تقویت دانش‌بنیان‌ها با تشکیل شبکه‌های ارتباطی

فاطمه طاری‌بخش، راضیه فلاح، مریم طیبی‌نظری، گروه دانشگاه: مشکلات زیست‌محیطی و چالش‌های کمبود آب در دنیا و به‌خصوص کشورمان باعث شده امروز شرکت‌های دانش‌بنیان در این حوزه هم فعال شوند و تلاش کنند تا راهکارهای علمی و عملی برای حل معضلات این حوزه پیدا کنند. درکنار این حوزه سودآوری‌ای که حوزه نساجی، چرم و فناوری‌های مرتبط با آن دارند،‌ دلیلی برای فعال‌شدن تعداد قابل‌توجهی شرکت دانش‌بنیان در این حوزه است؛ حوزه‌هایی که فعالان آن در رویداد ملی عصر امید گرد هم آمدند تا از این طریق تا حدی شبکه‌سازی مشکلات زیست‌محیطی در هرکدام از این دو حوزه شکل بگیرد. در این گزارش به سراغ برخی از فعالین دانشگاهی حاضر در رویداد ملی عصر امید رفتیم و از آنها دو سوال پرسیدیم: 1- نقش رویداد ملی عصر امید برای شرکت‌های دانش‌بنیان را چطور ارزیابی می‌کنید. 2- چالش‌های موجود در سر راه فعالیت‌های دانش‌بنیانی در کشور را چه می‌دانند. پاسخ هرکدام از آنها به این سوالات را در ادامه می‌خوانید.

امکانات کامل و کافی برای آنالیزهای دقیق در دست نداریم
علیرضا طاهری، مدیر ایده «ژل گلوله‌های شناور» و استادیار گروه شیمی دانشگاه آزاد اسلامی استان ایلام:
1. دانشگاه آزاد اسلامی با برگزاری رویداد ملی عصر امید، دستاوردهای مثبت و مهمی را برای فعالان این حوزه رقم زد. این دانشگاه به‌دلیل منابع علمی و تحقیقاتی گسترده، توانایی این را دارد که به اهداف خود دست پیدا کند. این رویداد یکی از اصلی‌ترین اقدامات دانشگاه در راستای قدرت‌نمایی است. رویداد ملی عصر امید موجب شد این ظرفیت به خود خانواده دانشگاه آزاد نیز شناسانده شود. به‌عبارت دیگر دانشگاه آزاد چیزی از دانشگاه دولتی کم ندارد بلکه توان و ظرفیت عظیمی هم در حوزه فناوری و نوآوری در اختیار دارد. حتی این دانشگاه در بسیاری از زمینه‌ها از دیگر دانشگاه‌ها پیشرو بوده و برگزاری رویداد ملی عصر امید، فرصت و ایمان را به دانشجویان، استادان و اعضای هیات‌علمی می‌دهد که در عرصه فناوری و نوآوری گام موثری بردارند.
2. اصلی‌ترین دغدغه‌ای که به‌عنوان فعال حوزه دانش‌بنیان و فناوری و نوآوری با آن مواجه هستیم، این است که هنوز پس از فعالیت‌های بسیار امکانات کامل و کافی برای آنالیزهای دقیق در دست نداریم، به‌عنوان مثال اگر بخواهیم یک نمونه نانو را آنالیز کنیم، نیازمند برخی امکانات و ابزارآلاتی هستیم که متاسفانه در دسترس نیست و کار را با اختلال مواجه می‌کند. از طرف دیگر گرانقیمت بودن بسیاری از مواد به‌عنوان چالشی دیگر بر سر راه فعالیت فناورانه و نوآورانه فعالان است، از این‌رو مستلزم حمایت‌های مالی، تخصیص امکانات و دسترسی تجهیزات به نیازهای فعالیت فناورانه هستیم.

