فرهیختگان: اظهارات جدید حسن روحانی درباره روند مذاکرات وین در سال‌های پایانی دولت دوازدهم و ادعای او درباره قانون اقدام راهبردی مجلس بهانه‌ای شد تا در این‌خصوص با فؤاد ایزدی، کارشناس مسائل بین‌الملل به گفت‌وگو بپردازیم. ایزدی معتقد است تصور اشتباه روحانی درباره طرف آمریکایی باعث شده بود با وجود زیاده‌خواهی‌های طرف غربی، دولت دوازدهم همچنان به احیای برجام امیدوار و نسبت به آمریکایی‌ها خوشبین باشد. این کارشناس مسائل بین‌الملل همچنین اعتقاد دارد قانون اقدام راهبردی تصویب‌شده از سوی مجلس به‌قدری در جریان مذاکرات اثرگذار بوده که مقامات آمریکایی هم به آن اذعان داشته‌اند. او در این‌باره با استناد به یادداشت اخیر جو بایدن در روزنامه واشنگتن‌پست می‌گوید آن میزان که بایدن به اهمیت قانون اقدام راهبردی واقف بود، روحانی نسبت به آن توجه نداشت. در ادامه متن این گفت‌وگو را می‌خوانید.

با توجه به روند مذاکرات وین6 و مفادی که تیم مذاکره‌کننده ایرانی بر سر آن گفت‌وگو می‌کرد، درباره این ادعای آقای روحانی درخصوص قانون اقدام راهبردی تصویب‌شده توسط مجلس چه نظری دارید؟
در رابطه با تحولات مذاکرات وین6 لازم است در این‌باره که دقیقا چه اتفاقی در آنجا افتاده، اطلاع داشت، اما منبعی درباره مصوبه مجلس وجود دارد که باید به آن توجه داشت و آن متنی است که بایدن چند روز قبل از سفر خود به غرب آسیا در واشنگتن‌پست نوشت. او در آنجا اشاره‌ای به این مصوبه مجلس دارد. حرفش این است که ترامپ بدون هیچ برنامه بعدی از برجام خارج شد، بعد مجلس ایران طرحی را در واکنش به خروج ترامپ از برجام تصویب کرد، بعد زمانی که آمریکا در سازمان ملل می‌خواست برای اجرای آن مصوبه مجلس، ایران را محکوم کند موفق به این کار نشد. یعنی عملا این آمریکا بود که در آن مقطع منزوی شده بود. معنای این یادداشت بایدن آن است که نخست ایران حق داشت واکنش نشان دهد چون مقصر اصلی در آن مقطع دولت ترامپ بود. نکته دومی هم که مورد بررسی قرار می‌دهد آن است که بعد از ارائه این مساله در محیط بین‌المللی، کشورها اقدام ایران را که مصوبه مجلس بود، تایید کردند، نه اقدام دولت ترامپ.
بنابراین با توجه به این اتفاقات و به همین دلیل بود که می‌توان گفت این ترامپ بود که در سازمان ملل منزوی شد نه ایران. این نکته‌ای است که بایدن متوجه آن شده ولی به‌ نظر می‌رسد رئیس‌جمهور پیشین ما متوجه نشده است.
رئیس‌جمهور سابق کشورمان در اواخر دوره ریاست‌جمهوری‌اش قصد داشت مشکلات برجام را به گردن نیروهای داخلی بیندازد. می‌گفت آمریکایی‌ها توبه کرده‌اند و مشکل از داخل است. این حرف، حرف درستی نبود. به این دلیل که جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا دقیقا عکس آن را می‌گوید. معتقد است مسبب مشکلات ترامپ بوده و بقیه کشورها هم متوجه این مساله شده‌اند. این حرف‌های آقای روحانی به کشور ضربه زد. آمریکایی‌ها وقتی می‌بینند رئیس‌جمهور کشور طرف مقابل می‌آید و تقصیر را گردن کشور خودش می‌اندازد به چه دلیل باید روند ضدایرانی خود را کنار بگذارند؟ وقتی می‌بینند روش‌شان دارد جواب می‌دهد به همان رویکرد ادامه می‌دهند.
درنتیجه آقای روحانی خیلی جایگاهی برای بحث درباره این حوزه‌ها ندارد. لازم است به این نکته توجه کرد که در مقاطعی، مشکل اصلی موجود در روند مذاکرات مرتبط با آقای روحانی بود نه آقای عراقچی، آقای ظریف یا دیگر اعضای مذاکره‌کننده. مشکل متوجه شخص رئیس‌جمهور وقت بود و گاه این افراد، دیپلمات‌هایی بودند که داشتند دستورات آقای روحانی را اجرا می‌کردند. دستوراتی که گاه خودشان هم متوجه مشکل‌دار بودن آن بودند.

