کابل خارجی را قطع نکنید

سیدمهدی موسوی‌تبار، خبرنگار گروه فرهنگ: دوبله جذاب، دوبلورهای حرفه‌ای، شبکه‌های تلویزیونی محدود، سبد خالی همان شبکه‌ها، شرایط خاص تاریخی و اجتماعی، داستان‌های جذاب و متناسب با همان دوره و فرهنگ جامعه و... را دلایل اقبال عمومی به سریال‌های خارجی عنوان می‌کنند. سریال‌هایی که گاه آنقدر محبوب بودند که روی سبک زندگی برخی از خانواده‌ها و طبقات اجتماعی اثر می‌گذاشتند و گاه اسامی‌شان به‌خاطر محبوبیت بالا روی سردر مغازه‌ها می‌رفت. داستان‌های ادامه‌دار یا سریال‌های تلویزیونی در همه‌جای جهان طرفدار دارند و در کشور ما هم پیش و پس از انقلاب مخاطبان خاص خودش را داشته و همچنان دارد. هرچه بیشتر گذشت اقبال به سریال‌های خارجی شبکه‌های تلویزیونی کمتر شد و آخرین شخصیت‌های محبوب و ماندگار، همچنان جومونگ و یانگوم هستند و در دهه 90 کمتر سریال خارجی توانست موفقیت مجموعه‌های قبلی را تکرار کند.
اگر در دهه 60 بخشی در سازمان صداوسیما با عنوان بخش «تامین برنامه» وجود داشته و کارش هم پیدا کردن سریال‌های متناسب با همان روزگار با کمترین سانسور هم بوده اما این اتفاق در دوره‌های مدیریتی بعدی یا نیفتاد یا به اشکال دیگری رخ داد که خروجی مطلوبی را همراهش نداشت. شناخت دقیق جامعه خودی به‌عنوان مقصد پخش سریال‌ها و البته آگاهی از جامعه مبدا و اصول و فرهنگش، ترکیبی را می‌ساخت که می‌توانست مخاطبان را پای تلویزیون بنشاند و خیابان‌ها را خلوت کند. هرچه تعداد سریال‌های تولیدی خارج از ایران بیشتر شد، سهم سریال‌های دوبله‌شده در شبکه‌های خودمان رو به افول گذاشت. از سویی مخاطب به‌دنبال زیرنویس‌های چسبیده بود و از سوی دیگر صداوسیما نمی‌خواست هزینه بالایی برای دوبله فیلم‌ها متحمل شود و به این دلیل که پروژه را ارزان ببندد مجبور بود با صداها و دوبلورهای متوسط یا تازه‌کار همکاری کند. سریال‌های پخش‌شده گاهی انتخاب نمی‌شدند و ضمیمه یک معامله اقتصادی بودند و نیروی متخصصی آنها را رصد و گزینش نکرده بود. به‌جای تحقیق، «شانس» عامل موثری در استقبال مخاطبان با یک سریال بود و امکان داشت در میان مثلا 10 سریال، دو مجموعه قابل‌قبول هم پیدا شود که در کنداکتور شبکه پنج یا شبکه دو قرار بگیرد.
به بهانه حمایت از سریال‌های داخلی و الگو قرار دادن سبک زندگی ایرانی، سریال‌های خارجی به حاشیه رفتند و شگفت‌آور اینکه سریال‌های ایرانی پخش‌شده هم نمی‌توانستند در گسترش سبک زندگی ایرانی موفق باشند. ساخت انبوه سریال‌های داخلی متوسط، تمام آن چیزی است که در یک دهه اخیر شاهدش بودیم. گسترش شبکه‌های نمایش خانگی و حضور فعال پلتفرم‌ها هم باعث شد سریال‌های تولیدی داخلی در آنجا محور قرار بگیرند و سریال‌های خارجی هم با هدف کاهش هزینه‌ها با یک دوبله ضعیف یا متوسط پخش شوند. بستر سریال‌های خارجی، کانال‌های تلگرامی یا فلش‌هایی بود که داخل سیستم‌ها می‌رفتند و سریال‌های تازه‌تولید با زیرنویس‌های به‌روز جلوی چشمان مخاطبان رژه می‌رفتند.
سریال‌های خارجی همچنان برای خانواده‌ها و افراد اهمیت دارد اما زمین‌بازی‌اش فرق کرده و صداوسیما نتوانسته میزبانی درستی از این بستر فراهم کند؛ یا برای سریال‌ها مدیر و عوامل دوبله مناسبی انتخاب نمی‌کند یا اگر هم دوبله‌ای حرفه‌ای روی سریال صورت می‌گیرد با زمان پخش نامناسب آن را هدر می‌دهد. باید از این ظرفیت استفاده کرد. آمار سریال‌های تولیدشده در کشورهای همسایه را پیش از این منتشر کردیم و به‌واسطه نزدیکی فرهنگی یا اعتقادی، می‌توانیم از این ظرفیت به‌خوبی استفاده کنیم. اگر زمانی بیننده تلویزیون نمی‌توانست زمان دیدن سریال‌ها را خودش انتخاب کند امروز اما اوضاع فرق کرده و پلتفرم‌هایی مانند تلوبیون هم می‌توانند به کمک تلویزیون بیایند و دیگر نگرانی دیر رسیدن یا ندیدن قسمت‌های جدید وجود ندارد. تلویزیون باید به‌جای مثلا 10 سریال متوسط خارجی، سه، چهار سریال باارزش و دیدنی خارجی را که متناسب بافرهنگ و اعتقادات خودمان است انتخاب، دوبله و در زمان مناسب پخش کند تا یک‌بار دیگر از این ظرفیت استفاده بهینه کند. هزینه انتخاب و دوبله حرفه‌ای یک سریال، به‌مراتب کمتر از هزینه ساخت یک سریال ضعیف یا متوسط است.

در این رابطه بیشتر بخوانید:

مروری بر چند سریال خارجی که از تلویزیون ایران پخش شدند (لینک)