سارا طاهری، خبرنگار گروه دانشگاه: سال 97 دفتر امور زنان و خانواده در دانشگاه آزاد اسلامی تشکیل شد؛ دفتری که البته با عنوان «شورای زنان فرهیخته» شناخته می‌شد و در این مدت فعالیت‌های زیادی را برمبنای توجه و اصالت‌بخشی به نقش اصلی زن، انجام داده است. اسفندماه سال گذشته عاصمه قاسمی به‌عنوان مشاور رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در امور زنان و خانواده انتخاب شد. او در گفت‌وگو با «فرهیختگان» می‌گوید ایجاد سراهای نوآوری بانوان در دانشگاه آزاد اسلامی توسط این دفتر دنبال می‌شود تا توانمندی بانوان در حوزه‌های کارآفرینی و اشتغالزایی تقویت شده و آنها با فضای کار آشنا شوند. آن طور که قاسمی گفته است فعالیت‌های استارتاپی نیز موردتوجه این دفتر قرار گرفته است. البته درخصوص استارتاپ‌ها تعداد زیادی از بانوان اعضای هیات‌علمی دانشگاه با ارائه طرح‌هایی در حوزه استارتاپی در مسائل زنان و خانواده ورود پیدا کرده‌اند که این طرح‌ها بررسی و در رویداد عصر امید دانشگاه به نمایش گذاشته شد. او می‌گوید در حوزه امور زنان و خانواده دانشگاه به دنبال گسترش و توسعه استارتاپ‌هایی هستیم که بتواند در عملیاتی کردن الگوی سوم زنان تاثیر‌گذار باشد. ایجاد باشگاه‌های دخترانه در واحدها متناسب با فضای فرهنگی نیز از دیگر اقداماتی است که توسط این دفتر دیده شده است و از این پس دانشگاه‌های آزاد اسلامی استان و واحدها باید باتوجه به فضای فرهنگی خود به ایجاد باشگاه‌های دخترانه نیز توجه کنند. مشروح گفت‌وگوی «فرهیختگان» با رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در امور زنان و خانواده را در ادامه می‌خوانید.

  دانشگاه آزاد با سند تحول به یک اجتماع فرهنگی علمی تبدیل می‌شود
مرکز امور زنان دانشگاه آزاد در افق 5ساله چه برنامه‌ای پیش‌ رو دارد؟
دانشگاه آزاد اسلامی در آستانه چهلمین سالگرد تاسیس و در گام دوم خود که با رویداد عصر امید کلید خورد، با دو نقشه راه اصلی که یکی سند تحول و تعالی دانشگاه و دیگری بیانیه تعلیم و تربیت اجتماعی است، رویکرد جدیدی در حوزه دانشگاه و آموزش عالی را رقم زده است که این رویکرد جدید نه‌تنها برای دانشگاه آزاد بلکه برای آموزش عالی ما اتفاقی بزرگ خواهد بود. درواقع با تحقق این اسناد به نوعی دانشگاه از یک موسسه آموزشی به یک اجتماع فرهنگی علمی تبدیل می‌شود. جنبه‌های فرهنگی تربیتی در کنار آموزش و تعلیم در این رویکرد جدید دیده شده است. در دفتر امور زنان و خانواده آنچه مورد بحث است قرارگرفتن زنان در این حرکت خواهد بود. پیگیری اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت مصوب مجلس شورای اسلامی یکی از برنامه‌های ما در دفتر امور زنان است. دفتر امور زنان و خانواده درخصوص عملیاتی کردن و اجرای این قانون در دانشگاه آزاد اسلامی به نوعی مسئول است و شورای جمعیتی نیز با دستور ریاست دانشگاه در این راستا تشکیل شده است. همچنین از دیگر برنامه‌های دفتر امور زنان و خانواده، راه‌اندازی مهدکودک‌ها، تصویب ستاد یا سازمان تربیت اسلامی کودک در دانشگاه آزاد جهت تربیت مربیان کودک و همچنین ایجاد فضاهای تعلیم و تربیت اسلامی در مهدکودک‌هاست.

