تکمیل حلقه ارتباط استراتژیک با آسیای میانه

دولت سیزدهم از زمان آغاز به‌کار خود تاکنون گسترش تعامل با کشورهای منطقه را یکی از مهم‌ترین اهداف خود در عرصه دیپلماسی قرار داده تا از این طریق از بار تمرکز بر مذاکرات وین کاسته و همچنین بازویی برای قرار گرفتن در موضع قدرت در این مذاکرات پیدا کند. در همین راستا روسیه به‌عنوان یکی از اولویت‌ها برای افزایش حجم تعاملات سیاسی و اقتصادی انتخاب شده است. از سوی دیگر روسیه نیز بعد از جنگ اوکراین با حجم انبوه تحریم‌های غرب مواجه شده و نیازمند عمق بخشیدن به روابط خود با کشورهای همسو با مسکو است. سفرهای پرتعداد دیپلمات‌های دو کشور و امضای سند راهبردی 20ساله بین تهران و مسکو نیز مبیّن همین رویکرد است. بعد از سفر سیدابراهیم رئیسی و امیرعبداللهیان به مسکو روز گذشته لاوروف، نخست‌وزیر روسیه در نخستین سفر خود بعد از استقرار دولت سیزدهم وارد تهران شد. آن‌‌گونه که خبرگزاری‌های روسیه منعکس کرده‌اند، لاوروف قرار است در سفر دوروزه خود به تهران پیرامون موضوعات مرتبط با توسعه مناسبات اقتصادی و امضای توافقنامه همکاری‌های بلندمدت با مقامات ایرانی رایزنی کند. توافقنامه‌هایی که در شرایط تحریمی دو کشور می‌تواند برای طرفین تا حد زیادی کمک‌کننده باشد. علاوه‌بر مسائل اقتصادی قرار است وزرای خارجه ایران و روسیه پیرامون مسائل امنیت منطقه و مذاکرات هسته‌ای وین نیز به بحث و گفت‌وگو بپردازند. از آنجا که جنگ اوکراین تا حد زیادی بر بازار مبادلات جهانی انرژی و محصولات کشاورزی اثر گذاشته و ایران نیز جزء کشورهایی است که از تلاطمات هر دو بازار تا حد زیادی متاثر خواهد شد. در ادامه به بررسی لزوم تعامل تهران و مسکو برای ایفای نقش موثر در شرایط اقتصادی به‌وجودآمده کنونی در جهان پرداخته‌ایم.

  مدیریت بازار مشترک نفت
یکی از گزاره‌هایی که برای به تصویر کشیدن چهره‌ای غیرقابل اعتماد از روسیه در اذهان مردم ایران در رسانه‌ها بازنشر پیدا می‌کند، رقابت نفتی مسکو و ایران به‌عنوان دو کشور تحریمی در بازار کشورهای آسیایی ازجمله چین و هند است. رقابتی که در نتیجه اصل منفعت‌طلبی کشورها روسیه را در مقابل ایران قرار می‌دهد. برخلاف این تصور بازار غیررسمی فروش نفت و روسیه تا حد زیادی با یکدیگر تفاوت دارد؛ چراکه روسیه علی‌رغم تحریم‌های غرب به‌دلیل نیاز اروپا به انرژی همچنان حجم زیادی از میزان صادرات انرژی خود به این کشور را حفظ کرده و با قید شروطی مانند لزوم پرداخت به روبل سعی کرده است بهره بیشتری از قیمت جهانی روبه‌رشد حامل‌‌های انرژی ببرد و ایران نیز ضمن گسترش سهم خود از صادرات نفت به چین و هند سعی کرده است از طریق انعقاد قراردادهای منطقه همچون سوآپ گاز ترکمنستان به آذربایجان از بازار انرژی منطقه نیز منتفع شود.

  وابستگی غذایی
از آنجا که روسیه و اوکراین هر دو جزء صادرکنندگان بزرگ غلات در جهان محسوب می‌شوند جنگ اوکراین و کاهش صادرات غلات از مبدا این دو کشور خطر مواجه ساختن جهان با بحران غذایی را بسیار محتمل کرده است. ایران به‌عنوان واردکننده غلات یکی از کشورهای متاثر از این بحران است و خشکسالی‌های پی‌درپی نیز اثرپذیری تهران را از کاهش عرضه غلات در جهان بیشتر می‌کند. در چنین شرایطی افزایش تعامل با روسیه می‌تواند ایران را جزء اصلی‌ترین مقصدهای صادرات غلات روسیه قرار داده و آسیب جنگ رخ‌داده روی تهران را کاهش دهد. در این فضا ایران اما صرفا وابسته به روسیه نیست. مسکو بعد از جنگ اوکراین با بسیاری از مبادی واردات کالا دچار تنش شده است. به‌طور مثال ترکیه که یکی از اصلی‌ترین صادرکنندگان محصولات غذایی به روسیه بوده است با وارد شدن به تنش اوکراین حجم تعاملاتش با روسیه کاهش یافته و مسکو در پی جایگزین کردن شرکای تجاری خود است. در این بین، ایران می‌تواند با تامین بخشی از کالای موردنیاز روسیه سهم بزرگی از این بازار به دست آورد و با تامین بخشی از نیاز‌های روسیه موازنه تبادل تجاری با روسیه را متعادل‌تر کرده و تابع صرف سیاست‌های تجاری مسکو نباشد.

در این رابطه بیشتر بخوانید:

روسیه در تحولات منطقه با ایران هماهنگ می‌شود (لینک)

راه‌گذر شمال-جنوب اهمیت زیادی برای پوتین دارد (لینک)