چند چهره دانشگاهی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» مطرح کردند
فاطمه طاری‌بخش – زهرا رمضانی، گروه دانشگاه: جهاد دانشگاهی را باید جزء نهادهایی تلقی کرد که از دل انقلاب اسلامی بیرون آمده و علی‌رغم تحولات زیادی که درطول چهاردهه گذشته تجربه کرده است. نهادی که در سال 59 و به دستور امام‌خمینی(ره) شکل گرفت تا دانشجویان و اساتید را برای انجام فعالیت‌های علمی ساماندهی کند و امروز به‌حدی گسترده شده که دامنه فعالیت‌هایش به وسعت جغرافیای کشور است. این نهاد غیردولتی با هدف گسترش تحقیقات و شکوفایی استعدادها در سطح جامعه، توسعه امور فرهنگی در سطح جامعه از طریق همکاری با حوزه، دانشگاه و دیگر نهادهای فرهنگی و همچنین گسترش طرح‌های کاربردی و نیمه‌صنعتی از طریق پیوند با مراکز علمی و تحقیقات با هدف به‌کارگیری نتایج پژوهش ایجاد شده بود. اهدافی که 9 وظیفه را به‌طور خاص متوجه این نهاد می‌کند که ازجمله آنها می‌توان به انجام تحقیقات توسعه‌ای و کاربردی، پیگیری طرح‌های تحقیقاتی جهاد تا پایان مرحله نیمه‌صنعتی و صنعتی، ارائه خدمات علمی- فنی در حوزه‌های مختلف و موردنیاز جامعه، تبلیغ و ترویج فرهنگ و هنر اسلامی و برنامه‌ریزی فرهنگی و تربیتی و... اشاره کرد. شاید عنوان جهاد دانشگاهی برای اهالی علم بیش از هر چیز تداعی‌کننده فعالیت‌های های‌تک حوزه فناوری باشد اما با نگاهی به شرح وظایف و مجموعه‌های تحت‌مدیریت جهاد دانشگاهی گستردگی‌اش در حوزه‌های آموزشی، فرهنگی، دانشجویی، رسانه‌ای، تحقیقاتی و پژوهشی آن هم با زمینه‌های مختلف را می‌توان به‌خوبی درک کرد. این نهاد امروز نه‌تنها در حوزه نشر حضور فعالی دارد، بلکه فعالیت‌های فرهنگی خود را با ایجاد سازمان قرآنی دانشگاهیان کشور، سازمان دانشجویان و راه‌اندازی مرکز افکارسنجی گسترده‌تر هم کرده است. همچنین این نهاد با در اختیار داشتن سه‌پژوهشگاه رویان، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی و پژوهشگاه ابن‌سینا اقدامات قابل‌قبولی را انجام داده، امروز ممکن است برخی حتی جهاد را به‌درستی نشناسند اما با نام فعالیت رویان آشنایی دارند. درکنار این پژوهشگاه‌ها، جهاد دارای 29 پژوهشکده و سه‌مرکز پژوهشی شامل مرکز اطلاعات علمی، مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران و همچنین مرکز ملی تحقیقات پیش بالینی پزشکی بازساختی رویان نیز هست.
جهاد دانشگاهی دستی هم در حیطه آموزش دارد، به‌طوری‌که امروز دو دانشگاه علم و فرهنگ تهران و علم و هنر یزد به‌طور مستقیم زیر نظر این سازمان بوده و 6 موسسه آموزش عالی نیز در سطح کشور دارد، البته حیطه آموزش جهاد دانشگاهی به دانشکده علوم پایه و فناوری‌های نوین علوم پزشکی، 157 مرکز آموزش مهارتی و تخصصی و 41 مرکز آموزش علمی و کاربردی هم رسیده است.
این نهاد سه‌پارک علمی و فناوری در اختیار دارد یکی از آنها در کرمانشاه و دیگری در البرز دایر است. پارک ملی علوم و فناوری‌های نرم و صنایع فرهنگی را هم باید سومین پارک علم و فناوری این نهاد برشمرد. ایجاد 24 مرکز رشد و 37 مرکز نوآوری و شتاب‌دهی در سراسر کشور از دستاوردهای دیگر در این حوزه به‌شمار می‌رود. جهاد از مجموعه‌های فعال در حوزه رسانه هم محسوب می‌شود و امروز سه‌رسانه ذیل این نهاد فعالیت می‌کند. حمیدرضا طیبی بعد از سه‌دوره ریاست سه‌ساله بر جهاد دانشگاهی در هفته اول خردادماه امسال با تصمیم هیات‌امنا و تایید شورای عالی انقلاب فرهنگی از مسند کنار رفت تا بعد از 9 سال روح‌الله دهقانی‌فیروزآبادی جایگزینش شود. اتفاقی که هفته گذشته با برگزاری جلسه معارفه رئیس جدید رنگ‌وبوی جدیدی به این نهاد غیردولتی بخشید و فصل جدیدی از فعالیت‌ها و ریل‌گذاری‌ها را پیش روی جهاد گذاشت. مولفه‌ای که باعث شد سراغ 6 فعال دانشگاهی برویم و از آنها درباره اولویت‌های جدید جهاد دانشگاهی در دوره جدید بپرسیم که در ادامه می‌خوانید.