 زنان یک‌سوم استادان و کارکنان دانشگاه را تشکیل می‌دهند
قرار است زنان دانشگاهی و امور زنان و خانواده دانشگاه در این رویکرد جدید دانشگاه چه کاری انجام دهند؟
ما در دانشگاه آزاد سرمایه عظیمی از بانوان دانشجو، کارمند، اعضای هیات‌علمی و... را در اختیار داریم؛ حدود یک‌سوم اعضای هیات‌علمی و نیمی از دانشجویان و بیش از یک‌سوم کارکنان را بانوان تشکیل می‌دهند. بنابراین در حرکتی تحول‌آفرین با رویکرد حل مساله که در دانشگاه آغاز شده با چرخشی از فضای آموزشی به فضای اجتماعی، علمی و فرهنگی قرار است مسائل دانشگاه و مسائل کلان جامعه درک شده و به‌نوعی مساله‌سازی و مساله‌یابی شود. در این فرآیند مساله‌سازی و مساله‌یابی، باید درک مساله اتفاق بیفتد یعنی همان چیزی که توسط ریاست دانشگاه آزاد اسلامی نیز مطرح می‌شود. در این حرکت قطعا سرمایه انسانی اثرگذار خواهد بود. بخشی از این سرمایه انسانی در دانشگاه زنان هستند. نکته دوم درخصوص رویکرد درپیش گرفته‌شده است؛ این رویکرد، کاملا رویکرد تربیتی فرهنگی است. در سند تحول و تعالی دانشگاه بر یک‌‍‌سری اقطاب اثرگذار تاکید می‌شود که اگر بخواهیم تغییر و چرخش تحول‌آفرین اتفاق بیفتد، اقطاب اثرگذار اعم از استاد، دانشجو، مدیر و همچنین خانواده در این تغییر دخیل خواهند بود.
در اثرگذاری این اقطاب اثرگذار دو نکته مدنظر است؛ وقتی می‌گوییم استاد یا دانشجو، هم زنان و هم مردان را شامل می‌شود. یعنی در این حرکت همه حضور دارند. منظور از خانواده نیز خانواده دانشگاهیان است که به‌عنوان قطبی هستند که می‌توانیم بر آن اتکا کنیم و این حرکت خود را روبه‌جلو ببریم.

دانشگاه در حرکت جدید خود می‌خواهد پرورشگر قوه عاقله باشد
 محور سومی که حضور زنان را در این حرکت جدید دانشگاه تقویت می‌کند این است که دانشگاه در حرکت جدید خود می‌خواهد پرورشگر قوه عاقله باشد. وقتی می‌گوییم پرورشگر قوه عاقله باز هم باید همه گروه‌هایی را که در دانشگاه هستند، ببینیم. نکته بعد درخصوص حل مساله در این رویکرد است؛ یکی از مسائلی که امروز در جامعه وجود دارد مساله خانواده است که فقط مختص به دانشگاهیان نیست بلکه در جامعه نیز با مساله خانواده مواجه هستیم، بنابراین اگر می‌خواهیم یک دانشگاه تحول‌آفرین با رویکرد حل مساله، تاثیرگذار و تربیتگر داشته باشیم، نیازمند هستیم در ابتدا مسائل کلان در حوزه‌های فرهنگی و اجتماعی را احصا کنیم که این موضوع نیز به مساله خانواده برمی‌گردد.

