دکتر محمدمهدی طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در دوره ارتقای شایستگی مدیران مدارس سما که با عنوان «دهکده شایستگی» در اردوگاه شهید باهنر تهران درحال برگزاری است، ضمن تبریک اعیاد ذیحجه با ارائه سخنانی با موضوع «مدرسه با کدام مبنا؛ علت ناکامیابی‌ها در نظام آموزش‌وپرورش» گفت: «واقعیت این است که وقتی به جوانان کشورمان نگاه می‌کنیم، افراد شایسته‌ای هستند، اما در بینش، کنش و گرایش آنها ناکامی‌هایی می‌بینیم که مقصد آنها مدارس و دانشگاه‌های ما در بحث تعلیم‌وتربیت هستند و کاستی‌های موجود نتیجه بدعملی‌هایی است که باید بیشتر به آن بیندیشیم تا بدانیم چه باید کنیم.»  دکتر طهرانچی ادامه داد: «دشمنان ما بسیار جدی هستند و وقتی سخن می‌گویند، جوان مبهوت آنها شده و بزرگان نیز در مقابل استدلال‌هایشان می‌مانند، اما حاکمیت آنها با قصد فساد است و به همین دلیل شاهدیم که در فضای مجازی سخنان فریبنده می‌گویند و ما را به تعجب می‌اندازند و جوانان را شیفته خود می‌کنند، اما آنها به دنبال دو هدف هستند؛ با تحریم‌های اقتصادی آبادانی و اقتصاد سرزمین را نابوده کرده و با تغییر مختصات فکری جوانان، نسل آینده را هدف قرار دهند. واقعیت این است که غرب فقط زینت‌آرایی می‌کند و مصائب و مشکلات همان ناهنجاری‌هایی است که در قرآن به نیکی به آنها اشاره شده است. این موضوع می‌طلبد که همه ما هشیار باشیم.»  رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به اهمیت توجه به نظام تعلیم‌وتربیت کشور، تصریح کرد: «هر ملتی که تعلیم‌وتربیت را از دست بدهد، لنگرگاه کشتی در فضای توفان‌زده را از دست داده است، اما موضوع مهم این است که مدرسه باید با کدام مبنا مدیریت شود. امروزه تحولات انسان‌مدار، پیچیده، چندوجهی، دارای گستردگی در ارتباط و سریع‌التغییر هستند؛ بنابراین نظام تعلیم‌وتربیت ما با تغییرات و تحولاتی مواجه است که از طول عمر آموزش‌وپرورش کمتر است. با توجه به این موضوعات، آموزش‌وپرورش گرفتار چگونگی است و موضوع اصلی آن است که نوع نظام مدارس چگونه باشد و به چیستی و چرایی تعلیم‌وتربیت توجه چندانی نشده است.»  وی با بیان اینکه درک از انسان اولین نکته‌ای است که باید در تعلیم‌وتربیت موردتوجه قرار گیرد، گفت: «آنچه نظام آموزش‌وپرورش باید به آن توجه داشته باشد، عواملی ازجمله رابطه انسان با انسان، رابطه انسان با طبیعت، ارزش‌ها، دین، علم، سعادت و... است. از این رو چرایی جهت تعلیم‌وتربیت را تعیین کرده و چگونگی زمینه تحقق اهداف است. چرایی در آموزش‌وپرورش مهم است، اما این نظام درگیر موضوعات مربوط به چگونگی شده است.»  عضو هیات‌امنای دانشگاه آزاد اسلامی خاطرنشان کرد: «تعلم و تأدب بحث امروز و دیروز نیست و در کتاب کلیله‌ودمنه نیز به آن اشاره شده است، اما در دوران کرونا شاهد بودیم که تأدب دغدغه آموزش‌وپرورش نبود، بلکه صرفا به تعلم دانش‌آموزان توجه داشت که در آن نیز آن‌طور که باید موفق نشد.»  