رئیس سابق دانشگاه صنعتی‌شریف:
حوزه IT و بیوتکنولوژی باید اولویت‌های اصلی جهاد دانشگاهی قرار بگیرد
رضا روستاآزاد، رئیس سابق دانشگاه صنعتی‌شریف با تاکید بر اینکه روح‌الله دهقانی‌فیروزآبادی، فردی بسیار خوش‌فکر است که می‌تواند نقش موثری در جهاد دانشگاهی داشته باشد، گفت: «معتقدم این فرد همان کارهای خوبی را که در دانشگاه آزاد اسلامی در حوزه فناوری انجام داده را می‌تواند در جهاد دانشگاهی هم انجام دهد و قطعا این مساله باعث می‌شود تا جهاد از حیث فناوری توسعه زیادی پیدا کند؛ البته اینکه در این مسیر باید چه اقداماتی را به شکل ویژه انجام داد، قطعا رئیس جهاد بهتر از دیگران می‌داند.»
او ادامه داد: «شاکله جهاد دانشگاهی از فناوری خوبی برخوردار است و امروز هم می‌تواند این ماهیت را حفظ کرده و در تعامل با دیگر بخش‌های صنعتی از آن بهره ببرد. درست است که مثلا در دوره مدیریت قبلی اگر جهاد وارد ساخت دکل نفتی می‌شد، وزیر وقت نفت عنوان می‌کرد که اصلا چنین توانی در داخل کشور وجود ندارد، اما امروز وضعیت متفاوت شده، همراهی بخش‌های مختلف باعث می‌شود تا وضعیت برای جهاد دانشگاهی بهتر شود. قطعا در چنین شرایطی مدیران بخش‌های مختلف این نهاد باید بیشترین استفاده را ببرند تا نه‌تنها مشکلات موجود در بخش‌های مختلف کشور را حل کنند، بلکه بتوانند نقش پررنگ‌تری در نزدیک‌تر کردن هر چه بیشتر دانشگاه‌ها با صنایع ایفا کنند.»
رئیس اسبق دانشگاه صنعتی‌شریف بیان داشت: «معتقدم شرایط امروز کشور باعث می‌شود تا شاهد دوران اوج‌گیری جهاد دانشگاهی در حوزه فناورانه باشیم؛ البته این مهم منوط به آن است که در این مسیر نقشه کار مشخص باشد و این‌طور نباشد که همه کارها همزمان با یکدیگر دنبال شود. به عبارت دیگر باید اولویت‌های کاری جهاد دانشگاهی برای دوران جدید مشخص شود. در این راستا نیز معتقدم اولویت باید حوزه‌هایی باشد که ارزش افزوده بیشتری را برای کشور و خود جهاد دانشگاهی ایجاد می‌کند. قطعا با توجه به رشد تکنولوژی و حرکت دنیا به سمت استفاده از تکنولوژی‌های به روزتر در این حوزه، طبیعی است که جهاد دانشگاهی هم باید اولویت خود را در حوزه‌هایی مانندIT، مواد نو، فضای مجازی و مدیریت بگذارد. معتقدم رئیس فعلی جهاد نیز قطعا در این حوزه فعال‌تر خواهد شد.»
روستاآزاد تصریح کرد: «بیوتکنولوژی هم جزء مواردی است که باید در دستور کار ویژه جهاد دانشگاهی قرار بگیرد. از سوی دیگر ما امروز در کشور با مشکلات مرتبط با حوزه آب روبه‌رو هستیم و می‌طلبد تا جهاد دانشگاهی در این حوزه هم ورود جدی داشته باشد و با شناسایی چالش‌های این حوزه، درصدد رفع آنها برآید.»
او خاطرنشان کرد: »جهاد دانشگاهی به‌عنوان پلی میان دانشگاه و صنعت می‌تواند اثرگذاری جدی در این زمینه داشته باشد و درصورت نقش‌آفرینی در این زمینه این امکان فراهم خواهد بود که نه‌تنها به دانشگاه، بلکه در راستای حل نیازهای صنعت و در حوزه کلان‌تر رفع نیازهای کشور در این حوزه به‌ویژه در شرایط تحریمی امروز، نقش قابل‌توجهی را ایفا کند.»