 رویکرد جدید دانشگاه فرهنگی، تربیتی و علمی است
نکته دیگر اینکه رویکرد جدید یک رویکرد کاملا فرهنگی، تربیتی و علمی است؛ به‌عبارت بهتر این رویکرد ترکیبی بوده و به‌نوعی می‌خواهد مقوم یک سبک زندگی ایرانی اسلامی باشد که این شامل هر سه طیفی خواهد بود که در دانشگاه حضور دارند. وقتی می‌خواهیم سبک زندگی ایرانی اسلامی داشته باشیم باید زنان را به‌عنوان محور اصلی در خانواده درنظر بگیریم. کدام زنان؟ زنانی که الان مسئولیت اجتماعی داشته و در این حوزه علمی کار می‌کنند؛ یعنی چه دانشجویی که تحصیل کرده، چه استادی که معلمی می‌کند و چه کارمندی که در این حوزه علمی بین استاد و دانشجو پیوند ایجاد می‌کند.
بنابراین وقتی می‌خواهیم از سبک زندگی ایرانی اسلامی یا فضای تعلیم و تربیتی سخن بگوییم قطعا باید این موضوع را درنظر بگیریم که زنان به‌دلیل نقش‌های مهمی که در خانواده دارند قطب مهمی در این حرکت هستند. همچنین به‌دلیل ویژگی‌هایی که در محیط کار قرار می‌گیرند و در ترکیب با نقش‌های خانواده باید یک‌سری ملاحظات ویژه‌ای را درمورد آنها درنظر گرفت. یعنی درعین آنکه در این حرکت قرار دارند باید شرایط خوبی را نیز برای آنها درنظر گرفت.
معتقدم بانوان دانشگاهی در هر طیفی که قرار داشته باشند بخش مهمی از این حرکت روبه‌جلوی دانشگاه هستند که به‌دلیل ویژگی‌ها و نقش‌های آنان باید به نوعی شرایطی را برای آنها فراهم کرد که در یک محیط علمی بتوانیم از ظرفیت‌های آنان استفاده کنیم. همچنین برای ایجاد فضای تعلیم و تربیت در دانشگاه نیز باید شرایطی را به‌کار ببریم که اگر محدودیت‌ها یا ضعف‌هایی وجود دارد، برطرف شوند.

 به‌دنبال ایجاد شرایط تسهیل کار بانوان شاغل هستیم
به قانون جوانی جمعیت اشاره داشتید. بخشی از بانوان شاغل در فضای دانشگاه امروز دغدغه‌های حقوقی برای بهره‌مندی از تسهیلات قانونی دارند. مرکز امور بانوان برای پاسخ به این دغدغه چه برنامه‌ای دارد؟
به‌دنبال این هستیم تا بتوانیم در برخی قوانینی که برای کار بانوان وجود دارد شرایط تسهیلی ایجاد کنیم. راه‌اندازی دانشگاه‌های حامی مادر نیز در دستورکار قرار دارد تا فضاهایی را در واحدها ایجاد کرده و دانشجویانی که مادر هستند در این فضاها بهتر تحصیل کنند.

برنامه شما برای مهارت‌افزایی و تقویت بانوان فعال در دانشگاه آزاد چیست؟
حوزه‌های مختلف دانشگاه به‌صورت عام برای همه افراد بحث توان‌افزایی را دارد که این دوره‌ها برای کارمندان، استادان و... برگزار می‌شود. برای دانشجویان نیز در حوزه فرهنگی تلاش می‌شود این توان‌افزایی انجام شود. از آنجا که درصدد هستیم به نوعی فراتر از موضوعات تخصصی زنان ورود کنیم، مسائلی را که زنان با آن مواجه هستند، احصا و پیشنهاد یک‌سری دوره‌های توان‌افزایی مطرح شد که این دوره‌ها هم در حوزه کارکنان و هم استادان دانشگاه خواهد بود. به‌طور مثال یکی از موضوعات، دوره‌های ارتباط مؤثر است. ارتباط مؤثر عنوان کلانی است که در ذیل آن ارتباط با خانواده، ارتباط در شبکه‌های دوستی و... را شامل می‌شود. معتقدم ارتباط مؤثر برای تقویت ارتباط بانوان در حوزه‌های خانوادگی و حوزه‌های اجتماعی و همچنین برطرف‌کننده آسیب در حوزه ارتباط آنها خواهد بود. بنابراین یکی از پیشنهادهایی که مطرح و نامه آن نیز برای مرکز جذب ارسال شد، برگزاری دوره‌های توان‌افزایی برای استادان است. این دوره‌ها برای کارکنان نیز برگزار می‌شود، زیرا کارکنان با قشر جوان جامعه که همان دانشجویان هستند در ارتباط بوده و باید بدانند چگونه با آنها ارتباط برقرار کنند.