نگاه‌ها به صاحبان ایده و طرح‌ها اصلاح شود
واله عرب‌زاده، مدیر طرح پژوهشی «معرفی جاذب جدید و کم‌هزینه برای حذف آلاینده‌ها از محیط آبی» و فارغ‌التحصیل دانشگاه آزاد واحد جویبار:
1. دانشگاه آزاد اسلامی با برگزاری رویداد ملی عصر امید در این چند روز نشان داد به عنوان یک نهاد علمی عملکرد مثبت و موثری در این مسیر دارد؛ چراکه برگزاری این رویداد موجب شد امکان ارتباط مستقیم با دیگر شرکت‌ها و صنایع ایجاد شود و این ارتباط پایدار بماند. امیدوارم این رویداد بازهم برگزار شده و صرفا محدود به این چند روز نشود؛ چراکه با تداوم آن هم‌افزایی و تعامل فعالان حوزه فناوری و نوآوری دانشگاه آزاد اسلامی در سراسر کشور افزایش جدی و موثرتری پیدا خواهد کرد. البته نیاز است تا در قدم‌های بعدی ارگان‌ها و صنایع مختلف به ایده‌ها و استارتاپ‌های فعال دانشگاهی توجه کرده و در سیاستگذاری و ریل‌گذاری فعالیت‌هایشان این توانایی را مدنظر قرار داده و این تبادل تجربیات را داشته باشند.فعالیت‌های دانشگاه آزاد اسلامی نقش مثبت و موثری بر فعالیت‌های فناوری و نوآوری در کشور و روند اجرای آن دارد. حتی می‌تواند گامی درجهت ورود صنایع به دانش‌بنیان شدن یا مشارکت دوطرفه باشد. این دانشگاه با اجرای فعالیت‌های فناورانه و نوآورانه در مسیر تحقق شعار سال گام برداشته و این رویداد ملی عصر امید نیز در راستای همین مساله و در اصل رویا‌رویی مستقیم دانشگاه و صنعت است و در این رویداد تعاملات خوبی با محیط‌های دانشگاهی صورت گرفته و تجربیات دانش‌بنیانی مختلف میان بسیاری از استارتاپ‌ها، ایده‌ها و طرح‌های پژوهشی ایجاد شده است.
2. هر فعالیت فناورانه و نوآورانه‌ای با برخی دغدغه‌ها و چالش‌ها همراه است که در روند اجرا یا تحقیق و توسعه و ... جریان فعالیت را با کندی همراه می‌کند. یکی از این چالش‌ها، مساله توجه مسئولان به فعالان و صاحبان ایده و طرح‌های پژوهشی است که باید این نگاه گسترش پیدا کند. مورد دیگر که اصلی‌ترین چالش فعالیتی شناخته می‌شود، اختصاص بودجه‌ای است که باید برای تداوم فعالیت و اجرایی‌سازی طرح به طراحان ایده و صاحبان شرکت و ... ارائه شود تا اجرای کار را سرعت بخشد.

سازماندهی چالش دانش‌بنیان‌ها
جواد محمودی‌کرم‌جوان، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد هریس و هسته فناور فرش و پوشاک:
1. ایجاد اشتغال برای جوانان از دغدغه‌های سال‌های اخیر است و برگزاری این رویدادها باعث می‌شود افرادی که دسترسی بیشتری به تولید و اشتغال‌آفرینی دارند؛ کنار افراد خلاق و ایده‌پرداز قرار بگیرند. تجمیع این افراد کنار یکدیگر در رویدادهایی مانند عصر امید روند اشتغالزایی و تولید دانش‌بنیان را تسریع می‌کند.
2. به عقیده من مهم‌ترین چالشی که تاکنون در این حوزه وجود داشته؛ نبود یک اجماع و سازماندهی مناسب بوده است. اگر تجمیع و سازماندهی مناسب در این حوزه درکنار سرمایه‌گذاری قرار بگیرد و پس از آن یک طرح کامل و جامعی داشته ‌باشیم؛ می‌توانیم به اهداف مدنظر کشور دست پیدا کنیم. نیاز است تا ارگان‌های ذی‌صلاح در این زمینه وارد شوند تا این مسیر تسهیل شود.

دسترسی به برخی تجهیزات به‌دلیل تحریم‌ها ممکن نیست
بهاره نوروزی، مدیر طرح «تصفیه زیستی فلزات سنگین از آب شرب» و عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات:
1. برگزاری رویداد ملی عصر امید، یک اقدام شکوهمند بود. در این مدت دانشجویان نه‌تنها توانستند تعامل بیشتری با صاحبان ایده داشته باشند، ‌بلکه از ایده‌ها و طرح‌های پژوهشی استارتاپ‌ها و شرکت‌های خلاق و فناور نیز استفاده کردند. به‌طور کلی این رویداد، تبادل تجربیات خوبی برای جامعه دانشگاهیان دانشگاه آزاد اسلامی داشت. البته این رویداد از طرفی دیگر با عقد و انعقاد تفاهمنامه‌های مختلف میان شرکت‌ها، صاحبان ایده با سازمان‌ها و صنایع، مسیر را برای تاثیرگذاری و گسترش هرچه بیشتر این رویداد باز می‌کند و امیدوارم این رویداد بازهم تکرار شود. همچنین این رویداد به وسعت جغرافیای ملی برگزار شده است. مولفه دیگر اینکه دانشگاه آزاد توانسته همه فعالان موفقی که حرفی برای گفتن در حوزه فناوری دارند را یک‌جا جمع کند و این پدیده منحصربه‌فردی است که در دانشگاه‌های دولتی دیده نمی‌شود.
2. فعالان حوزه فناوری و نوآوری در دانشگاه با چالش‌ها و دغدغه‌هایی نیز مواجه هستند که گاهی اوقات اختلال‌های بسیاری را در مسیر فعالیتی پیش‌پای فناوران قرار می‌دهد؛ یکی از اصلی‌ترین این چالش‌ها، دسترسی به برخی تجهیزات و امکانات است که به‌دلیل تحریم‌ها، دسترسی به آنها ممکن نیست و در تلاش هستیم تا این امکانات و تجهیزات را خودمان تولید کنیم تا دیگر به کشورهای خارجی نیز وابسته نباشیم. البته پیشنهادی که برای بهبود این جریان وجود دارد، تکیه بیشتر بر نیروی با استعداد و خلاق جوان و دانشجوی کشور است.