رئیس سابق دانشگاه علم و صنعت:
امکانات سخت‌افزاری جهاد دانشگاهی به بدنه مراکز آکادمیک متصل شود
جبارعلی ذاکری، رئیس سابق دانشگاه علم و صنعت با بیان اینکه اگر بخواهم نگاهی به زیرشاخه‌های جهاد دانشگاهی بیندازیم باید بگویم جهاد دانشگاهی این دانشگاه یکی از موفق‌ترین شاخه‌های جهاد دانشگاهی به‌شمار می‌رود، گفت: «این مرکز در موضوع فناوری حمل‌ونقل و هم در تولید کشنده‌های برقی با راه‌آهن گام‌های خوبی را برداشته و از ظرفیت دانشکده مهندسی راه‌آهن دانشگاه استفاده کرده و شاید این یک سمبل موفقی از همکاری میان جهاد و دانشگاه باشد که باید به‌عنوان یک الگوی موفق در دیگر حوزه‌ها نیز تعمیم داده شود.» او ادامه داد: «قطعا ظرفیت جهاد دانشگاهی هم از حیث امکانات و تجهیزات و ظرفیت دانشگاه‌ها به‌ویژه دانشگاه‌هایی که در حوزه‌های مشخصی قطب به‌شمار می‌روند، باید به یکدیگر متصل شوند. در همین راستا اولین گامی که رئیس جهاد دانشگاهی باید آن را مدنظر قرار دهد، شناسایی ظرفیت‌های موجود در دانشگاه‌ها و خود جهاد است تا بتواند تعامل خوبی را میان قطب‌های دانشگاهی و این سازمان ایجاد کند. از طرف دیگر تا امروز گام‌های فناورانه خوبی از سوی مراکز آکادمیک با دیگر صنایع برداشته شده که باید ادامه یابد و قطعا در این زمینه جهاد دانشگاهی هم می‌تواند به‌عنوان رکن سوم وارد کار شود.» رئیس سابق دانشگاه علم و صنعت در توضیح بیشتر این مساله گفت: «اگر جهاد دانشگاهی بتواند همکاری‌های سه‌جانبه‌ای میان خود، دانشگاه‌ها و بخش‌های مختلف صنایع ایجاد و این ارتباط را قوی‌تر کند، طبیعی است که در حوزه تعامل بین صنعت و دانشگاه جهشی ایجاد خواهد شد و پیشبرد برنامه‌ها با سرعت بیشتری دنبال می‌شود. همچنین در حوزه قراردادهایی که صنعت محور بوده و در راستای بی‌نیازی کشور از واردات محصولاتی که تا چند سال قبل وارداتی محسوب می‌شد نیز اتفاقات خوبی رخ می‌دهد.»
ذاکری بیان داشت: «این محصولات عمدتا دانش‌بنیان و فناورمحور هستند و با توجه به شرایط تحریمی کشور باید گام‌های ویژه‌ای در این حوزه برداشته شود. درست است که امروز شرکت‌های دانش‌بنیان دانشگاه‌های مختلف در این حوزه وارد شده، اما باید از ظرفیت تمام متخصصان کشور بهره برد و قطعا ورود جهاد دانشگاهی در این حوزه اقدامات خوبی را رقم خواهد زد. نباید فراموش کرد که مراکز جهاد دانشگاهی در داخل مراکز آکادمیک نیز شاخه‌بندی هستند و می‌توان با مرتبط کردن آنها با بخش‌های مختلف صنعت سرعت به اتمام رسیدن پروژه‌های صنعتی را افزایش داد. به‌طور مثال امروز شاخه برق قدرت جهاد دانشگاهی در دانشگاه علم و صنعت جزء قوی‌ترین شاخه‌ها است و وقتی در این حوزه فعالیت‌های فناورانه محوری در این دانشگاه وجود دارد که می‌تواند به کمک بخش‌های مختلف صنعت برود و باید بسترهای لازم این کار بیش از پیش تقویت شود.»
او افزود: «نکته اولی که برای جهش فعالیت‌های جهاد دانشگاهی باید به مدیران آن توصیه کرد این است که قطعا امروز محمل فعالیتی در داخل کشور فراهم بوده و تجهیزات لازم را هم در اختیار داریم اما باید از ظرفیت علمی دانشکده‌ها، دانشگاه‌ها، اساتید، آزمایشگاه‌ها بیش از پیش استفاده شود. در مقابل هم لازم است تا از ظرفیت سخت‌افزاری جهاد دانشگاهی برای رفع تحریم‌ها استفاده کرد و اگر همین یک مورد به صورت جدی مورد توجه قرار بگیرد طبیعتا طی یکی دو سال آینده شاهد موفقیت‌های چشمگیری در حوزه‌های مختلف خواهیم بود.»