 باشگاه‌های دخترانه متناسب با فضای واحدها راه‌اندازی می‌شود
 فعالان دختر دانشجو هم نسبت به برنامه‌ریزی و توجه به دغدغه‌هایشان مطالباتی از دانشگاه دارند. در برنامه‌های مجموعه شما دانشجویان هم لحاظ شدند؟
بله؛ در حوزه‌های دانشجویی نیز اقداماتی انجام شده است. بر همین اساس از روسای واحدها مطالبه‌ای مبنی‌بر ایجاد باشگاه‌های دختران مطرح شد تا فضاهای اختصاصی برای بانوان دانشگاهی و به‌طور خاص برای دانشجویان دختر ایجاد شود که در این فضاها بتوانند از یک‌سری امکانات برای حضور در یک فضای مفرح فرهنگی استفاده کنند. یکی از اهداف ایجاد این فضاهای اختصاصی توان‌افزایی بانوان برای حضور اجتماعی آنها در جامعه است؛ به‌طور مثال دانشجو در کلاس حاضر شده و از آنجا که بین کلاس‌ها همیشه ساعات خالی وجود دارد و همچنین از آنجا که کلاس‌ها آموزش‌محور بوده و دانشجویان مهارتی فرانمی‌گیرند حضور در این فضاها باعث تقویت ارتباطات اجتماعی آنها شده و توانمندی‌های اجتماعی آنها نیز افزایش پیدا می‌کند.
به روسای استانی و واحدها نیز ابلاغ کردیم که متناسب با فضای فرهنگی واحد خود باشگاه‌های دخترانه را راه‌اندازی کنند. به‌طور مثال ممکن است برخی واحدها در این باشگاه‌ها یک‌سری امکانات هنری، امکانات فردی و روان‌شناسی و... فراهم کنند. از واحدها درخواست شد این امکانات را تدارک دیده تا فضایی ایجاد شود که مهارت‌های دختران به‌صورت غیرمستقیم در یک فضای سالم افزایش پیدا کند.

 ایجاد سراهای نوآوری بانوان در دانشگاه در دستورکار
شما در بحث استارتاپ‌ها و کارآفرینی نیز ورود کرده‌اید. در این حوزه چه برنامه‌ای مدنظر دارید؟
بحث استارتاپ‌ها و کارآفرینی در حد طرح‌های اولیه است؛ ایجاد سراهای نوآوری بانوان در دانشگاه را نیز دنبال می‌کنیم تا توانمندی بانوان در این سراهای نوآوری در حوزه‌های کارآفرینی و اشتغالزایی تقویت شده و با فضای کار آشنا شوند. البته این طرح فعلا در حد گفت‌وگو با افرادی است که این طرح را خارج از دانشگاه نیز مطرح کرده‌اند و هنوز به مرحله اجرایی نرسیده است. درحال‌حاضر درحال پیگیری هستیم تا برخی واحدها بتوانند آن را به‌صورت پایلوت اجرا کنند. به‌طور مثال یک دانشجو بتواند فضایی را خارج از کلاس درس خود در اختیار داشته باشد که هم از فرزند خود نگهداری کرده و هم مشاوره شغلی دیده و با حوزه مختلف استارتاپی آشنا شود.

 به‌دنبال گسترش استارتاپ‌های حوزه زن و خانواده هستیم
برنامه دفتر امور زنان برای تسریع موفقیت فعالیت‌های کارآفرینی اجتماعی و پیشرفت استارتاپ‌ها چیست؟
دانشگاه آزاد در رویکرد جدید خود مبتنی‌بر سند تحول و تعالی دانشگاه عزم خود را جزم کرده تا با رویکردی تحول‌آفرین و با محوریت حل مساله و همچنین توجه به فناوری و نوآوری در دانشگاه بتواند دانشگاه را از شکل دانشگاه آموزش‌محور خارج کند. در این راستا و همچنین با توجه به شعار سال دانشگاه آزاد فعالیت‌های استارتاپی را موردتوجه قرار داده است. در حوزه امور زنان و خانواده دانشگاه نیز با توجه به اهمیت دو موضوع محوری «زن» و «خانواده» به‌دنبال گسترش و توسعه استارتاپ‌هایی هستیم که بتواند در عملیاتی کردن الگوی سوم زنان که گفتمان اصلی انقلاب اسلامی در حوزه زنان است، تاثیرگذار باشد. رایزنی و گفت‌وگو برای شکل‌گیری این‌گونه فعالیت‌ها در دانشگاه آزاد یکی از اقداماتی است که در این مدت انجام شده و راه‌اندازی سرای نوآوری زنان و مادران دانشگاهی که خدمات نیز ارائه دهد، در این راستاست.
درخصوص استارتاپ‌‌ها در رویداد گام دوم دانشگاه آزاد اسلامی تعداد زیادی از بانوان اعضای هیات‌علمی دانشگاه با ارائه طرح‌هایی در حوزه استارتاپی در مسائل زنان و خانواده ورود پیدا کردند که این طرح‌ها بررسی و در رویداد به نمایش گذاشته شد.

