پژوهشکده پولی و بانکی گزارش ماهانه تولید صنعتی با استفاده از اطلاعات شرکت‌های بورسی مربوط به اردیبهشت سال ۱۴۰۱ را منتشر کرد. شاخص تولید صنعتی ماهانه بیش از ۲۸۰ شرکت صنعتی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار و فرابورس که به‌صورت ماهانه گزارش تولید خود را منتشر می‌کنند بیش از نیمی از تولید کشور را در اختیار دارد. لذا باتوجه به بررسی آمار این شرکت‌ها می‌توان وضعیت تغییرات تولید صنعت کشور را رصد کرد. بررسی‌ها نشان می‌دهد شاخص مستخرج از داده‌های این شرکت‌ها همراستا با شاخص تولید صنعتی کل کشور است. لذا این شاخص در زمانی که شاخص‌های رسمی کل کشور با تاخیر منتشر می‌شوند و تواتر فصلی دارند، می‌تواند جایگزین خوبی برای آنها باشد و وضعیت تغییرات ماهانه صنعت را نشان دهد. در خلاصه مدیریتی گزارش پژوهشکده پولی و بانکی آمده است: «رشد شاخص تولید صنعتی شرکت‌های بورسی در اردیبهشت‌ماه سال ۱۴۰۱ نسبت به مدت مشابه سال منفی ۰.۲درصد بوده است. رشد در محدوده صفر در این ماه بعد از رشد منفی 5.8 درصدی این شاخص در فروردین‌ماه رقم خورده است که به منزله توقف روند نزولی چند ماهه نرخ رشد شاخص تولید صنعتی است.»
مثبت شدن شاخص تولید صنعت خودروسازی و قطعات(بعد از رشد منفی فروردین‌ماه) و کاهش رشد منفی شاخص تولید صنعت محصولات شیمیایی در اردیبهشت‌ماه(در مقایسه با رشد این شاخص در فروردین) از نکات مثبت تغییرات تولید شرکت‌ها در این ماه محسوب می‌شود. از طرف دیگر کاهش قابل‌توجه در شاخص تولید محصولات غذایی در اردیبهشت‌ماه(نسبت به مدت مشابه سال گذشته) از نکات منفی و قابل‌تامل تحولات بخش صنعت بوده است. در دو ماه اخیر موجودی انبار در سطح صنایع کاهش داشته است که نشان از بیشتر بودن تقاضای موثر نسبت به تولید فعلی صنعتی است. لذا می‌توان گفت اگر محدودیت‌های سمت عرضه در صنایع مانع نشود، تقاضای محصولات صنعتی می‌تواند محرک رشد مثبت تولید صنعتی در دوره‌های آتی باشد.
بر اساس آمارها، بعد از کاهش قابل‌توجه تولید صنعتی در نیمه دوم سال ۱۳۹۷ و ابتدای سال ۱۳۹۸، رشد تولید این بخش از فصل چهارم ۱۳۹۸ صنعت روند صعودی به خود گرفت و این روند صعودی تا خردادماه ۱۴۰۰ ادامه داشت. روند افزایشی رشد شاخص تولید در تابستان متوقف شد و رشد شاخص تولید در تیرماه و مردادماه به ترتیب به 3.1 درصد و صفر درصد رسید. اما در پاییز مجددا روند رشد شاخص تولید صنعتی نزولی شد و رشد شاخص در ماه‌های پاییز نسبت به سال گذشته به بازه منفی یک تا صفر درصد رسید. در دی و بهمن‌ماه رشد شاخص تولید صنعتی نسبت به سال گذشته به ترتیب به منفی ۱/۰ درصد و منفی ۷/۰ درصد رسید. در ادامه روند نزولی ملایم شاخص تولید صنعتی شرکت‌های بورسی، این شاخص در اسفندماه نسبت به سال گذشته حدود 1.2 درصد کاهش داشته است. در فروردین سال ۱۴۰۱ نیز شاخص تولید صنعتی شرکت‌های بورسی نسبت به سال قبل 5.8 درصد کاهش داشته است که در دو سال اخیر بی‌سابقه بود. اما در اردیبهشت‌ماه روند نزولی نرخ رشد شاخص تولید صنعتی متوقف شد و رشد این شاخص به محدوده صفر بازگشت. به گونه‌ای که رشد این شاخص نسبت به مدت مشابه سال قبل به منفی ۲/۰ درصد رسید.
