امیدوار به آینده قضا

فاطمه طاری‌بخش، خبرنگار:هفته قوه قضائیه بهترین بهانه برای بررسی عملکرد دستگاه قضایی کشور به‌شمار می‌رود. بازه زمانی‌ای که به‌دلیل شهادت آیت‌الله محمدحسین بهشتی انتخاب شد. از چرایی انتخاب هفته قوه قضائیه که بگذریم باید گفت دستگاه قضایی کشور طی سال‌های اخیر تحولات مختلفی را تجربه کرده است. سکان این دستگاه امروز در دستان غلامحسین محسنی‌اژه‌ای است، فردی که سال‌های زیادی است در مسئولیت‌های مختلف قضایی کشور حضور دارد و از تیرماه سال گذشته از سوی مقام‌معظم‌رهبری به‌عنوان رئیس قوه قضائیه منصوب شد. او تنها 9 ماه بعد از حضورش در مسند ریاست این دستگاه یعنی در فروردین‌ امسال از برنامه تحولی خود برای این دستگاه رونمایی کرد تا شاید از این طریق بتوان تغییری در این دستگاه ایجاد کند. در این گزارش سراغ فعالان 4 تشکل دانشجویی رفتیم تا از نگاه آنها عملکرد دستگاه قضا در اژه‌ای را مورد بررسی قرار دهیم.

قوه قضائیه از اقتدار نیروهای مسلح ویژه حمایت کند

سیدعلی سیدمقدم، دبیر انجمن اسلامی دانشجویان مستقل دانشگاه اراک: قوه قضائیه در یک‌سال اخیر یک رویکرد عملگرا را داشته است و خوشبختانه شاهد یک شوی رسانه‌ای نبودیم و در عمل فعالیت قوه قضائیه را دیدیم، برای مثال عملکرد قوی قوه قضائیه در پاکسازی سواحل دریای خزر و خلیج‌فارس نقطه قوت قوه قضائیه در این یک‌سال بود که جای تقدیر دارد. مبحث بعدی فراهم کردن بستر اصلاح و اشتغال زندانیان است که تاثیر بسزایی در روند اصلاح شدن زندانیان داشته است و یکی از نقاط قوت قوه قضائیه در نظام زندانبانی کشور به شمار می‌رود. ما شاهد اشتغالزایی بیش از 50 درصد زندانیان بودیم. فراهم کردن بستر فنی مرخصی زندانیان از طریق پابند نیز عملکرد دیگر قوه قضائیه بود که باعث کمتر شدن هزینه زندانیان برای کشور و همچنین روند اصلاح غیرمستقیم برای زندانیان بود اما درکنار اقدامات مثبت قوه قضائیه عملکردهای منفی نیز وجود داشته است. سرعت‌ پایین رسیدگی و طولانی بودن روند رسیدگی به پرونده‌ها نقطه منفی در سیستم قضایی ایران است، همچنین بالا بودن هزینه‌های دادرسی باعث می‌شود بسیاری از شاکی‌ها به‌دلیل روند طولانی و هزینه بالای دادرسی مجبور به دست کشیدن از حق خودشان شوند. بخش دیگری که قوه قضائیه در آن عملکرد خوبی نداشت، ضعف در معاونت پیشگیری این قوه است، درحالی‌که اگر این بخش فعالیت مناسبی داشت، حجم پرونده‌های ورودی به‌شدت کاهش پیدا می‌کرد. در آخر نیز اعتصاب کارمندان دادگستری برای این قوه یک اتفاق ناگوار است و قوه قضائیه در این باره باید اقداماتی برای جلب رضایت قضات و کارکنان دادگستری مدنظر داشته باشد. یکی از نکات مثبتی که می‌توان در عملکرد اژه‌ای دید، این است که او چندین‌سال در سمت‌های مختلف قوه قضائیه فعال بوده؛ چه در سال 1377 که دادستان ویژه روحانیت بودند و چه امروزه که قاضی‌القضات است و یکی از ویژگی‌های مثبت او حضور پررنگش در بازدیدهای سرزده و بدون تشریفات است که موجب فعالیت نسبتا مثبت بخش‌های قضایی کشور شده است. او شخصیتی سازش‌ناپذیر در مبارزه با مفسدان دارد و برخوردهای قاطعش را در این زمینه دیده‌ایم که یکی از ویژگی‌های یک قاضی‌القضات خوب است. البته امید داریم که قوه قضائیه از اقتدار نیروهای مسلح حمایت ویژه‌ای داشته باشد و این حمایت صرفا کلامی نباشد و در عمل ما با این حمایت از سمت قوه قضائیه مواجه باشیم. طبق گفته اژه‌ای نیز ظرفیت قانونی برای حمایت از اقتدار نیروهای مسلح در کشور وجود دارد که امیدواریم که از این ظرفیت استفاده شود و نیروهای مسلح دغدغه‌ای در این مورد نداشته باشند؛ چراکه نیروهای انتظامی و مسلح حافظ امنیت جامعه هستند و اگر از اقتدار این نیروی خدمتگزار حمایت نشود امنیت شهروندان و جامعه به‌خطر خواهد افتاد.

