فرهیختگان: درخصوص تحولات اخیر عراق و تاثیر احتمالی آن بر روند مذاکرات عادی‌سازی روابط تهران-ریاض که به میزبانی بغداد پیگیری می‌شد، به‌گفت‌وگو با سیدعبدالامیر موسوی، کارشناس مسائل منطقه پرداخته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

تاثیر شرایط کنونی حاکم بر پایتخت عراق را که طی ماه‌های اخیر نقشی میانجی‌گرانه میان ایران و عربستان سعودی ایفا می‌کرده است بر روند گفت‌وگوهای تهران-ریاض درخصوص عادی‌سازی روابط دیپلماتیک چطور ارزیابی می‌کنید؟
شرایط عراق درحال‌‌حاضر بحرانی است و دولت در نتیجه این شرایط عملا فلج شده. به‌این خاطر که معترضان(گروه آقای صدر) در پارلمان مستقر و متحصن شده‌اند. سه‌روز از این تحصن می‌گذرد. دیروز هم چهارچوب هماهنگی قصد داشت وارد میدان شده و نخست‌وزیری را تصرف کرده یا تحت فشار قرار دهد تا آقای الکاظمی از این مقام استعفا دهد. الکاظمی درحال‌حاضر و از نظر چهارچوب هماهنگی شیعی متهم به همکاری با گروه صدر و اقدام به برهم‌زدن سیستم کشور عراق است. بنابراین کاظمی شرایط خوبی ندارد و شاید بتوان گفت مسائل مربوط به گفت‌وگوهای ایران و عربستان به این دلیل تحت‌تاثیر قرار خواهد گرفت. دلیلش هم آن است که مدیریت این‌ گفت‌وگوها با شخص‌‍ کاظمی بوده.

برآیند گفت‌وگوها طی یک سال اخیر تا چه میزان مثبت و همراه با نتیجه بوده و به‌طورکلی بیشتر چه موضوعاتی را دنبال می‌کرده است؟ 
مذاکرات طی یک سال اخیر روند خوب و روبه‌پیشرفتی داشته است. در سطوح امنیتی خوب پیش رفته و اکثر مسائل محل مناقشه بین دوطرف تقریبا حل‌وفصل شده است. درکل تفاهماتی میان طرفین صورت گرفته و یک چهارچوب برای برگرداندن روابط تعیین شده است. نگرانی‌های امنیتی دوطرف تقریبا رفع شده است. چیزی که باقی مانده، بحث‌های سیاسی و مسائل مربوط به دیپلماسی‌ است. به‌همین دلیل است که می‌خواهند از این به‌بعد ملاقات‌ها و گفت‌وگوها در قالب دیپلماسی انجام شود. اصلا قرار بود وزرای خارجه دو کشور پیش از حج در بغداد با یکدیگر ملاقات کنند که نشد. احتمالا اگر شرایط زمانی فراهم شود این ملاقات هم صورت می‌گیرد. چون تقریبا همه مسائل به‌ نتیجه رسیده است. یعنی نگرانی‌ها و مشکلات دوطرف، بحث‌های دوجانبه و منطقه‌ای و بین‌‌المللی کاملا حل شده و برای آن تقریبا یک چهارچوب و نقشه راه تعیین شده است.
ملاقات اخیر در بغداد و با حضور خود مصطفی الکاظمی صورت گرفته بود. توافقاتی که به آن اشاره شد، صورت گرفت و فقط مشکل تعیین زمان باقی‌مانده است. این‌که مشخص کنند ملاقات بعدی کی انجام شود.
بحران پیش‌آمده در عراق احتمالا باعث خواهد شد این دیدار به تعویق بیفتد. مگر اینکه دوطرف تصمیم بگیرند از بحث میانجی‌گری عراق عبور کرده و خودشان مستقیم ارتباط برقرار کنند چون هم عربستان به این ملاقات نیاز دارد و هم جمهوری اسلامی مایل است این بحث‌‌ها به‌نتیجه برسد، به‌خصوص که شرایط یمن نیز به‌نوعی به این تفاهمات گره خورده است.
نکته جالب‌توجه آنکه می‌توان پیش‌بینی کرد هر زمان روابط دیپلماتیک ایران و عربستان شروع شود کل منطقه آرام خواهد شد. دلیلش هم آن است که عربستان درحال‌ جنگ با ایران به‌صورت غیرمستقیم بوده و عصبانیتش از جمهوری اسلامی را از طریق بحران‌های منطقه‌ای جلو می‌برد.
لذا سریع‌تر به‌ نتیجه رسیدن این تفاهمات، به ‌آرام شدن هرچه سریع‌تر منطقه منجر خواهد شد. امیدواریم درنهایت روابط متعادل و متناسبی میان هر دوطرف برقرار شود.
در گفت‌وگوهای قبلی که روند خوبی را هم طی کرد، هماهنگی‌های ایران از سوی شورای‌عالی امنیت ملی و هماهنگی‌های طرف سعودی از سوی رئیس سرویس امنیتی‌ این کشور بوده است. درحال‌حاضر فکر می‌کنم اگر قرار بر این شود که ادامه روند درخصوص مسائل دیپلماتیک پیگیری شود، این دیدارها در سطح وزیر امورخارجه طرفین انجام خواهد شد.