رئیس سابق دانشگاه علم و صنعت تصریح کرد: «قطعا روسای جهاد دانشگاهی از ظرفیت‌های این سازمان بیشتر از دیگران آگاهی دارند و باید این ظرفیت‌ها در راستای رفع مشکلات استفاده شود. مولفه‌ای که نباید فراموش شود اینکه امروز دانشگاه‌ها در شکل‌گیری شرکت‌های دانش‌بنیان پیش رو هستند و در حوزه‌های خاصی نیز مراکز آکادمیک فعالیت‌های مشخصی دارند و در همین مسیر نیز جهاد دانشگاهی قله‌های دانشی و فناوری مشخصی داشته که می‌توان از این قله‌ها برای سرعت دادن به فعالیت‌های دانش‌بنیانی کمک گرفت. همچنین شناخت خوبی روی نیازهای کشور دارد و می‌تواند در راستای تسهیل و شناسایی نقاط ضعف فعالیت‌های خوبی داشته و برنامه‌ریزی لازم را را هم برای رفع آنها انجام دهد.»
ذاکری خاطرنشان کرد: «جهاد دانشگاهی در حوزه تجهیزات حساس موردنیاز بخش‌های مختلف کشور و محصولات تحریمی می‌تواند گام‌های خوبی برداشته و خلأهای موجود در این حوزه را پر کند. هر چند بسیاری از دانشگاه‌ها گام‌هایی را در این زمینه برداشته‌اند، اما قطعا ورود جهاد می‌تواند اثرگذاری خوبی داشته باشد؛ چراکه این سازمان تجهیزات سخت‌افزاری و بسترهای خوبی را برای رفع چالش‌های فناورانه در اختیار دارد.»
عضو هیات‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی:
جهاد دانشگاهی استراتژی خود در حوزه رسانه را مشخص کند
رضا صابری، عضو هیات‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به نقش رسانه در پیشبرد برنامه‌های فناورانه و پژوهشی جهاد دانشگاهی گفت: «مدیران امروز باید این مهم را به خوبی درک کنند که استفاده از رسانه باعث می‌شود کارآمدی‌های سازمان مربوطه افزایش پیدا کند. اما امروز متاسفانه به رسانه‌تنها به‌عنوان یک ابزار یا تکنیک نگاه می‌کنیم، درحالی‌که در دنیای امروز، رسانه به یک نهاد اجتماعی تبدیل شده و بشر در عمل دیگر بدون رسانه نمی‌تواند کارکردهای خود در بخش‌های مختلف را محقق کند. اگر چه امروز رسانه متاثر از شرایط اقتصادی و اجتماعی است، اما در اینکه رسانه خود بر این دو حوزه اثرگذار است، شکی نیست.» او در توضیح بیشتر این مساله افزود: «مجموعه‌هایی مانند جهاد دانشگاهی که پیوست خوبی هم داشته و از همه مهم‌تر ارتباط مستقیمی با نخبگان جامعه دارد، قطعا با اتکا به رسانه می‌تواند وسعت کارآمدی‌اش را در حیطه‌های مختلف به‌ویژه در فعالیت‌های علمی به عمق جامعه گسترش دهد. قطعا مدیران جهاد دانشگاهی باید از ظرفیت موجود خود در این حوزه استفاده کنند، حال می‌خواهد این کار با استفاده از رسانه‌هایی مانند رادیو، تلویزیون و روزنامه که از آنها به‌عنوان رسانه‌های سنتی نام برده می‌شود، باشد یا از طریق رسانه‌هایی که روابط‌عمومی‌ها از آن بهره می‌گیرند، یعنی همان بولتن و بروشور اما واقعیت این است که چنین ظرفیتی باید در خدمت این سازمان قرار بگیرد. عضو هیات‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی با تاکید بر اینکه امروز رسانه‌های نوین جایگاه خودشان را در حوزه اثرگذاری‌های اجتماعی باز کرده‌اند، تصریح کرد: «از آنجایی که جهاد دانشگاهی مخاطبان خاص خود را دارد و مجموعه نخبگانی را در حیطه‌های مختلف در بر می‌گیرد، نیاز دارد تا از طریق رسانه ارتباطش را با بدنه نخبگانی بیشتر کند. به عبارت دیگر این سازمان باید با استفاده از ابزار رسانه‌ای و نحوه تعامل خود با مخاطبانش را تعریف کند.»