 تعمیم شبکه‌سازی بانوان فرهیخته دانشگاهی به دانشجویان بین‌المللی
بخشی از برنامه‌های مرکز بانوان به استفاده از توان زنان دانشگاه و تشکیل شبکه‌ای از آنان اختصاص دارد؛ در این خصوص توضیح دهید.
یکی از اقدامات دفتر امور زنان و خانواده برای اثرگذاری خود در حرکت جدید دانشگاه، استفاده از ظرفیت تمام بانوان دانشگاهی است. بانوان دانشگاهی ظرفیت و پتانسیل بالایی دارند؛ یعنی علاوه‌بر آنکه سرمایه انسانی هستند، به‌دلیل ویژگی‌های خاص خود، در حوزه‌های اجتماعی نیز افراد موفقی هستند. بر همین اساس یکی از کارهای دفتر امور زنان و خانواده شبکه‌سازی است تا شبکه عظیمی از بانوان فرهیخته دانشگاهی را در اختیار داشته باشیم. این شبکه شامل استاد، کارمند، دانشجو و استاد خواهد بود. خوشبختانه این شبکه‌سازی در دانشگاه آزاد آغاز شده و در چند شکل، یعنی در شکل نوین و کلاسیک پیش می‌رود. درحال‌حاضر مدل‌های شبکه‌سازی تغییر کرده و برای اینکه بتوانیم از این اجتماع عظیم از همه بخش‌های دانشگاه استفاده کنیم باید این شبکه‌سازی انجام شود، زیرا هرکدام از این افراد می‌توانند در یک حوزه قوی باشند. در این شبکه‌سازی باید یک موضوع مهم مدنظر قرار گیرد و آن اینکه یک‌سری از دانشجویان‌مان دانشجویان خارجی هستند؛ هرکدام این افراد در ایجاد یک اتصال فرهنگی، اجتماعی و علمی نقش‌آفرین و مؤثر بوده و ما باید این شبکه را گسترش داده و دانشجویان خارجی را نیز برای تقویت ارتباطات فرهنگی، ارتباطات علمی و ارتباطات اجتماعی در این شبکه داشته باشیم.
به‌طور مثال الان دانشجویانی داریم که در یک کشور دیگر زندگی می‌کنند؛ این افراد وقتی وارد کشورمان می‌شوند ناخودآگاه یک ارتباط فرهنگی شکل می‌گیرد؛ معتقدم باید به این ارتباطات فرهنگی جهت داده تا بتوانیم تاثیرگذاری در حوزه‌های فرهنگی داشته و یک تعامل فرهنگی شکل بگیرد. به‌طور مثال این دانشجویان در حوزه زنان و خانواده با برخی مسائل در زیست‌بومی که زندگی می‌کردند، مواجه بوده و می‌گویند می‌خواهند با تحصیل در دانشگاه آزاد این مسائل و آسیب‌ها در کشور خود را برطرف کرده یا کاهش دهند. بنابراین به‌دنبال آن هستیم تا تاثیرگذاری‌مان در حد واحدهای دانشگاه آزاد نباشد بلکه این تاثیرگذاری را در حد بین‌المللی گسترش دهیم تا یک ارتباط و تعامل فرهنگی و علمی شکل گرفته و تقویت شود.