دکتر طهرانچی با اشاره به تفاوت‌های مقاطع مختلف تحصیلی در ایران، گفت: «اولین مرحله از مدارس مربوط به ادبستان یا دبستان می‌شود که در آن «دانش‌آموز» محور است. در مقطع بعدی که دوره راهنمایی است، «معلم و دانش‌آموز» محور هستند، اما در دبیرستان «دبیر» محور است. در دانشگاه نیز «دانش» محور است، اما واقعیت این است که مدرسه به‌عنوان نهادی برآمده از سنت، مربی‌محور و تربیت‌بنیان است که تعلم و تأدب در آن توأم بوده و هدف، آدم‌سازی است. این درحالی است که مدرسه برآمده از مدرنیته، سازمان‌محور و آموزش‌بنیان بوده و هدف آن، موفقیت دانش‌آموزان در کنکور است.»  وی افزود: «اکنون مدارس ما با دو چالش «کنکور و تربیت» و «مربی و سازمان» مواجه هستند که در آن معلم تعلق به کلاس و موضوع درس دارد، نه دانش‌آموز. از این رو مدارس اسلامی برای زیست در نقطه تلاقی سنت و مدرنیته در تلاش هستند.»  دکتر طهرانچی با اشاره به لزوم توجه نظام آموزش‌وپرورش به ساحت‌های 6‌گانه تعلیم‌وتربیت، اظهار داشت: «تعلیم‌وتربیت دارای 6 ساحت «اعتقادی، اخلاقی و عبادی»، «اقتصادی و حرفه‌ای»، «علمی و فناوری»، «اجتماعی و سیاسی»، «زیستی و بدنی» و «زیبایی‌شناختی و هنری» است، اما این سوال مطرح است که آیا می‌توان با مبانی سکولار برگرفته از تعلیم‌وتربیت غرب، می‌شود «چگونگی» اسلامی داشت؟ خیر. دعوای سند 2030 و سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش در چگونگی نیست، بلکه در چرایی مکتب، پارادایم، گزاره‌های تربیتی و... است.»  رئیس دانشگاه آزاد اسلامی خاطرنشان کرد: «مفاهیم بنیادی ما اشتباه است که رویه‌های چگونگی نیز اشتباه شده است. بنابراین گره ما در چرایی است که منجر به چگونگی‌های غلط می‌شود.»  وی با تاکید بر اینکه مدرسه کارآمد باید الگوی تعلیم‌وتربیت مشخص داشته باشد، گفت: «بهترین الگو قرآن کریم است و قرآن را می‌توان ادبستان و فرهنگستان الهی دانست که باید مدل‌های تعلیم‌وتربیتی آن را استخراج کرد؛ چراکه آیات قرآن، حکیم و برای هدایت و رحمت انسان است. از این رو قرآن را می‌توان مدرسه و مکتب خداوند برای انسان دانست که برای تربیت اعتقادی، اخلاقی و علمی الگوهای کاملی در اختیار بشر قرار می‌دهد.»  عضو هیات‌امنای دانشگاه آزاد اسلامی تاکید کرد: «ما معتقدیم که مدرسه باید با الهام از الگوهای تربیتی قرآنی فعالیت کند؛ چراکه مقصد آن، هدایت است و قرآن افضل‌ترین نقطه تکیه‌گاه بشری برای هدایت انسان‌هاست. از این رو در قرآن کریم سبک خاصی در تربیت انسان و پدیده‌های اجتماعی مطرح بوده و نسبت به علم و پدیده‌های طبیعی نیز چهارچوب خاصی حاکم است و لازم است ما در نظام تعلیم‌وتربیت خود به این الگوی کامل برگردیم.»  وی با بیان اینکه ورود به جهان شبکه‌ای همه شئون تربیتی را هدف قرار داده است، تصریح کرد: «خانواده، نظام آموزشی و جامعه سه حلقه کامل نظام تعلیم‌وتربیت هستند که نظام آموزشی خود شامل 4 محیط آموزشی، رفاقتی، زندگی و کار است که دانش‌آموزان در محیط‌های رفاقتی و معلمان نیز در محیط سازمان مدرسه قرار دارند و متاسفانه هیچ هماهنگی بین خانواده، نظام آموزشی و جامعه وجود ندارد و حکمرانی تربیتی عملا در تسخیر فضای مجازی قرار گرفته است.»  