صابری اظهار داشت: «در دوره مدیریتی جدید در وهله اول باید مشخص شود که جهاد دانشگاهی می‌خواهد چه پیام و چه محتوایی را منتقل کند و این اصلی‌ترین کاری است که باید صورت بگیرد. بعد از آن مدیران جهاد باید به یک سوال پاسخ دهند، آن هم اینکه در حوزه رسانه چگونه می‌خواهند پیام خود را منتقل کنند. طبیعی است که در این مسیر نیاز دارند تا استراتژی‌ها را تعیین و برنامه‌های اجرایی آن را نیز مشخص کنند. به عبارت دیگر برای این کار باید 3 مولفه را مشخص کنند، اول اینکه مخاطب‌شناسی‌شان را انجام دهند، دوم اینکه بهترین پیام را تولید کنند و در مرحله آخر نیز باید بهترین رسانه را برای انتقال آن درنظر بگیرند.»
او ادامه داد: «قطعا تعیین 3 مولفه ذکر شده، باعث می‌شود تا مدیران جهاد دانشگاهی بتوانند در بازه‌های زمانی مشخص، بازخوردهای فعالیت‌هایشان را مورد ارزیابی قرار دهند. تحقق و تداوم این مساله باعث می‌شود تا مدیران جهاد دانشگاهی به این نتیجه برسند که در اهداف کلی تعیین شده برای این سازمان موفق بوده‌اند یا خیر.»
عضو هیات‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی خاطرنشان کرد: «درست است که شاید یک مدیر در مجموعه سازمانی‌اش، این تصور را داشته باشد که فردی کار آمد است، اما امروز در حوزه رسانه این مخاطبان هستند که نقش اصلی را در ارزیابی سازمان‌ها ایفا می‌کنند و تعیین خط‌مشی‌ها در این حوزه می‌تواند نگاه درست‌تری به مدیران برای ارزیابی خود و نحوه عملکرد سازمان زیرمجموعه‌اش ارائه دهد.»
رئیس سابق دانشگاه امیرکبیر:
اولویت‌های امروز جهاد دانشگاهی منطبق برنیازهای فناورانه صنایع باشد
سیداحمد معتمدی، رئیس سابق دانشگاه امیرکبیر درباره جهاد دانشگاهی و نقش این سازمان در تسهیل برقراری ارتباط میان صنعت و دانشگاه گفت: «تغییرات زیادی در این مسیر اتفاق افتاده است؛ چراکه از ابتدای فعالیت این سازمان قرار بود جهاد دانشگاهی در کنار دانشگاه و مکمل آن حرکت کند، اما اتفاق‌هایی افتاد که از دانشگاه فاصله گرفت. البته جهاد به‌عنوان نهادی علمی فعالیت‌های مثبتی انجام داد و به هر حال یک نهاد موثر در حوزه علوم و تحقیقات و فناوری به‌شمار می‌رود.»
او ادامه داد: «در جریان بودم که مدیریت قبلی جهاد دانشگاهی اقدامات بسیار خوبی را انجام داده، هرچند قطعا حوزه علوم و فناوری حوزه وسیعی است و هر چقدر نهادها روی آن کار کنند، باز هم جای کار زیادی وجود دارد و نمی‌توان گفت که با حوزه محدودی روبه‌رو هستیم و دیگر نیاز به کار کردن نیست.»
رئیس سابق دانشگاه امیرکبیر تصریح کرد: «قطعا به خوبی می‌توان فعالیت‌هایی را در حوزه فناوری انجام داد، اما جهاد دانشگاهی در این مسیر باید به‌گونه‌ای حرکت کند که مکمل دانشگاه و مراکز تحقیقاتی و نهادهای دیگر باشد و تداخلی بین فعالیت‌های آنها ایجاد نشود. طبیعتا برای عدم ایجاد تداخل در کارها باید تقسیم کار وجود داشته باشد و تنها از این طرق است که می‌توان جلوی موازی‌کاری و تداخل در روند کارها را گرفت.»
معتمدی با تاکید بر اینکه بدترین آفت در تمامی کارهای اجرایی ناهماهنگی و دوباره‌کاری و هدر دادن منابع است، بیان داشت: «خوشبختانه در مدیریت قبلی جهاد این حس وجود نداشت که فعالیت‌های جهاد تداخلی با اقدامات دانشگاه‌ها دارد و امیدوارم این مسیر همچنان در جهاد ادامه داشته باشد و اقدامات قوی‌تری نیز در این زمینه صورت بگیرد.»