 جلسات چهره به چهره با مسئولان و صاحبان سرمایه تاثیر  زیادی دارد
محمدمهدی دستگاهی، عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دزفول و تولیدکننده پارچه‌های نانوگرافی هادی:
1. ظرفیت‌های دانشگاه آزاد اسلامی که از بزرگ‌ترین دانشگاه‌های جهان محسوب می‌شود، با برگزاری این رویداد به نمایش گذاشته شد. برگزاری رویداد ملی عصر امید عظمت علمی دانشگاه آزاد اسلامی را در کشور نمایان کرد و به‌صورت کاملا منطقی و اصولی فرهیختگان کشور را از توانایی‌هایی که در آن وجود دارد، مطلع ساخت. بسیاری از طرح‌هایی که در رویداد عرضه شده‌اند؛ شاید در نگاه نخست دیده نشوند. اما با نگاه دقیق‌تر می‌توان دید چه توانایی بالایی در حل مشکلات کشور مانند مشکلات معیشتی در این دانشگاه وجود دارد. برگزاری این رویدادها فضایی را برای تعامل بین صاحبان سرمایه و صاحبان ایده به وجود می‌آورد. اگر یک سرمایه‌گذار بخواهد ایده‌های جدید و تازه را پیدا کند؛ اینجا بهترین فضا برای این اتفاق است.
2. بزرگ‌ترین چالش دانش‌بنیان‌ها نبود حمایت مادی و معنوی لازم است. برای مثال در گذشته دانشگاه دزفول اقداماتی در تولید یک محصول دانش‌بنیان داشت. البته درحال حاضر شرایط بسیار بهتر شده اما تا رسیدن به شرایط خوب فاصله بسیار است. به‌عقیده من جلسات چهره به چهره با مسئولان و صاحبان سرمایه تاثیرگذاری زیادی خواهد داشت. البته باید باید بیشتر به سمت عملگرایی برویم و از شعاردادن دور شویم.

نبود شبکه ارتباطی چالش اصلی فعالان حوزه فناوری  است
اصغر فیضی‌پور، رئیس مدرسه عالی مهارتی چرم دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز:
1. متصل نبودن دانشمندان و همچنین بچه‌های خلاق و با ایده دانش‌بنیان به بدنه صنعت عمده‌ترین چالش در این عرصه است. توان عملی بالایی را در کشور داریم ولی این مساله که این دوستان توانمند بتوانند در جایگاه درست و مناسب خود پرزنت شوند به‌عنوان حلقه مفقوده این حوزه است. رویداد عصر امید دانشگاه آزاد اما راهکار خوبی برای حل این مساله و ایجاد حلقه بین دانشگاه و صنعت به‌شمار می‌رود. باید جای مشخصی برای فعالان عرصه دانش‌بنیان وجود داشته باشد تا بتوانند خود را معرفی کنند.
2. ایجاد شبکه ارتباطی بین واحدهای فناور یکی از اقداماتی است که می‌تواند چالش‌های این حوزه را رفع کند. امروز فعالان این حوزه در تمام کشور پخش شده و اطلاعی از یکدیگر ندارند. همچنین شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه فعالیت‌های فناوری به مواد اولیه و تکنولوژی نیازمند هستند که در بخش‌های مختلف کشور پخش شده و باید سبد جامعی از اطلاعات باشد تا ما از احوالات امکانات و پتانسیل‌های موجود در واحدهای دیگر مطلع شویم. ایجاد چنین شبکه اطلاعاتی جامع باعث دسترسی آسان‌تر شده و در عین حال باعث بی‌نیازی به کشورهای خارجی شده می‌شود.

