جناب تلویزیون! آنجا ساعت چند است؟

کیانا تصدیق‌مقدم، خبرنگار: روز گذشته روابط‌عمومی صداوسیما اعلام کرد که ادامه سریال «برف بی‌صدا می‌بارد» بعد از یک وقفه سه‌ماهه پخش خواهد شد. این یکی از نمونه‌های عجیب و خارق‌العاده در پخش سریال تلویزیونی است. در ابتدا گفته شد که این سریال در 100 قسمت پخش می‌شود اما بعد از اینکه 68 قسمت از آن تا اسفندماه 1400 به پخش رسید، سریال متوقف شد. قرار گرفتن این سریال در دو مناسبت نوروز و رمضان، پخش آن را با تاخیر مواجه کرد و حالا شبکه سه سیما پس از گذشت بیش از سه ماه وقفه در پخش ادامه سریال «برف بی‌‌صدا می ‌بارد» 32 قسمت باقی‌مانده را روی آنتن خواهد برد. درواقع می‌توان گفت 68 قسمت این سریال سال گذشته پخش شده و 32 قسمتش امسال پخش می‌شود. اتفاقی که فقط می‌توان در صداوسیمای ایران شاهد آن بود؛ این‌که مخاطبان یک سریال را تا سه ماه منتظر پخش قسمت‌های بعدی سریال نگه داشت.
در زمان سلطه تلویزیون بر خانه‌ها، برنامه‌ریزی پخش یا چینش کنداکتور تلویزیون، یکی از مهم‌ترین مولفه‌های حفظ و جذب مخاطب بود. با پیشرفت روزافزون تکنولوژی‌های ارتباطی، سپهر رسانه‌ای دچار تغییرات زیادی شد و مدیران تلویزیون به‌طور طبیعی باید برای حضور موفق در عرصه رقابت رسانه‌ای، به موضوع ساعت پخش و نگهداشت مخاطب برای محتوا توجه ویژه‌ای‌ می‌کردند.
برنامه‌ریزی پخش محتوای تلویزیون از گذشته روند متفاوتی را پشت‌سر گذاشته است. اوایل دهه 60 تا اوایل دهه 70 تعداد شبکه‌های تلویزیون محدود بودند و مدیران برای کنداکتور دو کانال برنامه‌ریزی می‌کردند. در آن سال‌ها تعداد برنامه‌ها کم بود و زمان پخش هم برای هر سریال یا مسابقه، یک هفته یا حتی دو هفته درمیان بود. با تاسیس شبکه سه سیما در سال 1372 جریان این برنامه‌ریزی‌‌ها تاحدودی متفاوت شد. حالا تعداد شبکه و ساعت پخش برنامه‌‌ها افزایش پیدا کرده بود. البته تعداد برنامه‌ها افزایش پیدا کرده بود و همچنان زمان پخش سریال و برنامه‌های تلویزیونی مردم را چشم‌انتظار می‌گذاشت.
در آن سال‌ها مردم دسترسی برای دانلود فیلم و سریال نداشتند و تنها وسیله سرگرمی تلویزیون بود. به همین جهت وقتی یک قسمت از سریالی برای آنها در یکی از کانال‌های تلویزیون پخش می‌شد برای پخش قسمت بعدی آن منتظر می‌ماندند. اتفاقا در همین فرآیند انتظار بود که جذابیت‌های یک اثر نمایشی، بیشتر نمود پیدا می‌کرد. در همین فاصله زمانی تا زمان پخش بعدی هر قسمت سریال حرف‌ها‌ و بحث‌ها درخصوص قصه و کاراکترها نقل محافل می‌شد.
 با گذشت زمان و با وجود افزایش شبکه‌ها در تلویزیون تعداد برنامه‌ها روزبه‌روز بیشتر شد و مدیران تلویزیون تصمیم گرفتند که این چشم‌انتظاری مخاطب را کم کنند. به‌مرور زمان تعداد روزهای بین پخش هر سریال یا برنامه کم شد تا جایی که سریال‌ها به پخش هر شبه رسید. گسترش امکانات تکنولوژیکی دریافت محتوا هم در این تصمیم مدیران موثر بود. به‌مرور زمان دسترسی مخاطبان به فیلم و سریال‌ها از دایره محدود صداوسیما خارج شد و دسترسی به امکانات دیگری برای تماشا پیدا کردند. فیلمسازانی بودند که سریال‌ها و فیلم‌های خودشان را در قالب سی‌دی در اختیار مردم می‌گذاشتند و با این کار مخاطبان برای تماشای سریال سی‌دی و دی‌وی‌دی‌های مربوط را خریداری می‌کردند. بعد از آن دسترسی‌ها به اینترنت بیشتر شد و مخاطبان هر آنچه می‌خواستند به‌صورت قانونی و غیرقانونی می‌توانستند در اینترنت تماشا کنند.

