌های ما هم نگرانند.
آنها از اینکه ما بتوانیم در زیر این فشار حداکثری مقاومت کنیم هم نگرانند. آنها از خیلی چیزها نگرانند و نمی‌توانند یک کشور قدرتمندی مثل ایران را تحمل کنند. اما درمورد آنچه به مذاکرات مربوط می‌شود باید گفت آنها با همه هزینه‌هایی که برای بهره‌مندی از لابی صهیونیستی داشته‌اند، در اندازه دخالت کردن نیستند.
خود آمریکایی‌ها می‌گویند ما هنوز از مذاکرات خارج نشده‌ایم و نمی‌خواهند بگویند که در تلاش برای بازگشت به برجام هستند. این نشان می‌دهد آمریکایی‌ها به این نتیجه رسیده‌اند با توجه به فضای تنش‌آمیزی که بین آنها با روسیه و چین وجود دارد، به مذاکرات بازگردند. یا مکرون دوساعت با رئیس‌جمهور ما صحبت می‌کند و این صحبت درحقیقت به‌خاطر نگرانی آنها از زمستان سرد اروپاست. روزنامه انگلیسی گاردین نوشته است اروپا الان در شرایطی قرار دارد که درنهایت ناچار به عذرخواهی از پوتین خواهد شد. این نگرانی‌ها نشان می‌دهد آنها نیاز شدیدی به ایران دارند. درنتیجه باید گفت عربستان اصلا در اندازه‌ای نیست که بخواهد نگرانی‌های خود را در مذاکرات وین دنبال کند.
در این رابطه بیشتر بخوانیم:
با توافق دیپلماتیک ایران و عربستان منطقه هم آرام خواهد شد(لینک)
چهارچوب مذاکرات با سعودی مشخص شده است(لینک)
مطالب پیشنهادی