مهم‌ترین مباحث شکل‌گرفته میان طرفین مذاکره طی یک سال اخیر، بیشتر متمرکز بر چه مواردی دنبال شده؟
به‌ نظرم یمن، مهم‌ترین بحث میان ایران و عربستان است. به‌ این خاطر که عربستان انصارالله را متهم به دریافت کمک و پشتیبانی از ایران کرده و ایران نیز در این‌باره موضع خود را این‌طور اعلام داشته که همواره طرفدار مظلوم است و درخصوص یمن، از نظر معنوی به پشتیبانی این کشور می‌پردازد. اما سعودی‌ها نظر دیگری دارند. اگر این توافقات بر سر مساله یمن انجام شود، محاصره پایان پذیرد و پروازها مجدد به مقصد پایتخت این کشور صورت گیرد، سفیر جدید ایران نیز می‌تواند مستقیم از تهران به صنعا برود.
فکر می‌کنم سعودی‌ها تقریبا شرایط ایران و یمن برای این توافق را قبول کرده‌اند. به‌همین دلیل است که قصد دارند وارد گفت‌وگو درحوزه دیپلماسی شوند. یعنی شرایط برای پایان‌دادن به جنگ فراهم شده است. چون سعودی‌ها فهمیده‌اند بعد از هفت سال نتوانسته‌اند در یمن کاری کنند. الان هم خودشان خواهان آ‌تش‌بس هستند. یمنی‌ها توانسته‌اند یک معادله جدید در منطقه ایجاد کرده و ائتلاف عربستان سعودی، امارات و دیگر کشورها را خنثی کرده و شکست دهند. این شکست ائتلاف هم در نتیجه مقاومت مردم یمن مقابل ‌سختی‌ها، تحریم‌ها و بمباران‌های ائتلاف سعودی علیه این کشور بوده است. با این اوصاف سعودی‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که جنگ دیگر بیهوده است و به‌همین دلیل قصد دارند از این باتلاق نجات پیدا کنند.

در این ‌‌بین، گفت‌وگوهای بغداد و نقش‌آفرینی ایران چقدر در روند پایان دادن به جنگ یمن اثرگذار بوده است؟
ایران از ابتدا در روند پایان دادن به جنگ کمک می‌کرده است. من فکر می‌کنم اگر جنگ تمام شود، دیگر مشکل خاصی بین ایران و عربستان وجود نخواهد داشت، چون بر سر مسائل لبنان و سوریه هم توافقاتی صورت گرفته. عربستان درخصوص سوریه عقب‌نشینی کرده و دیگر مثل قبل دخالتی در این کشور ندارد. البته عربستانی‌ها برخلاف اماراتی‌ها که در عراق و لیبی دخالت مستقیم دارند، خیلی به‌دنبال دخالت در عراق نیستند. البته الان دخالت امارات در یمن کمتر شده، و فقط سعودی‌ها هستند که گرفتار یمن و تا حدی بحرین هستند.
لذا می‌توان پیش‌بینی کرد زمانی که مشکل ایران با عربستان سعودی حل شود، فعالیت‌های چندجانبه کشورها در سطح منطقه به نتیجه خوبی می‌رسد. شرایط عربستان هم به‌گونه‌‌ای است که به‌دنبال این تفاهم است، چون چشم‌اندازش شرایط مطلوب اقتصادی در 2030 است، که می‌خواهد از طریق تاسیس منطقه آزاد الکترونیک در دنیا شکوفا شود. یعنی می‌خواهد جزیره نئوم را در سال 2030 افتتاح کند. خب برای این کار، عربستان نیاز به آرامشی در منطقه و در داخل کشور خود و در ارتباط با همسایگان چه یمن، چه ایران و چه عراق دارد. البته متاسفانه به‌د‌نبال این هم هست که با رژیم‌صهیونیستی عادی‌سازی کند. اما در هرحال، عربستان به‌دنبال این است که به‌نحوی با ایران به تفاهم برسد. جمهوری اسلامی ایران هم تا الان از هر حرکت صلح‌آمیزی استقبال کرده و جدی هم به‌دنبال مذاکره تفاهم‌آور با عربستان سعودی است. به‌ همین دلیل من خیلی خوشبینم چون اراده هر دو کشور بر تفاهم است. اگرچه بایدن می‌خواست کشورهای عربی را به‌عنوان هیزم برای امنیت اسرائیل استفاده کند علیه ایران استفاده کند و حتی بایدن تلاش کرد تفاهم این دو کشور را از طریق تاسیس یک ناتوی عربی برهم بزند، که نتوانست. یعنی هم عربستانی‌ها به بایدن اجازه ندادند و هم کشورهای عربی منطقه پاسخ‌شان به بایدن منفی بود. برای اولین‌بار هیچ‌گونه اظهاراتی علیه جمهوری اسلامی ایران، نه سعودی‌ها و نه غیرسعودی‌ها انجام ندادند و این یک پیام خوب برای جمهوری اسلامی ایران بود.

در این رابطه بیشتر بخوانیم:

بحران جهانی انرژی مهمترین عامل کاهش تنش در منطقه است(لینک)

چهارچوب مذاکرات با سعودی مشخص شده است(لینک)