دکتر طهرانچی ادامه داد: «نظام آموزش‌وپرورش با سه چالش اصلی مواجه است؛ کوچ معلمان از محیط آموزشی به محیط کار، تسخیر محیط رفاقتی توسط نظام شبکه‌ای و دربرگیری محیط زندگی و آموزشی توسط محیط رفاقتی. نظام آموزش‌وپرورش باید از طریق مقابله با این چالش‌ها، محیط تعلیم‌وتربیت را احیا کند.»  وی در پایان اظهار داشت: «آنچه معلمان و اساتید دروس دینی آموزش می‌دهند، باید دانش‌آموزان را در بازشناسی حق از باطل و درست از خطا، توانا سازد تا انسان‌هایی بادقت، هوشیار، باتدبیر و مال‌اندیش نسبت به رفتارشان باشند. باید همتی نو در باب تعلیم‌وتربیت آغاز کنیم. اراده ما به اصلاح است و در این مسیر نیازمند شیوه تربیت دینی و تبیین هستیم.»

جلسه شورای سیاستگذاری حوزه شاهد و ایثارگران دانشگاه آزاد برگزار شد
هفدهمین جلسه شورای سیاستگذاری حوزه شاهد و ایثارگران دانشگاه آزاد صبح دیروز به ریاست فرزاد جهان‌بین، معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه آزاد اسلامی و با حضور احمد صالحی‌آرا، رئیس مرکز امور شاهد و ایثارگران دانشگاه آزاد اسلامی و دیگر اعضا برگزار شد.  جهان‌بین در این جلسه با تاکید بر اهمیت برگزاری دوره توان‌افزایی اساتید درس آشنایی با دفاع مقدس، گفت: «در شورای سیاستگذاری شاهد و ایثارگران مصوب شد که این دوره توان‌افزایی توسط مرکز شاهد و ایثارگران دانشگاه برگزار شود که بسیار مهم و حائز اهمیت است.» وی افزود: «یکی از مباحث مهم پس از برگزاری دوره توان‌افزایی و تدریس اساتید در دانشگاه این است که یک ارزیابی کلی صورت گیرد تا میزان اثربخشی این دوره بر کیفیت کلاس‌ها برآورد شود.»  جهان‌بین با تاکید بر اهمیت سه مقوله تعلیم، تربیت و تبیین، اظهار داشت: «به این سه مورد در قرآن کریم اشاره و بر اهمیت آنها تاکید شده است. بر این ‌اساس لازم است در دانشگاه و محیط‌های آموزشی نیز به‌طور کامل به این سه حوزه پرداخته شود.»  وی ادامه داد: «توجه به این نکته لازم است اما تنها با تعلیم در محیط‌های آموزشی کاری پیش نمی‌رود؛ چراکه تعلیم باید منجر به تربیت شود. در غیر این صورت تاثیری نخواهد داشت. همچنین بین تعلیم‌وتربیت یک موضوع وجود دارد و آن تبیین است که بسیار حائز اهمیت است.»  معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه آزاد خاطرنشان کرد: «اهمیت بحث تبیین در محیط‌های آموزشی و دانشگاه بسیار زیاد است و باید تمامی اساتید بالاخص اساتید دروس آشنایی با دفاع مقدس در این زمینه تلاش کنند تا تبیین صورت گرفته و تعلق دانشجو به فرهنگ جهاد و شهادت بیشتر شود. درواقع فاصله تعلیم‌وتربیت، تبیین است که اثربخشی کار را بیشتر می‌کند.»  در ادامه، صالحی‌آرا در این جلسه به ارائه گزارشی درخصوص روند برگزاری دوره توان‌افزایی اساتید درس آشنایی با دفاع مقدس پرداخت.

* حسین جهانی