عمده چالش‌های شرکت‌های دانش‌بنیان  مربوط به حمایت‌های مالی است
طاهره شجاعی‌زاده، مسئول مدرسه عالی مهارتی فرش از دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم و مسئول غرفه و هسته فناور مهارتی فرش:
1. تجمیع همه گروه‌های مختلف دانش‌بنیان و فناور از تمام واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی و به وجود آوردن یک تکاپو و هیاهوی بزرگ برای دانشجویان و جوانان بسیار اهمیت دارد. این رویداد فرصتی را به وجود آورد تا اعضای بزرگ دانشگاه آزاد اسلامی بتوانند محصولات و ایده‌های خود را به یکدیگر و افراد سرمایه‌گذار معرفی کنند و شناخت کاملی از تولیدات دیگر واحدها داشته باشند.
2. چالش‌های بسیاری وجود دارد که بیشتر حول محور مالی می‌چرخد. به طور خاص در حوزه فرش و مرمت آن هزینه‌های بسیاری در تمام مراحل کار وجود دارد و حمایت‌های لازم برای مراحل مختلف نیز انجام نمی‌شود. به جز حمایت‌های مالی خاصه در حوزه فرش تبلیغات نیز بسیار کم است.

 تامین مخارج در فضای اقتصاد غیرثابت مساله سختی است
فاطمه جمیلی، مدیر مرکز رشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد دلیجان:
1. برگزاری رویداد عصر امید، موجب همرسانی ایده‌ها، شرکت‌ها و استارتاپ‌ها و سرمایه‌گذارها شده است. جمع کردن این مجموعه در یک مکان و زمان واحد اتفاق بزرگی است که به واسطه معاونت تحقیقات دانشگاه آزاد افتاده و مسیر را برای ما واحد‌های دانشگاهی و واحدهای فناور زیرمجموعه‌هایمان فراهم کرده است. به‌عبارتی این کاری که واحد بالادستی برای ما انجام داده کار را برایم ما تسهیل کرده است.
2. چالش‌های موجود در سر راه فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان بیشتر در زمینه اجراسازی است. اجرای یک ایده نیازمند رعایت یک‌سری سلسله‌مراتب است که مشکلاتی را برای ما به وجود می‌آورد. همچنین بحث مالی و تامین مخارج در این اقتصاد غیرثابت مساله سختی است.

عدم برنامه‌ریزی در حوزه دانش‌بنیان‌ها  باعث ایجاد چالش‌هایی شده است
 سیداسماعیل مرادی، کارشناس‌ارشد آزمایشگاه آنالیز دستگاهی دانشگاه آزاد شیراز واحد مرودشت:
1. به‌نظر من حرکت این رویداد شروع یک انقلاب بزرگ است؛ انقلابی که باید زودتر شروع می‌شد ولی در حال حاضر آغاز شد و امیدواریم به نتیجه نیز برسد. این رویداد باعث شده تحقیقات و پژوهش‌های منتج‌شونده به محصول و درنهایت به بازار مصرف‌کننده معرفی شود.
2. مهم‌ترین چالشی که ما در حوزه دانش‌بنیان داریم عدم تمرکز و برنامه‌ریزی است. یعنی هنوز حرکت منسجمی در این زمینه به‌وجود نیامده و محققان همدیگر را پیدا نکردند. هنوز برای فرهنگ‌سازی در این زمینه نیاز به کار داریم. باید شرایطی به وجود آید تا محققان و پژوهشگران انگیزه برای کارکردن و تولید محصولات داشته باشند. مهم‌ترین تغییر این است که بتوانیم زیرساخت آن را آماده کنیم و با چنین اتفاقاتی پژوهشگران به یکدیگر متصل خواهند شد و همدیگر را پیدا می‌کنند. در ادامه صاحبان صنایع و پژوهشگران را پیدا کنند و بستری فراهم شود که برای پژوهشگر نیز منتفع شوند.

فروش محصولات تولیدی دانشگاه‌ها با موانع قانونی مواجه است
علی پیروی، رئیس مرکز تحقیقات نساجی دانشگاه آزاد واحد یادگار امام‌خمینی(ره):
1. برگزاری چنین رویدادهایی اقتدار دانشگاه آزاد در بخش فعالیت‌های دانش‌بنیان را نشان می‌دهد و این یک قدرت‌نمایی برای این دانشگاه در 40 سالگی‌اش به شمار می‌رود. این رویداد نشان داد دانشگاه آزاد توانایی قابل‌توجهی در زمینه پژوهش و حوزه دانش‌بنیان‌ها و اشتغال‌پذیری دارد.
2. ما پنج سالی بیشتر نیست که فعالیت‌هایمان را شروع کرده‌ایم، در ابتدای مسیر شروع فعالیت‌مان امکانات خاصی نداشتیم و در ادامه و به‌تدریج امکانات فراهم و درنتیجه محصولات تولید شد. درحال حاضر بزرگ‌ترین چالش ما در زمینه فروش محصولات است. به‌عبارتی فروختن محصولات تولیدشده در دانشگاه‌ها غالبا با برخی محدودیت‌های قانونی همراه است که امیدواریم این مشکل هم مانند سایر مشکلات حل شود.