مطالبه آحاد جامعه، برخورد شدید با بانیان وضع موجود کشور است

مهدی زربخش، مسئول بسیج دانشجویی دانشگاه آزاد اسلامی تهران – شمال: عملکرد قوه قضائیه طی یک‌سال اخیر در بعضی موارد همچون ادامه روند مبارزه با مفاسد اقتصادی و مسئولان فاسد در سطوح مختلف برای مردم جای امیدواری دارد که البته باید نمود این اتفاقات در جامعه برای مردم قابل‌لمس باشد. قوه قضائیه امید مردم در کشور جمهوری اسلامی ایران برای حق‌طلبی و عدالت، مخصوصا در جهت احقاق‌حقوق طبقه محروم جامعه است که این مبنا از اساس بنیادین انقلاب اسلامی بوده و خواهد بود. نکته مهمی که باید رویکرد جدید قوه قضائیه در شرایط فعلی کشور باشد تعامل با دیگر قوا آن هم به‌نفع مردم است، از این جهت که عمده‌ ریشه‌ مشکلات کلان کشوری به دست یک قوه یا یک دستگاه حل‌شدنی نیست و به تجمیع و همکاری ملموس قوا جهت حل این مشکلات نیاز دارد و مردم خواستار رفع فوری این مشکلات هستند. برای نمونه درمورد قوانین مخصوص کسب‌وکارها خصوصا کسب‌وکارهای مجازی نیاز به خردجمعی با جوانان متخصص و متعهدی است که در بطن این فناوری حضور دارند؛ نه اشخاصی که حتی مشاهده می‌شود با مفاهیم اولیه این فضا هم آشنایی ندارند و جالب اینکه در موضع کارشناسی بر تصمیم‌های کلان هم حضور دارند. در بحث انفعال و کارشکنی مسئولان در سطوح مختلف کشوری باید شرایط به‌گونه‌ای باشد که یک مسئول به سبب ترک فعل خود و کم‌کاری مورد مواخذه و تنبیه شدید قرار بگیرد، نه اینکه بعضا مشاهده می‌شد بعضی افراد حتی در سطوح وزرا باافتخار از ترک فعل سخن می‌گویند! چنین مساله‌ای باعث ایجاد ناامیدی شدید در بین مردم و دلسوزان کشور می‌شود و نیز مخالف بیانات صریح رهبری درخصوص ناامید نکردن جوانان و تزریق امید به کشور است.
عملکرد یک‌ساله قوه قضائیه در همکاری با دولت جدید قابل‌پیش‌بینی بود و البته قابل‌تقدیر هم بوده اما مطالبه بحق آحاد جامعه، برخورد شدید و انقلابی قوه قضائیه با بانیان وضع موجود کشور است. مهم‌ترین سرمایه‌ای که طی سال‌های اخیر در کشور ازدست ‌داده‌ایم، زمان و به‌تبع آن فرصت رشد کشور با استفاده از جمعیت جوان، متخصصان و متعهد حال حاضر کشور است و تا جایی که حتی با بهبود اوضاع کشور نمی‌توان بر خیانت نسلی که در سال‌های اخیر توسط بعضی مسئولان در کشور رخ‌داده به‌سادگی گذشت.

