فرهیختگان: طی سال‌های اخیر عملکرد خودروسازان منجر به زیان قابل‌توجهی برای آنها شده است؛ به‌طوری‌که مطابق صورت‌های مالی تلفیقی، مجموع زیان انباشته دو غول خودروسازی کشور تا پایان شهریور پارسال بیش از 100هزارمیلیاردتومان بوده است. خلاصه استدلال خودروسازان و کارشناسان اقتصادی این است گرچه دو خودروساز با مشکلات عدیده ساختاری روبه‌رو هستند که از قدیم به آنها به ارث رسیده اما درحال حاضر یکی از دلایل اصلی زیان‌دهی آنها، قیمت‌گذاری دستوری دولت است که موجب ‌شده عملیات تولیدی خودروسازان با زیان روبه‌رو شود. اما نکته قابل‌تامل در عملکرد دو غول خودروسازی، زیان‌دهی شرکت‌های سرمایه‌گذاری، شرکت‌های حمل‌ونقلی و حتی شرکت‌های خدمات نظافتی و پخت و غذا و امثال آن است که قطعا دلیل زیان‌دهی آنها قیمت‌گذاری دستوری دولت نیست و باید دنبال مسائل دیگری باشیم که از جنس مدیریتی است. یکی از این شرکت‌های زیرمجموعه گروه سایپا، شرکت سایپالجستیک یا همان شرکت خدمات حمل‌ونقل چندوجهی سایپاست. حدود 53درصد از سهام این شرکت در مالکیت گروه سایپا و 47درصد مابقی نیز مربوط به سازمان اقتصادی کوثر است. این شرکت حمل‌ونقلی در ظاهر امر باید سودده باشد اما طی چندسال اخیر زیان‌ده بوده است. شواهدی وجود دارد که شائبه زیان‌ده‌سازی عمدی این شرکت را تقویت می‌کند. «فرهیختگان» نمی‌تواند با قاطعیت این موضوع را تایید کند اما این نوع زیان‌دهی کمی ایجاد شائبه می‌کند. تصور اولیه این است که گروه سایپا زیان خود را از طریق عملیات حسابداری به شرکت‌های زیرمجموعه که برخی از آنها سودده هم هستند، تحمیل می‌کند. در شرکت‌هایی که 100درصد مالکیت دراختیار سایپاست شاید مشکلی پیش نیاید و اعتراضی رخ ندهد اما مشکل آنجایی است که برخی شرکت‌ها و ازجمله همین سایپالجستیک یک شرکت دیگر هم دارد که ظاهرا معترض این زیان‌دهی است.

زیان‌دهی یک شرکت حمل‌ونقلی
گفته شد دلیل زیان‌دهی خودروسازان درکنار همه عوامل ساختاری، قیمت‌گذاری دستوری دولت ذکر می‌شود؛ اما نگاهی به عملکرد شرکت‌های زیرمجموعه خودروسازان نشان می‌دهد حتی آنهایی هم که تولید و خدمات‌شان تابع قیمت‌گذاری دستوری نبوده، در زیرمجموعه خودروسازان دچار زیان شده‌اند. «فرهیختگان» 16 بهمن و اول اسفند سال گذشته در دو گزارش با عنوان «از واردات بنز تا مالکیت گاوداری» و «نابلدی در خودروسازی، فاجعه در سرمایه‌گذاری» به موارد قابل‌تاملی اشاره کرد. در گزارش‌های مذکور آمده است: «57درصد از شرکت‌های زیان‌ده غیرتولیدی بوده و شرکت‌های خدماتی و سرمایه‌گذاری به شکل عجیبی دچار زیان شده‌اند.»
اما شرکت سایپالجستیک هم در نوع خود مورد مطالعاتی بسیار جالبی است. این شرکت به‌رغم حجم بالای فعالیت حمل‌ونقلی، طی سال‌های گذشته زیان‌ده بوده است.
براساس اطلاعات صورت مالی، در سال1399 مجموع درآمد عملیاتی شرکت سایپالجستیک حدود 262میلیارد و 481میلیون تومان بوده است. از رقم مذکور، حدود 220میلیارد تومان از خدمات حمل‌ونقل جاده‌ای، بیش از 38میلیارد تومان از خدمات ریلی، 4میلیارد تومان نیز از صدور بارنامه و سایر موارد بوده است؛ اما بهای تمام‌شده خدمات ارائه‌شده توسط سایپالجستیک طی سال1399 حدود 282میلیارد تومان بوده که شامل 244میلیارد تومان هزینه‌های مستقیم، 8.7میلیارد تومان دستمزد و 29میلیارد تومان نیز هزینه سربار بوده است. درنهایت خروجی این درآمدها و هزینه‌ها بیش از 19میلیارد تومان زیان ناخالص برای شرکت شده و زیان خالص شرکت نیز به بیش از 41میلیارد تومان رسیده است.
اما همین شرایط در سال‌های 1397 و 1398 نیز برقرار بوده؛ به‌طوری‌که در سال1398 درآمد سایپالجستیک از خدمات حمل‌ونقل جاده‌ای حدود 80میلیارد و 651میلیون تومان بوده است. این شرکت 27میلیارد و 610میلیون تومان نیز از خدمات ریلی درآمد داشته است. 24میلیارد تومان از بسته‌بندی صادرات شرکت سایپا، 13میلیارد تومان از بسته‌بندی اقلام صادراتی سایپایدک، حدود 2.4میلیارد تومان از صدور بارنامه و سایر موارد بوده است. مجموع درآمد عملیاتی شرکت طی سال1398 حدود کمی بیش از 148میلیارد تومان بوده است؛ اما این شرکت حدود 134میلیارد تومان هزینه مستقیم کرده، 10میلیارد تومان دستمزد داده، 18میلیارد تومان نیز هزینه سربار داشته است. درنهایت خروجی این درآمدها و هزینه‌ها، بیش از 14میلیارد تومان زیان ناخالص برای شرکت شده و زیان خالص شرکت نیز به بیش از 35میلیارد تومان رسیده است.