او درباره اولویت‌هایی که باید در دوره جدید جهاد دانشگاهی مورد توجه قرار بگیرد، اظهار داشت: «به هر حال اگر فعالیت جهاد را در حوزه علوم، تحقیقات و فناوری درنظر بگیریم، باید به حوزه فناوری بیشتر پرداخته شود. یعنی با توجه به اینکه در حوزه آموزش و تحقیقات دانشگاه‌های قوی‌ای وجود دارد، شاید نیازی نباشد که جهاد در این عرصه وارد شود اما در حوزه فناوری خلأ هست که بین صنعت و دانشگاه به وجود آمده و این سازمان می‌تواند به آن ورود کند. ما خلأهای زیادی در این ارتباط داریم و به نظر می‌رسد؛ اگر جهاد در این زمینه کار کند می‌تواند کمک موثری باشد.»
رئیس سابق دانشگاه امیرکبیر خاطرنشان کرد: «باید به این مساله توجه شود که حوزه فناوری مراحل مختلفی دارد و باید به همه این موارد توجه شود. به عبارت دیگر ما بخش‌هایی را داریم که فناوری را از بخش نیمه‌صنعتی به مراحل صنعتی می‌رساند و جهاد دانشگاهی در حوزه‌هایی که فناوری به صنعت متصل می‌شود، باید ورود کند؛ چراکه دانشگاه‌ها در این حوزه کمتر امکان ورود دارند.»
رئیس اسبق جهاد دانشگاهی:
باید وظایف جهاد دانشگاهی را براساس نیاز روز تعریف کرد
محمدحسین یادگاری، رئیس اسبق جهاد دانشگاهی درباره فعالیت‌های جهاد دانشگاهی گفت: «در راه‌اندازی جهاد دانشگاهی قصد بر این بود که جهاد جایگاهی برای ارتباط دانشگاه با صنعت باشد، یعنی ارتباط تنگاتنگی را برای فارغ‌التحصیلان دانشگاهی در داخل این سازمان با صنعت ایجاد کرده تا از این طریق بتواند مشکلات و معضلات جامعه را حل کند. درواقع ماموریت جهاد دانشگاهی این بود که مشکلات جامعه را حل کند، مولفه‌ای که امروز هم مطرح بوده و مقام‌معظم‌رهبری نیز درباره آن بارها صحبت کرده‌اند.»
او با تاکید بر اینکه جهاد دانشگاهی قرار بود به حل مشکلات و معضلات جامعه و صنعت بپردازد، ادامه داد: «اما متاسفانه این نهاد در عمل نتوانست هدف اصلی خود را به دلیل شرایط خاصی که در دوران ابتدایی داشت، دنبال کند، به‌طوری‌که بعدها در دوره دولت نهم و دهم شاهد تاسیس معاونت فناوری ریاست‌جمهوری بودیم، درحالی‌که وظایفی برای این معاونت تعریف شده است. در اصل در مسئولیت جهاد دانشگاهی تعریف شده بود.»
رئیس اسبق جهاد دانشگاهی تصریح کرد: «پارک‌های علم و فناوری، مراکز رشد و دانشگاه‌های علمی-کاربردی از دل این معاونت بیرون آمدند. در شرح وظایف جهاد نیز آمده بود اما جهاد دانشگاهی به دلیل نداشتن شرایط ساختاری و عدم‌تلاش برای اصلاح ساختار و نداشتن اعتبارات مالی نتوانست به وظایف خود آنطور که باید عمل کند؛ از این‌رو امروز نیاز است که حل معضلی از جامعه دوباره در اهداف جهاد دانشگاهی قرار بگیرد. البته قطعا بسیاری از فعالیت‌هایی که در مراکز رشد، پارک‌های علم و فناوری، معاونت فناوری ریاست‌جمهوری انجام می‌شود، دیگر نباید در جهاد دانشگاهی دنبال شود بلکه این نهاد باید اجازه دهد تا کارهای موجود در این حوزه‌ها به خوبی دنبال شود.»
جهاد باید تعریف جدید از وظایف خود داشته باشد
یادگاری با بیان اینکه در دوران حضورم در جهاد دانشگاهی به‌دنبال این بودم که بتوانم ماموریت جهاد دانشگاهی را براساس نیاز جامعه و شرایط کنونی جایگاه علم و فناوری تعریف کنم، افزود: «این نهاد باید به سمت تعاریف جدید از خود و ظرفیت‌های خود برود. نباید فراموش کرد که فعالیت‌های چشمگیر علمی بیشتر در بستر دانشگاه‌ها اتفاق می‌افتد و دانشگاه‌های ما پیشرفت چشمگیری در این حوزه داشتند، اما جهاد زمانی تشکیل شد که دانشگاه‌های ما هنوز این پیشرفت را نکرده بودند و این توانایی‌ها را در خودشان نمی‌دیدند.»