قوه قضائیه در مبارزه با کارچاق‌کن‌ها جدی‌تر عمل کند

محمدحسین پارسا، دبیر جامعه اسلامی دانشجویان دانشگاه تبریز: یکی از مهم‌ترین مباحثی را که در یک‌سال اخیر قوه قضائیه مطرح‌ شده است باید بحث مبارزه با مفاسد اقتصادی دانست که به‌صورت سیستماتیک با آن برخورد شده و در این راستا دادگاه‌های ویژه اقتصادی تشکیل شده و هماهنگی‌ای که به‌عمل آمده، به‌خوبی مبارزه با پرونده‌های فساد اقتصادی را در این چندسال نهادینه کرده است. تعاملی که با دولت و مجلس در این یک سال شکل گرفته نیز ازجمله نکات مثبت دوران اژه‌ای است. تخصصی کردن دادگاه‌ها نیز از موارد مهمی است که در این چندسال انجام شد. علی‌رغم اینکه ورودی پرونده‌ها به قوه قضائیه زیاد شده اما تلاش قضات باعث شد وضعیت نسبتا خوبی در این قوه حاکم باشد. احیای حقوق عامه، ارتباط با دانشگاه‌ها و سرکشی‌های متعدد به زندان‌ها و مصاحبه با زندانیان امنیتی و جلساتی که در این خصوص با اصحاب رسانه داشتند از مسائلی است که در این یک سال قوه قضائیه به آن پرداخت.
با این حال نقدی که می‌توان به این قوه وارد کرد عمدتا درمورد مسائل داخلی قوه قضائیه است، برای مثال کمبود بودجه که در رسانه‌ها گفته می‌شود و مشکلات داخلی دیگری هم وجود دارد. حجم ورودی پرونده‌ها باعث می‌شود تاحدی در رسیدگی به پرونده‌ها تعلل صورت بگیرد، هرچند این مساله به خود قوه قضائیه برنمی‌گردد. همچنین یکی دیگر از نقدهایی که می‌توان آن را متوجه دستگاه قضا دانست، اطاله دادرسی است، البته این مساله عوامل متعدی دارد اما درهرصورت مردم از اطاله دادرسی و اینکه پرونده به‌زودی نتیجه دهد- که این‌طور نیست- بسیار شاکی و ناراحت هستند. پرونده‌ها عمقی رسیدگی نمی‌شود و حجم زیاد پرونده‌ها باعث می‌شود از دقت آن کاسته شود. همین عدم دقت باعث تولید پرونده‌های بعدی می‌شود. قوه قضائیه باید آموزش‌های متعددی حتی برای وکلا بگذارد، چون بعضی از وکلا زمانی که طرح دعاوی می‌کنند به‌اشتباه آن را انجام می‌دهند و باعث می‌شوند دعاوی به‌صورت شکلی رد شود. در دعاوی‌ای که مطرح می‌شود و احکام صادره به‌وضوح مشاهده می‌شود اکثرا قضات محاکم پرونده را مختومه اعلام می‌کنند. همچنین با توجه به مشکلاتی که در قوه است باید از تجربیات قضات بازنشسته و قضات مجرب استفاده شود اما با توجه به اینکه امکانات قوه محدود است، قضات نمی‌خواهند در حوزه کاری خود بمانند و این خود معضل بسیار جدی برای قوه قضائیه است، از سوی دیگر قضاتی که تازه‌کار هستند تا به کار اشراف پیدا کنند، زمان‌بر است و به همین دلیل قوه قضائیه باید فکری به‌حال این موضوع کند.
نقد دیگری که می‌توان وارد کرد عدم ارتباط قوه قضائیه با مجامع علمی است و در آموزش ضمن خدمت قضات نیز می‌توانند از ظرفیت این جوامع استفاده کرد. یکی دیگر از اشکالات وارد به قوه قضائیه این است که دادگاه‌ها تخصصی نیستند، درحالی‌که کشورهای دیگر برای دادگاه‌های حوزه‌های مختلف به‌صورت تخصصی رسیدگی می‌کنند اما در دادگاه‌های ایران این‌طور نیست و متاسفانه صرفا تقسیم‌بندی حقوق، کیفری و خانواده وجود دارد، درحالی‌که مسائل حقوقی و کیفری بسیار پیچیده هستند. قوه قضائیه در مبارزه با کارچاق‌کن‌ها جدی‌تر عمل کند. متاسفانه بحث شهودها و داورهای دروغین باعث می‌شود دعاوی و احکامی که صادر می‌شود متقن نباشد. قضات فرصت کافی ندارند و زمانی که 200 پرونده ارجاع داده می‌شود، مجبورند به‌سرعت تصمیم بگیرند و از کیفیت کار کاسته می‌شود. یکی از موارد قوانین است که به‌روز نیستند و بسیاری از آنها هم متراکم هستند، در چنین شرایطی قطعا شاهد فرسودگی جسمی و روحی قضات در رسیدگی به پرونده‌ها خواهیم بود.
در چنین شرایطی طبیعتا دستگاه قضایی باید اولویت‌هایی را برای خود در نظر بگیرد که از نگاه بنده این قوه باید هرچه زودتر به‌سمت تخصصی کردن محاکم حرکت کند. رفع اطاله دادرسی نیز باید موردتوجه بوده و برای قضات برنامه‌ها متنوعی در نظر گرفته شود و همچنین بحث معیشت کارمندان و قضات پیگیری شود؛ چراکه اگر این قوه اصلاح شود تمامی جامعه اصلاح می‌شوند.