قانون موسوم به اقدام راهبردی با این هدف تصویب شد که مذاکره‌کنندگان کشورمان را از موضع ضعف خارج کرده و درمقابل غربی‌ها اهرم فشاری در اختیار آنان قرار دهد، استدلال مخالفان این قانون را تا چه میزان منطقی می‌دانید؟
باید پرسید چرا یک جریانی در درون دولت بایدن می‌خواهند آمریکا به برجام برگردد؟ البته می‌خواهند به‌نوعی برگردند که فقط ایران به تعهداتش بازگردد نه آمریکا. صرفا ایران باشد که به تعهدات خود عمل کند. باید پرسید چرا عده‌ای در آمریکا به متن سال 2015 علاقه‌مند هستند؟ حرف این‌‌دسته در دعواهایی که در آمریکا وجود دارد، چیست؟ استدلال‌شان این است که اگر برجام احیا نشود، ایران توانمندی‌هایی را که پس از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای به دست آورده است، همچنان ادامه داده و برنامه هسته‌ای خود را قدرتمندتر خواهد کرد.
این مساله نشان می‌دهد اگر واقعا کسی به برجام علاقه‌مند است نباید از مجلس شورای اسلامی که قانونش موجب این شده که آمریکا پای میز مذاکره بیاید، ایراد بگیرد. مگر دوستان و حامیان دولت یازدهم و دوازدهم نمی‌گویند مذاکره اقدام خوبی است؟ مگر نمی‌گویند باید با آمریکا مذاکره کرد؟ آمریکا‌ زمانی پای میز مذاکره می‌آید که شما توانمندی داشته باشید. چرا آقای کری 17 روز در وین [در جریان مذاکرات برجام] بیتوته کرد؟ آیا وزیر امورخارجه آمریکا آدم بیکاری است؟ خیر. دلیل این اقدام وی توانمندی ایران بود. اگر مجلس قانونی تصویب کند و به عملکرد طرف مقابل پاسخ دهد و توانمندی کشور را افزایش دهد، باید افرادی که به برجام علاقه‌مند هستند از مجلس تشکر کنند نه آنکه چنین مجلسی را متهم کنند. اگر کسی قرار باشند متهم شوند همین افراد هستند که سطح سیاست خارجی کشورشان را به چنین نقطه‌ای رساندند. یکی از دلایلی که ترامپ از برجام خارج شد برخی اظهارات آقای روحانی بود. شما ببینید ترامپ چه زمانی از برجام خارج شد. زمانی که آقای روحانی سفری به مشهد داشت و در سخنانی گفت آمریکا از اول هم مزاحم [توافق] بود و اگر بخواهد از توافق خارج هم شود ایران در برجام باقی می‌ماند. زمانی‌که آمریکا مطمئن شد ایران در برجام می‌ماند و کاهش تعهدی نخواهد داشت، از برجام خارج شد. این اقدام منطقی بود. چه چیزی بهتر از این؟ شما تحریم‌ها را علیه ایران افزایش داده‌اید و تهران هم به تعهدات برجامی‌اش پایبند بماند. این پیام شخص آقای روحانی به طرف مقابل بود. در مذاکرات آقای روحانی مشکلات زیادی را ایجاد کرد. همزمان با حضور تیم مذاکره‌کننده ما در جلسات مذاکره روحانی اعلام می‌کرد که خزانه خالی ا‌ست. طرف مقابل چه می‌گفت؟ از آنهایی که مذاکره‌ می‌کردند، بپرسید. طرف مقابل می‌گفت شما حتی اگر برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای هم بخواهید یک هزینه‌ای دارد، وقتی پول ندارید، نه می‌توانید برنامه صلح‌آمیز داشته باشید و نه برنامه غیرصلح‌آمیز. برای چه ما را در اینجا معطل کرده‌اید. شما اصلا پولی ندارید بخواهید این سمت حرکت کنید. در حوزه‌ای دیگر شرطی کردن جامعه در حوزه اقتصاد به چه دلیل صورت گرفت؟ همین که رئیس‌جمهور سابق همه‌چیز حتی آب‌آشامیدنی مردم را به برجام متصل کرد. زمانی می‌رسد که تاریخ نسبت به عملکرد رئیس‌جمهور وقت و مشکلاتی که این سبک کار و نگاه به حوزه سیاست خارجی برای کشور ایجاد کرد، قضاوت خواهد کرد.

چه چیزی باعث شده بود رئیس‌جمهور سابق درباره روند مذاکرات به آن محاسبات برسد و تیم مذاکره‌کننده را در یک‌قدمی توافق بداند؟
اشتباه آقای روحانی این بود که فکر می‌کرد اگر آمریکا توافقی انجام دهد، به آن پایبند خواهند بود. روحانی که نمی‌خواست آبروی خود را ببرد؛ بیاید در این سطح از برجام اغراق و تعریف کند و بعد از مدتی آبرویش برود. خیر بلکه تصورش نسبت به آنان غلط بود. فکر می‌کرد آنها می‌آیند، تعهد می‌دهند، امضا و اجرا می‌کنند. ذهنیتش هم این بود که اگر برجام را اجرا کنند مشکلات کشور حل خواهد شد. فکر می‌کرد اگر تحریم‌ها تعلیق شود فلان تاثیر مهم را خواهد داشت. اشتباهاتش زیاد بود.

در این رابطه بیشتر بخوانید:

خطای راهبردی روحانی (لینک)

بایدن بعد از قانون مجلس پای کار مذاکره آمد (لینک)