او گفت: «درحال حاضر که دانشگاه‌ها به این درجه از پیشرفت رسیده‌اند و می‌توانند حرفی برای گفتن در صنعت و حل مشکلات داشته باشند و پژوهش‌های علم و فناوری را نیز برعهده گرفتند، از این‌رو باید وظایف جهاد دانشگاهی را براساس نیاز روز تعریف کرد. امیدوارم رئیس جدید جهاد دانشگاهی پایه‌گذار چنین اندیشه‌ای باشد که وظایف این نهاد نسبت به شرایط روز تعریف شود.»
رئیس سابق جهاد دانشگاهی تصریح کرد: «مدیریت جدید باید به‌دنبال این باشد که مراکز فناوری، مراکز رشد و معاونت فناوری ریاست‌جمهوری، دانشگاه‌های علمی-کاربردی و پیشرفت‌های علمی در دانشگاه‌ها را ببیند و بعد از آن ماموریتی جدید برای خودش تعریف کند و براساس این تعریف و توانایی‌هایی که در مراکز مختلف علمی پیش آمده است، تعریف شود.»
یادگاری درباره اولویت‌هایی که باید در مدیریت جهاد دانشگاهی در نظر گرفته شود، ادامه داد: «جهاد می‌تواند با توجه به تعریف جدیدی که برای خودش قائل می‌شود، فعالیت‌های بسیار خوبی را انجام دهد. امروز پژوهشکده‌هایی که در مراکز مختلف وجود دارد مانند دانشگاه خواجه‌نصیر، شریف و... در برخی موارد پیشرفت‌هایی کردند اما در جهاد دانشگاهی این اتفاق فراگیر نبوده، لذا تعاریفی باید براساس پیشرفت‌هایی که در جهاد دانشگاهی مانند رویان اتفاق افتاد؛ صورت بگیرد.»
نیازمند بازخوانی یا بازمهندسی در تعریف جهاد دانشگاهی هستیم
او گفت: «همان پیشرفتی که در پژوهشگاه رویان رخ داده قطعا در دیگر بخش‌های جهاد دانشگاهی هم می‌تواند رخ دهد و رسیدن به چنین موفقیت‌هایی در همه حوزه‌ها باید در دستورکار جهاد باشد. درحقیقت امروز به‌‌اصطلاح یک بازخوانی یا بازمهندسی در تعریف جهاد دانشگاهی داریم که در تمامی رشته‌ها تغییر و تحول صورت خواهد گرفت.»
رئیس اسبق جهاد دانشگاهی با بیان اینکه در دوره‌های قبل مسائل فرهنگی در اولویت جهاد دانشگاهی قرار داشته است، گفت: «درواقع دانشگاه‌ها با تعریف فعالیت‌های فرهنگی در جهاد دانشگاهی می‌توانند در حوزه فرهنگ به دستاوردهای خوبی برسند، اما متاسفانه با توجه به اینکه ساختارها به درستی تامین نشد و اعتبارات مالی نیز در اختیار جهاد دانشگاهی قرار نگرفت، درنتیجه تلاش و کوشش فرهنگی در داخل دانشگاه‌ها نتوانست از طریق جهاد دانشگاهی شکل بگیرد؛ از این‌رو فعالیت‌ها در این حوزه افت کرد و همین مساله باعث شد شاهد شکل‌گیری معاونت‌های فرهنگی در خود دانشگاه‌ها باشیم. در عمل نیز دانشگاه‌ها نیاز خود را در مبحث فرهنگی از جهاد دانشگاهی جدا کردند و درنتیجه جهاد دانشگاهی توانایی اثرگذاری در دانشگاه‌ها را از دست داد؛ قطعا برای نقش‌آفرینی دوباره در این حوزه نیاز به بازتعریف کارکردها از سوی جهاد دانشگاهی داریم.»
یادگاری در پایان در جمع‌بندی صحبت‌های خود تصریح کرد: «اولویت رئیس جدید در وهله اول باید تغییر ماموریت جهاد دانشگاهی با در نظر گرفتن پیشرفت‌های علمی باشد که امروز در کشور صورت گرفته است. اگر ماموریت جدیدی برای جهاد دانشگاهی اتفاق نیفتد و پیشرفت علمی به‌صورت سیستماتیک دنبال شود، قطعا اتفاق خاصی هم صورت نخواهد گرفت. معتقدم باید جهاد دانشگاهی روند سیستماتیکی در پیشرفت‌های علمی، فرهنگی پژوهش و فناوری داشته باشد.»
