جنگ اوکراین و اثر آن بر قطب‌‌بندی شرق و غرب

حسن هانی‌زاده، کارشناس مسائل خاورمیانه: بعد از پیروزی زلنسکی در انتخابات اوکراین به‌عنوان رئیس‌جمهور یک‌سری تحرکاتی از سوی ناتو و آمریکا در اوکراین برای ناامن کردن روسیه صورت گرفت که همین مساله خشم رهبران کرملین را به‌دنبال داشت و روسیه برای پیشگیری از رخدادهای بزرگ‌تر و دور کردن ناتو از کنار مرزهای خود، دست به حمله پیشگیرانه زد. الان بحران اوکراین وارد مرحله حساسی شده است. دخالت کشورهای اروپایی، آمریکا و ناتو درمجموع در فضای بحران اوکراین کمکی به حل این بحران نکرده بلکه آن را تشدید کرده است. جنگ روسیه و اوکراین تاثیر خود را بر اغلب رخدادهای جهان باقی گذاشته و نوعی قطب‌بندی بین شرق و غرب ایجاد کرده است. تاثیر این جنگ را امروز می‌توانیم در تشدید تنش‌های منطقه نیز مشاهده کنیم. لبنان به‌عنوان چهارراه خاورمیانه اکنون شاهد بحران سیاسی و اقتصادی است. سوریه بارها هدف حمله هواپیماهای صهیونیستی و حمله زمینی ترکیه قرار گرفته است. وضعیت پارلمان عراق مناسب نیست. اختلاف جریان‌های سیاسی در عراق بعد از گذشت نزدیک به یک سال از انتخابات عراق حل‌نشده باقی مانده و کابینه این کشور هنوز تشکیل نشده است. تهدیدات رژیم‌صهیونیستی و تلاش این رژیم برای جریان‌سازی علیه ایران نیز بر غبارآلود شدن فضا افزوده و منطقه را وارد یک چالش امنیتی و سیاسی جدی کرده است. آنچه سعودی ها تحلیل می کنند این است که نتیجه سفر قریب‌الوقوع جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا به عربستان که قرار است در ماه آینده صورت گیرد باید تشکیل یک جبهه عبری- عربی گسترده علیه ایران و محور مقاومت باشد. به‌طورکلی به نظر می‌رسد فضای منطقه فضای مناسبی نیست و هرگونه اقدام شتابزده می‌تواند به بروز یک جنگ منطقه‌ای و حتی بین‌المللی منجر شود. ابعاد این بحران‌ها تاکنون تاثیر خود را بر همه حوزه‌های امنیتی، سیاسی و نظامی باقی گذاشته است. صف‌آرایی کشورهای اروپایی درمقابل روسیه و چین و همچنین قطع مذاکرات بین ایران و کشورهای ۱+۴ که درواقع به نتیجه مطلوبی نرسیده، نمونه‌ای از همین اثرات است. رژیم‌صهیونیستی هم درحال یارگیری در منطقه علیه محور مقاومت است. در چنین شرایطی که همه حوزه‌ها اعم از امنیت غذایی، سیاسی و نظامی تحت‌تاثیر جنگ اوکراین قرار گرفته و فضای منطقه نیز به‌سمت یک بحران بین‌المللی حرکت می‌کند، همه رهبران کشورهای جهان باید حسن‌نیت نشان داده و مانع از بروز یک جنگ‌جهانی با منشأ منطقه شوند. ادامه بحران اوکراین طبیعتا به نفع هیچ‌یک از طرف‌های درگیر نیست و ممکن است ناقوس جنگ‌جهانی را به صدا دربیاورد. یکی از بازیگرانی که هم در بحران اوکراین و هم در تنش ایجادشده در منطقه درحال ایفای نقش منفی است، ترکیه است.
ترکیه به‌عنوان همپیمان رژیم‌صهیونیستی در کنار این رژیم علیه محور مقاومت توطئه‌چینی می‌کند. احداث سد روی رودهای دجله و فرات و اخیرا نیز ارس نمونه‌ای از همین توطئه‌چینی‌هاست. پروژه‌های احداث سد روی رودخانه‌های دجله و فرات از سرمنشأ ترکیه یک پروژه صهیونیستی بوده و از سال‌های گذشته به‌خصوص از دوره ریاست شیمون پرز بر رژیم‌صهیونیستی از سال ۱۹۹۵ شکل گرفت. با احداث سد آتاتورک و سدهای دیگر سرریز آب‌های دجله و فرات به‌سمت سوریه و عراق به‌شدت کاهش یافت. این امر برای محیط‌زیست و رشد و توسعه کشورهایی مانند سوریه، عراق و درنهایت ایران کاملا مشکل‌ساز خواهد بود. قطع جریان آب دجله و فرات به‌سمت سوریه و عراق که خشک شدن تالاب هورالهویزه یکی از اثرات آن است، می‌تواند مشکل بزرگی برای کشورهای منطقه ازجمله ایران ایجاد کند. درحال‌حاضر تشکیل یک مجموعه منطقه‌ای برای حل بحران آب ضروری بوده و می‌تواند مانع از بروز درگیری بین کشورهای منطقه شود. علاوه‌بر همپیمانی ترکیه و اسرائیل علیه جریان مقاومت رژیم‌صهیونیستی تشکیل یک اتحاد ضدایرانی دیگر را نیز در منطقه پیگیری می‌کند. رژیم‌صهیونیستی تلاش خود را برای تشکیل یک ناتوی عبری- عربی علیه ایران آغاز کرده اما تاکنون موفق نبوده است. درمقابل این اقدامات تحریک‌آمیز، ایران در ابتدا راه مسالمت‌آمیز و دیپلماسی را در پیش گرفته که امید می‌رود این شیوه نتیجه داشته باشد اما این امکان نیز وجود دارد که جمهوری اسلامی ایران سازوکارهای مختلف و برگ‌های برنده‌ای را که دارد در زمان و مکان مناسب فعال کرده و از آنها برای مهار این توطئه‌چینی‌ها استفاده کند. رژیم‌صهیونیستی به‌دلیل حجم جغرافیای محدود به‌شدت آسیب‌پذیر است. جمهوری اسلامی ایران همپیمانان قدرتمندی دارد که می‌تواند درمقابل جریان‌سازی‌های تهاجمی رژیم‌صهیونیستی و برخی رژیم‌های مرتجع عرب از آنها استفاده کند. اکنون حزب‌الله در چهلمین سالگرد تاسیس خود قوی‌تر از گذشته و دارای بازدارندگی بسیار بالایی درمقابل رژیم‌صهیونیستی بوده و وضعیت سوریه نیز در مقایسه با سال‌های گذشته بعد از 11سال بحران به یک نقطه قابل اتکا رسیده است. طبیعتا ایران مایل نیست وارد یک فضای درگیری شود اما اقدامات و امکانات ایران بسیار بالا بوده و رژیم‌صهیونیستی و آمریکا به‌خوبی از قدرت بازدارندگی ایران و جریان مقاومت آگاه هستند.