نکات مهمی که از بررسی آمار رشد صنایع در این ماه استخراج می‌شود عبارتند از: «اگرچه رشد شاخص تولید محصولات شیمیایی در اردیبهشت‌ماه نیز نسبت به سال گذشته منفی بوده ولی در مقایسه با رشد این شاخص در فروردین می‌توان گفت که از شدت کاهش کاسته شده است. نکته دوم اینکه، شاخص تولید صنعت خودروسازی و قطعات که در فروردین نسبت به سال قبل 26.2 درصد کاهش داشته در اردیبهشت‌ماه رشد بالای 7.9 درصد را تجربه کرده است. نکته سوم اینکه، رشد تولید شاخص صنعت ماشین‌آلات و تجهیزات در اردیبهشت نسبت به سال قبل بیش از ۲۰ درصد رشد داشته که بیشترین رشد در بین صنایع بوده است.
اگرچه سودآوری در شرکت‌ها و صنایع مساله مالی به حساب می‌آید ولی باید به این نکته توجه کرد که برای تداوم تولید و پایداری رشد در صنایع داشتن حاشیه سود مطمئن از الزامات به‌شمار می‌آید. براساس آمارها درحالی که رشد اسمی سود شرکت‌ها در سال ۱۳۹۹ نسبت به سال قبل بیش از ۱۳۳ درصد بوده است، در 6 ماهه و 9 ماهه ۱۴۰۰ رشد اسمی سود نسبت به مدت مشابه سال قبل به ترتیب ۱۰۸ و ۶۴ درصد بوده است. این روند نشان می‌دهد که اثر جهش‌های قیمتی بر سود اسمی که در سال ۱۳۹۹ نمایان شده و در نیمه اول سال ۱۴۰۰ نیز ادامه داشته، در نیمه دوم سال ۱۴۰۰ با فروکش کردن نوسانات ارزی کمتر شده است. روند سودسازی شرکت‌های بورسی را می‌توان از طریق تعداد شرکت‌های زیان‌ده نیز دنبال کرد. براساس اطلاعات استخراج شده از صورت مالی شرکت‌ها، درحالی‌که در سال ۱۳۹۹ از ۲۶۷ شرکت تنها ۳۴ شرکت زیان‌ده بوده‌اند، در 6 ماهه و 9 ماهه تعداد شرکت‌های زیان‌ده به ترتیب به ۸ و ۱۰ شرکت بیشتر از تعداد شرکت‌های زیان‌ده سال گذشته در مدت مشابه بوده است. افزایش تعداد شرکت‌های زیان‌ده در کنار رشد اسمی بالای ۵۰ درصد سودآوری شرکت‌ها نشان از درجه بالای ناهمگنی در سودسازی در صنایع مختلف دارد.
در بین صنایع مهم مانند سنوات اخیر شرکت‌های خودروسازی و ساخت قطعات بدترین وضعیت را از نظر سودآوری دارند، به صورتی که تنها صنعتی است که جمع سود خالص شرکت‌های آن منفی می‌شود. البته در ۹ ماهه سال ۱۴۰۰ تعداد شرکت‌های زیان‌ده در این صنعت کمتر از سال قبل شده است اما زیان تولیدشده در این صنعت در ۹ ماهه ۱۴۰۰ تقریبا برابر با ۹ ماهه 1399 است که نشانه‌های ناامید کننده‌ای از وضعیت سودآوری این صنعت است. از بین صنایع، صنعت فلزات اساسی و فرآورده‌های نفتی به ترتیب با ۹۷ و ۶۶ درصد رشد سود اسمی ۹ ماهه نسبت به سال قبل بیشترین رشد در سودآوری در بین صنایع را داشتند. از طرف دیگر تولیدکننده‌های محصولات ضروری و مصرفی مانند صنایع دارویی و غذایی رشد سود اسمی کمتر از رشد تورم داشته‌اند. به گونه‌ای که رشد سودآوری صنعت محصولات غذایی در 6 ماهه و 9 ماهه ۱۴۰۰ نسبت به مدت مشابه سال قبل حدود صفر درصد بوده است و این نرخ رشدها برای صنعت دارویی نیز به ترتیب ۲۲ و ۳۰ درصد بوده است. به عبارت دیگر ارزش حقیقی سودآوری این صنایع کاهش داشته است. به علاوه تعداد شرکت‌های زیان‌ده در این صنایع نیز در سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش داشته است.
* نیما ایمانجانی
مطالب پیشنهادی