عضو هیات‌علمی دانشگاه شهیدبهشتی:
جهاد دانشگاهی تلاش کند نگاه‌ها به علوم انسانی تغییر کند
سیدمحمدرضا مرندی، عضو هیات‌علمی دانشگاه شهیدبهشتی درباره اولویت‌های کاری جهاد دانشگاهی با محوریت حوزه علوم انسانی گفت: «در وهله اول برای پاسخ به این سوال باید نگاهی به نقش علوم انسانی و حوزه‌های مرتبط به آن داشته باشیم. امروز دیگر دنیا به این نتیجه رسیده که اصلی‌ترین عنصر قدرت فرهنگ است که ذیل علوم انسانی تعریف می‌شود و این مساله نشان از آن است که در گام نخست باید به این حوزه بیش از پیش توجه شود.»
او در همین زمینه افزود: «متاسفانه یکی از مشکلاتی که ما در کشورمان داریم، این است که علوم انسانی چه در مقطع متوسطه و چه دانشگاه جایگاه واقعی خودش را پیدا نکرده و جهاد دانشگاهی باید اقداماتی را در این زمینه انجام دهد تا به زعم خود بتواند جایگاه واقعی را به این حوزه برگرداند. متاسفانه امروز رویکردهای موجود در مراکز آکادمیک همگی غیرعلوم انسانی است و این مساله‌ای است که نیاز به تغییر دارد. یعنی تا صحبت از اقدامات مرتبط با دانشگاه و فضای نخبگانی می‌شود، این تصور ایجاد می‌شود که همه آنها باید معطوف به حوزه‌های غیرعلوم انسانی باشد.»
عضو هیات‌علمی دانشگاه شهید بهشتی بیان داشت: «علوم انسانی مشکلات متعددی دارد و یکی از اصلی‌ترین مشکلات آن است که چون یافته‌های آن ملموس نیست و در قالب محصول عرضه نمی‌شود، این تصور وجود دارد که تحقیقات این حوزه کارایی ندارد. در چنین وضعیتی قطعا مولفه اصلی این است که این نگاه عوض شود و همه مراکز تحقیقاتی در این حوزه می‌توانند در این زمینه اثرگذار باشند.» مرندی اظهار داشت: «یکی از ظلم‌هایی که به علوم انسانی صورت گرفته، این است که همیشه بحث ارتباط دانشگاه با صنعت مطرح بوده و طی 10 تا 15 سال پیش اصلا عنوانی برای ارتباط دانشگاه با جامعه در معاونت‌های وزارت علوم مطرح نبود؛ هر چند امروز وضعیت متفاوت شده اما دستگاه‌های فعال در این حوزه باید کم‌کاری ارتباط دانشگاه با جامعه را با توجه به ماموریت‌های خود جبران کنند. یعنی باید پیوند عمیق‌تری میان دستگاه‌های مختلف با جامعه نخبگانی علوم انسانی صورت بگیرد.» او با تاکید بر اینکه اگر بتوانیم به علوم انسانی بیشتر توجه کنیم، بسیاری از مشکلات امروز ما در بخش‌های مختلف حل خواهد شد، تصریح کرد: «زمینه کار در این حوزه بسیار است و نمی‌توان آن را محدود کرد؛ چراکه تمام مقوله‌های فرهنگی از جنس علوم انسانی است؛ به همین دلیل در گام نخست باید چالش‌های کلان این حوزه احصا شود. مولفه دیگر اینکه باید این مهم را در میان همه فعالان جا بیندازیم که فرهنگ یک علم است و اگر این مساله را باور کنیم قطعا دانش‌آموختگان علوم انسانی وارد عرصه کار می‌شوند.»
عضو هیات‌علمی دانشگاه شهید بهشتی خاطرنشان کرد: «یکی از موضوعاتی که در پژوهشگاه‌ها باید به آن توجه شود، این است که چطور جامعه هویت پیدا می‌کند و بحث هویت‌یابی و عناصر هویت در یک جامعه چیست. قطعا بررسی‌های علمی در این زمینه کار مهمی است؛ هرچند در این حوزه نظریه‌های مختلفی وجود دارد اما با توجه به اینکه فرهنگ جزء مقوله‌های پیچیده‌ای است باید تلاش شود تا در پژوهشگاه‌های مرتبط با علوم انسانی پاسخ‌های این سوالات با توجه به شرایط کشور خودمان پیدا شود.»
مطالب پیشنهادی