برخورد جدی قوه قضائیه با مفسدان از مولفه‌های پیروزی در جنگ اقتصادی است

سعید واشقانی‌فراهانی، دبیر انجمن اسلامی دانشجویان تحکیم وحدت دانشگاه امام‌خمینی‌(ره): از زمان انتخاب محسنی‌اژه‌ای به ریاست قوه قضائیه شاهد اصلاحات صورت گرفته خوبی در آن هستیم، به‌طور مثال بازدیدهای میدانی اژه‌ای از زندان، دادگاه‌ها و... باعث شد رئیس دستگاه قضا به‌صورت مستقیم از مشکلات مردم اطلاع پیدا کرده و درصدد برطرف کردن یا اصلاح برخی امور برای تسریع روند حل مشکلات مردم برآید.
یکی از اقدامات خوبی که در زمان ریاست اژه‌ای صورت گرفت تخریب منازل و ویلاهای مسکونی افراد یا وزارتخانه‌هایی بود که حریم دریا یا محیط‌زیست را اشغال کرده بودند؛ اثرگذاری این اقدام به‌حدی بود که در میان اقشار مختلف مردم مورد تحسین قرار گرفت. به‌صورت‌کلی باید بگویم عملکرد یک‌ساله اژه‌ای قابل‌قبول است اما امید است امسال به مسائل مهم‌تری که درحال‌حاضر به دغدغه کشور و نظام تبدیل‌شده، بیشتر اهمیت داده شود و قوه قضائیه به‌دنبال مبارزه با آن باشد.
البته نقدی که به رئیس قوه قضائیه وارد است که نه‌تنها نقد مردم هم به‌شمار می‌رود، بلکه یکی از مطالبات آنها نسبت به این دستگاه هم است، محاکمه بانیان وضع موجود است؛ چراکه امروز شاهد شرایط سخت اقتصادی برای مردم هستیم و در چنین شرایطی درست نیست کسانی که خودشان بانی وضع موجود هستند، آزادانه برای خود بچرخند و خودشان را از اتفاقات به‌وجود آمده پاک کنند. به‌عنوان‌مثال افرادی که مسبب به وجود آمدن مشکلات دلار ۴۲۰۰ برای کشور هستند باید به اشد مجازات برسند اما در عمل می‌بینیم که این افراد آزادانه برای خود در کشور می‌چرخند.
یکی از نکاتی که باید نسبت به شرایط امروز قوه قضائیه طرح کرد، این است که این دستگاه باید با توجه به وضع موجود برای خود اولویت‌بندی داشته باشد؛ چراکه ما در شرایطی قرار داریم و شاهد هستیم که هر روز یک فساد در یک حوزه به‌وجود می‌آید. به‌عنوان‌مثال یک کارخانه که مجوز گران کردن بعد از آزادسازی یارانه‌ها را گرفته، دیگر حق ندارد کالاهای خود را دوباره گران کند اما می‌بینیم خودسرانه و هر هفته قیمت کالا را افزایش می‌دهد، قطعا در این شرایط باید قوه قضائیه به‌شدت با چنین تولیدی و کارخانه‌ها برخور‌د کند. همچنین قوه قضائیه باید با مسئولان متخلف در وزارتخانه‌ها یا در دولت که تصمیمات آنها بر معیشت و زندگی مردم تاثیرگذار است نیز برخورد جدی داشته و با فساد وزارتخانه و سازمان‌ها مبارزه کند. قطعا یکی از مولفه‌های پیروز شدن در این جنگ اقتصادی برخورد جدی قوه قضائیه با مفسدان و متخلفان است.