    آقای تلویزیون، زمان و فرم نمایش مهم است
مدت حیات و حضور اجتماعی یک اثر نمایشی، مختص به زمان پخش و رونمایی آن اثر نیست. یک سریال یا فیلم‌ سینمایی در زمان‌ پخش مقابل چشمان مخاطبان قرار می‌گیرد اما بعد از پخش است که تازه باب گفت‌وگو و بحث و نظرها باز می‌شود. اتفاقا بالندگی و حیات یک اثر نمایشی در اجتماع را می‌توان از همین نقطه‌نظرات مخاطبانش درک کرد. به‌خاطر همین است که این انتظار و تامل برای پخش قسمت بعدی یک سریال یا برنامه تلویزیونی اهمیت دوچندان می‌یابد. این هم از نکات مهم در سیاستگذاری پخش و تنظیم کنداکتور است که که تلویزیون در 10 سال گذشته به آن توجه نکرده است. تلویزیون با بی‌تدبیری، برخی سریال‌های خوبش را به مسلخ پخش نابهنگام می‌برد. پخش هر شبه سریال همان‌قدر بد و ناشی از کج‌سلیقگی است، که نگه‌داشتن سه‌ماهه یک سریال مثل «برف بی‌صدا می‌بارد».

    چشم‌انتظاری، سیاست موفق وی‌اودی‌ها
این روزها، شبکه نمایش خانگی در بستر پلتفرم‌ها یکه‌تاز تولید محتوا شده است. با وجود اینکه این امکان برای مخاطبان شبکه نمایش خانگی فراهم است تا هر زمانی که خواستند فیلم و سریال‌ها را تماشا کنند اما سیاستگذاری زمان پخش باعث شده سازندگان یک سریال از همین فرصت انتظار برای پخش بعدی در فضای مجازی بهره ببرند. این شبکه‌ها برنامه مشخص و معینی برای پخش هر سریال و هر برنامه دارند. برای مثال سریال «جیران» جمعه هر هفته ساعت هشت صبح در پلتفرم فیلیمو به نمایش گذاشته می‌شود. یا سریال «یاغی» پنجشنبه هر هفته در ساعت معینی در اختیار مشترکانش قرار می‌گیرد. یعنی یک روز مشخص با یک ساعت مشخص برای هر برنامه یا سریال درنظر گرفته شده است. با وجود این که یک هفته فاصله پخش هر قسمت است، مخاطبان روزشماری می‌کنند و منتظر هستند سر ساعت به شبکه‌های نمایش خانگی مراجعه کنند و سریال یا برنامه مدنظرشان را تماشا کنند. این انتظار یک‌هفته‌ای که مخاطبان برای دیدن این برنامه‌ها و سریال‌ها دارند به‌دلیل محتوای تولیدشده در این پلتفرم‌هاست که تا حدودی موفق شده توجه آنها را به محتوای تولیدی جلب کند.