کار کن، جریمه بده، زیان‌ده ‌شو!
در حالت عادی هر فرد یا شرکت برای عملکرد و فعالیتی که انجام می‌دهد بالاخره هرچقدر هم فعالیت ناچیز و کم‌ارزشی باشد یک عددی را به‌عنوان مزد، حق‌الزحمه، حق‌التحریر یا هر عنوانی باید دریافت کند، اما در سایپالجستیک این روند برعکس است. می‌پرسید چگونه یا چطور؟ حق دارید تا حالا این‌گونه روایت و داستان را نشنیده‌اید. از اینجا شروع کنیم، شرکت سایپالجستیک تعداد زیادی خودروهای کفی (انتقال خودرو) و واگن قطار دارد. این شرکت قطعات خودرو، ورق فولادی و... گروه سایپا را از گمرک به کارخانه و خودروهای تولیدی گروه را نیز از کارخانه به دست مشتریان می‌رساند. برای این انتقال و جابه‌جایی هم اتفاقا حق‌الزحمه دریافت می‌کند اما مشکل آنجایی شروع می‌شود که گروه سایپا قرارداد را طوری می‌نویسد که درنهایت سایپالجستیک بدهکار گروه سایپا شود. همین بدهکاری زمینه زیان‌دهی سایپالجستیک را فراهم می‌کند.
برای مثال، یکی از نکات قابل‌تامل در عملکرد شرکت سایپالجستیک، رقم‌های بالایی است که هرساله تحت عنوان «هزینه حق توقف، خسارت و زنگ‌زدگی و دفرمگی ورق و ضایعات» به گروه سایپا پرداخت می‌کند. نگاهی به صورت مالی شرکت سایپالجستیک نشان می‌دهد رقم هزینه حق توقف، خسارت و زنگ‌زدگی و دفرمگی ورق و ضایعات در این شرکت از 2.2میلیارد تومان در سال1395 به 5میلیارد تومان در سال1397، به 23.6میلیارد تومان در سال1398، به 19.8میلیارد تومان در سال1399 و به 54میلیارد تومان در سال1400 رسیده است.
بیان ساده اعداد مذکور این است که سایپالجستیک درحالی که بار و خودرو و قطعات گروه سایپا را با حمل‌ونقل ریلی و جاده‌ای جابه‌جا می‌کند، به‌جای اینکه سالانه ارقام را به‌عنوان سود این فعالیت شناسایی کند، مبالغی را نیز تحت عنوان دیر رساندن خودروها به دست مشتری، زنگ‌زدگی و دفرمگی ورق و ضایعات و... به گروه سایپا برمی‌گرداند و همین موارد در زیان دهی این شرکت حمل‌ونقل موثر بوده است.

باتلاقی که باید با هم برویم!
زیان انباشته خودروسازان به وضعیت قرمز رسیده و شبیه یک باتلاق برای هر دو خودروساز بزرگ کشور است؛ اما نکته قابل‌تامل اینکه، هرچه از سال‌های 1395 به‌سمت سال1399 می‌آییم، به تناسب افزایش زیان‌دهی در خودروسازان، شرکت‌های خدماتی زیرمجموعه خودروسازان نیز دچار زیان شده‌اند. برای نمونه در سال‌های 1395، 1396 و 1397 که هنوز خودروسازی دچار زیان قابل‌توجه نبود، در شرکت سایپالجستیک نیز رقم درآمدهای عملیاتی بیش از هزینه تمام‌شده درآمد عملیاتی است و به تبع آن، فعالیت شرکت منجر به سود خالص شده است اما در دو سال 1398 و 1399 در شرکت سایپالجستیک عملیات اصلی شرکت منجر به زیان شده و هزینه تمام‌شده درآمد عملیاتی از درآمدهای عملیاتی پیشی گرفته است. نکته جالب‌توجه این که این زیان‌دهی شرکت همزمان است با افزایش رقم پرداختی «هزینه حق توقف، خسارت و زنگ‌زدگی و دفرمگی ورق و ضایعات» سایپالجستیک به گروه سایپا.