دیپلماسی فعال اقتصادی دولت سیزدهم در کمتر از یک سال

مهدی پیش‌بین: در دنیای امروزی اقتصاد رابطه غیرقابل انکاری با روابط خارجه دارد؛ به‌طوری‌که اقتصاددانان یکی از شاخصه‌های اصلی رشد اقتصادی را دیپلماسی اقتصادی می‌دانند. باتوجه به این اصل دولت سیزدهم دیپلماسی اقتصادی را در اولویت قرار داد. رویکرد این دولت عدم محدودکردن روابط خارجی و اقتصادی به غرب و توسعه همکاری‌های راهبردی با کشورهای شرق، ازجمله چین، کشورهای همسایه، کشورهای آسیای میانه و آمریکای لاتین بوده است که تاکنون نتایج ملموسی نصیب کشور شده است.  پس از روی کار آمدن دولت ابراهیم رئیسی، ایران پس از پیگیری‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بسیار به عضویت اصلی سازمان پیمان همکاری شانگهای درآمد. چند‌ماه بعد امیرعبداللهیان وزیرخارجه در دی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ماه ۱۴۰۰ برای ارزیابی اجرا و عملیاتی‌شدن سند همکاری جامع ۲۵ ساله ایران و چین به پکن سفر کرد. توسعه ترانزیتی ایران -چین از طریق راه‌آهن منجر به راه‌اندازی اولین قطار باری از چین به بندرانزلی در تاریخ 30 خرداد سال جاری شد. این قطار ۵۱ کانتینر استاندارد با وزن محموله حدود ۱۴۰۰ تن و ارزش باری بیش از ۳ میلیون و ۶۰ هزار دلار دارد و می‌تواند به ارتقای صادرات و واردات محصولات منجر شود. لازم به ذکر است که در دولت سیزدهم طبق آمارهای رسمی افزایش ۴۰ درصدی صادرات نفت ایران به چین را شاهد هستیم.
علاوه‌بر چین دولت سیزدهم نگاه ویژه‌ای به کشورهای آسیای میانه دارد. توسعه دیپلماسی اقتصادی کشور با آسیای میانه اهمیت انکارناپذیری برای توسعه صادرات غیرنفتی و کاهش آثار تحریم‌های اقتصادی دارد که متاسفانه در دولت قبل این ظرفیت نادیده گرفته شد. اما با شروع کار دولت جدید، دیپلماسی اقتصادی فعال و مبادلات تجاری با کشورهای تاجیکستان، آذربایجان، قزاقستان و ترکمنستان با افزایش مواجه شد. در سفر رئیس‌جمهور ترکمنستان به ایران 13 سند همکاری در زمینه‌های سوآپ انرژی(روزانه پنج تا 6 میلیون مترمکعب گاز ترکمنستان به جمهوری آذربایجان)، ترانزیت(ایجاد ترانزیت چندجانبه بین ترکمنستان، قزاقستان و ایران و اتصال به کریدور شمال - جنوب) و تجاری(افزایش سه برابری تجارت ایران و ترکمنستان و حل مشکل روادید تجار ایرانی به ترکمنستان) امضا شد.  اولین قطار ترانزیتی قزاقستان-ترکمنستان-ایران-ترکیه ساعت ۱۶ شنبه ۲۸ خردادماه وارد ایستگاه راه‌آهن تهران شد؛ یکشنبه ۲۹ خرداد نیز رئیس‌جمهور قزاقستان وارد تهران شد که در نتیجه آن 9 سند همکاری بسیار عالی بین دولت‌ها و 11 سند همکاری بین شرکت‌های خصوصی ایران و قزاقستان در زمینه‌های کشاورزی و معدن امضا شد. بزرگ‌ترین نمایشگاه ایران در قزاقستان در طول تاریخ طی دو هفته آینده برگزار خواهد شد. مدیرکل آسیای میانه، قفقاز، روسیه و سازمان توسعه تجارت ایران از هدف‌گذاری رسیدن به تراز ۳ میلیارد دلاری تجارت ایران با قزاقستان در ۳ سال آینده خبر داد.  باتوجه به بحران اوکراین و تحریم روسیه توسط کشورهای غربی، روسیه به بازار شرق نگاه ویژه‌تری پیدا کرده است. همچنین این رویداد فرصت قابل‌توجهی را برای تجار ایرانی در زمینه ارتباط با بازار بزرگ روسیه ایجاد کرده است. از این رو کریدور شمال -جنوب با پیگیری‌های دولت سیزدهم پس از سال‌ها به صورت آزمایشی فعال شد. به نقل از رئیس بندرایرانی - روسی سالیانکا: محموله ذکرشده شامل دو کانتینر ۴۰ فوتی محموله لمینت چوب با وزن ۴۱ تن، به صورت آزمایشی از مبدا سن‌پترزبورگ واقع در روسیه به راه افتاده و پس از انتقال به بندرآستاراخان از طریق دریای خزر وارد ایران می‌شود. سپس توسط حمل زمینی به وسیله کامیون به بندرعباس انتقال می‌یابند و از آنجا توسط کشتی‌های کانتینردار به بندر ناواشیوا هند که مقصد نهایی است انتقال پیدا می‌کنند. براساس آخرین آمار بیان‌شده در سایت تریدمپ، این مسیر می‌تواند برای ایران به ازای هر تن ترانزیت بار حدود ۷۵ دلار درآمد به همراه داشته باشد. این کریدور ۱۱ عضو جدید دارد که شامل جمهوری آذربایجان، ارمنستان، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکیه، اوکراین، بلاروس، عمان، سوریه و بلغارستان است.  به گفته دکتر مخبر اگر ظرفیت‌های ترانزیتی کشور به شکل مناسب فعال و عملیاتی شود، ترانزیت می‌تواند به جایگزینی مناسب برای درآمدهای نفتی تبدیل شود. ایران ظرفیت بسیار خوبی از نظر استراتژیک و منابع برای رشد اقتصادی حتی در شرایط تحریم دارد؛ برای بهره‌مندی حداکثری از آن نیازمند یک دیپلماسی اقتصادی قوی با اولویت قرار دادن کشورهای همسایه و اقتصادهای بزرگ دنیا مثل چین و روسیه دارد که خوشبختانه در دولت سیزدهم به این نکته توجه کافی می‌شود.