شهریار حلقه واصل غزل گذشته و امروز است

هانیه علی‌نژاد، خبرنگار: کتاب «این ترک پارسی‌گوی» نوشته حسین منزوی، توسط بهروز منزوی و غلامرضا طریقی در انتشارات سوره‌مهر چاپ و منتشر شد. در این کتاب حسین منزوی به تحلیل و بررسی شعر شهریار پرداخته است. او خود نیز غزلسرای توانمندی بود و اشعار زیبایی از خود به یادگار گذشته است. منزوی در «این ترک پارسی‌گوی» از شیوایی و شیدایی اشعار شهریار صحبت به‌میان آورده است. به بهانه انتشار این کتاب با غلامرضا طریقی از گردآورندگان این اثر گفت‌وگو کرده‌ایم.

با چاپ و نشر «این ترک پارسی‌گوی» شروع کنیم. پیش از این هم این کتاب به‌شکل دیگری منتشر شده بود. این بار با چه نگاه و رویکردی سراغ آن رفتید و کتاب شامل چه تغییراتی شده است؟
«این ترک پارسی‌گوی» یکی از آثار غیرشعری آقای حسین منزوی است که سال‌ها منتشر نشده بود. یک‌بار منتشر شد اما چون کار نشر به پایان رسید، چاپ کتاب هم متوقف شد. اکنون نسخه ویرایش‌شده‌اش را انتشارات سوره‌مهر منتشر کرده است. مطلب و محتوای جدیدی به آن اضافه نشده اما قطعا نسبت به چاپ قبلی از نظر ویرایش و توضیحات، نکات جدیدی به آن افزوده شده است.

فکر می‌کنید اهمیت این کتاب از چه وجهی است و چه چیزی آن را بدیع و تازه کرده است؟
اهمیت کتاب به این دلیل است که از منظر یک غزلسرای موفق و بزرگ به نام حسین منزوی به موضوعاتی در شعر معاصر نگاه شده است، حتی اگر دیگران در این مورد نوشته باشند، اینکه حسین منزوی چگونه تحلیل کرده مهم است. ایشان پیش از این کتاب درمورد نیما یوشیج و اشعارش هم کتاب منتشر کرده بودند. نکته مهم‌تر این است که شهریار غزلسرایی موفق در نسل نوین بود و آقای منزوی هم قطعا یکی از غزلسرایان مهم چندسال اخیر است. از دیدگاه منزوی به شهریار نگریستن بسیار مهم است و به عقیده من باید خیلی قبل‌تر این کتاب منتشر می‌شد.

در این کتاب شما همراهی بهروز منزوی برادر حسین منزوی را داشتید. از این تعامل بگویید.
برای به سامان رساندن این کتاب دو اتفاق خوب رخ داد؛ اولین این بود که آقای بهروز منزوی اثر را بررسی و سعی کرد بخشی از منابع و نکات را اصلاح کند. دومین نکته مثبت هم ویرایش کتاب توسط ابراهیم اسماعیلی‌عراقی بود. مطابقت شعرها با نسخه اصلی، ویرایش کتاب و حضور این دو فرد کمک کرد که کتاب به سرانجام خوبی برسد.

با توجه به نکات ذکرشده در کتاب، ویژگی‌های شعر شهریار چیست؟
دو ویژگی مهم شعر وی از نظر منزوی شیدایی و شیوایی بود. عاطفه و شیدایی شعر شهریار در مقایسه با هم‌نسلانش و شیوایی به‌معنی نزدیک شدن به ساحت غزل امروز و فاصله گرفتن از غزل گذشته شیوایی بود که در آن وجود دارد. نکته دیگر نوآوری است. شهریار حلقه واصل غزل گذشته و امروز است.

با توجه به این تجربه به‌نظر شما علاقه حسین منزوی به تحلیل و بررسی آثار شهریار از کجا نشأت می‌گیرد؟
آقای منزوی قبلا ترجمه کتاب «حیدربابا» را هم در کارنامه آثار خود دارد. اهمیت پرداختن او به شهریار دلایل متعددی دارد اما دو نکته مهم این است که اولا آقای منزوی در یک مسیر غزل می‌نویسد و راهش را ادامه می‌دهد و به تکامل می‌رساند که می‌توان گفت سنگ بنای اولیه‌اش را شهریار گذاشته است و احتمال خیلی زیاد از ایشان تاثیر گرفته باشد. دلیل دوم همزبان بودن منزوی با شهریار است و مطمئنا نسبت به شاعری که زبان ترکی نمی‌داند ارتباط و درک بیشتری از اشعار او داشت.

در کتاب «این ترک پارسی‌گوی» منزوی با چه نگاه و زاویه‌ای به تحلیل اشعار شهریار پرداخته‌ است؟
به‌طورکلی می‌توان گفت به آن نقطه‌ای که شهریار بعد از نیما یوشیج در آن ایستاده و همزمان با نیما زیسته و از او تاثیر گرفته و در غزل امروز تغییر ایجاد کرده است، پرداخت. او به‌دنبال شناختن و ریشه‌یابی و معرفی این تغییرها درکنار نشان دادن نقاط ضعف و قوت اشعار شهریار بود.

مخاطب این کتاب چه دسته‌ای از افراد هستند؟
حتما همه کسانی که به شعر معاصر علاقه دارند. به‌ویژه افرادی که غزل امروز را بررسی می‌کنند. درکنار این افراد، بخش عظیم مخاطبان کسانی هستند که به شهریار علاقه دارند یا افرادی که بخواهند در مورد شهریار پژوهش کنند. اهمیت موضوع این است که نگاه یک شاعری که در قله ایستاده به‌ شاعری است که در زمان پیش از او شعر می‌گفت. به همین دلیل این کتاب برای همه شاعران می‌تواند جذاب باشد. این کتاب به زبان خلاقانه نوشته شده اما به‌واسطه نکات مهم مطرح‌شده و تحلیل‌های جناب منزوی می‌تواند کتاب مرجع برای کارهای پژوهشی هم باشد.