نرگس چهرقانی، خبرنگار گروه سیاست:  این روزها طرف غربی و آمریکایی با ابزار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، فشار بر ایران را تشدید کرده‌اند، به‌گونه‌ای که در دو ماه اخیر، ادعاها و گزارش‌های غیرمستدل بسیاری علیه ایران منتشر شده است‌. پاسخ این ادعاها را بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران این‌گونه مطرح کرد که اگرچه ایران تعهدی برای پاسخ به سوالات مطرح‌شده توسط آژانس براساس اسناد جعلی و غیرمعتبر ندارد، با این حال ایران براساس رویکردی داوطلبانه، کلیه اطلاعات موردنیاز و مدارک پشتیبان را به آژانس ارائه و دسترسی‌های لازم و نیز پاسخ به پرسش‌های آژانس را فراهم کرد. با این حال آژانس همچنان بر موضع مخرب خود اصرار دارد و همین مساله موجب گزارش منفی آژانس در شورای حکام و احتمال صدور قطعنامه علیه ایران شده است. ایران نیز متقابلا در پاسخ به پافشاری آژانس بر موضع سیاسی علیه ایران، دو دوربین از دوربین‌های نظارتی آژانس در ایران را حذف کرد. در ادامه برای بررسی اقدامات مرحله به مرحله ایران در پاسخ به کارشکنی آژانس و طرف غربی، با سیدمصطفی خوش‌چشم، کارشناس مسائل بین‌الملل به گفت‌وگو پرداختم.

مدیرکل آژانس اسفندماه که به ایران آمد، رویکرد تقریبا خوبی داشت اما بعد از آن سفر، مواضع مخرب آژانس علیه ایران شدت گرفت تا جایی‌که امروز اخبار سیاست خارجه با قطعنامه احتمالی شورای حکام آژانس و پاسخ ایران به آن گره خورده است. این تغییر رویکرد آژانس چه دلایلی دارد؟
اینکه آژانس همواره ابزار طرف غربی برای فشار به جمهوری اسلامی ایران بوده، بر کسی پوشیده نیست. اگر ایران و قدرت‌ها بر سر توافق هسته‌ای و رفع‌تحریم‌ها به تفاهمی رسیده و توافقی را امضا کرده بودند، شما می‌دیدید که گروسی هم‌اکنون در تهران بود و از همکاری با ایران، اظهار رضایت می‌کرد، به موارد اختلافی پایان می‌داد و پرونده را می‌بست. اما باتوجه به اینکه چنین توافقی حاصل نشده، او سعی می‌کند به فشارهای طرف غربی روی ایران اضافه کند. باتوجه به اینکه درطول ماه‌های اخیر ایران و طرف آمریکایی در یک جنگ اراده بودند بر سر مسائلی مانند باقی‌ماندن بخشی از تحریم‌ها، مساله‌ ضمانت‌های اقتصادی و همچنین مساله‌ خارج کردن سپاه از لیست FTO. همان‌طور که می‌دانید مسائل مرتبط با آژانس در متن این تقابل وجود نداشت اما به‌محض اینکه طرف آمریکایی شروع به استفاده از ابزارهای گوناگونی ازجمله جنگ تبلیغاتی و رسانه‌ای، جنگ سایبری، استفاده از اسرائیل برای انجام ترور و خرابکاری، توقیف غیرقانونی محموله‌ نفت ایران در سواحل یونان و همین‌طور اقدام به تصویب یک قطعنامه در شورای حکام در آژانس کرد، حالا هم گروسی به‌نوعی سهم خودش را در وارد‌کردن فشار به ایران، به‌عنوان یکی از ابزارهای فشار طرف غربی انجام می‌دهد.

با توجه به این مساله، پس گروسی باید دور سوم گفت‌وگوها را برگزار می‌کرد و بعد گزارش می‌داد، درحالی که قبل از برگزاری دور سوم، با گزارش‌های مخرب سهم خودش از فشار بر ایران را انجام داد؟
در همین مساله، گروسی ابتدا گزارشی را نوشت که ایران و آژانس قرار بود سه دور گفت‌وگو داشته باشند اما او دور سوم را برگزار نکرد و بعد از دور دوم این گزارش را به پارلمان اروپا ارائه کرد. پس از انجام دور سوم، در مقایسه با آنچه در گزارش شورای حکام و در گزارش گروسی آمده، می‌توان گفت گروسی تصمیمش را حتی قبل از انجام دور سوم گفت‌وگوها گرفته بود. نگاهی به وضعیت این گزارش نشان می‌دهد در ابتدا از قیودی مانند احتمالا و از دیگر کلمات غیرقطعی استفاده شده و برمبنای همین شک و تردید، نتایجی قطعی گرفته شده که اساسا با منطق سازگار نیست و این نوع از استدلال، یک استدلال ذهنی است نه عینی. با توجه به اینکه آژانس یک نهاد فنی و حقوقی ا‌ست، باید تحلیل‌ها و استدلال‌های آن هم به‌صورتی عینی و کاملا دقیق باشد. درحالی که برمبنای مقدمه‌ای مشکوک، نتیجه‌گیری‌هایی انجام شده که نه‌تنها از یک نهاد بین‌المللی و حقوقی و فنی بعید است بلکه براساس منطق هم چنین استدلال‌هایی دارای ارزش و منطق پایینی است. درعین‌حال، جمهوری اسلامی ایران همکاری‌های بسیاری با آژانس داشت و ابتکار عمل‌های بسیاری در جنگ اراده‌ها نشان داد، مثلا آخرین ابتکار عملی که ایران در سفر انریکه مورا به تهران داشت با زیاده‌خواهی‌های طرف آمریکایی روبه‌رو شد. همچنین پس از اینکه همکاری‌های بسیار بی‌شائبه و تمام‌عیار ایران با آژانس نتیجه‌بخش نبود و حتی در زمستان، ایران بخش تقریبا کاملی از پاسخ‌ها و اسناد را به آژانس ارائه کرده بود، حالا ایران با رویکرد غیرمنطقی، غیرهمکارانه، خصمانه و جانبدارانه آژانس روبه‌رو شده و قطعا ایران اقدام به مقابله به مثل کرده و آن را ادامه خواهد داد.

در این‌باره بیشتر توضیح می‌دهید؟ اقدامی که دو روز گذشته ایران در قبال سیاسی‌کاری آژانس انجام داد یعنی دو دوربین نظارتی آژانس را غیرفعال کرد، چه پیامی برای آژانس و طرف غربی در مذاکرات دارد؟
شاید این تعداد دوربین که ایران غیرفعال کرده، برحسب اتفاق بوده و شاید هم دارای این پیام باشد که مانند توقیف دو کشتی یونانی، ما درحال ارسال این پیام هستیم که در قبال هر اقدام خصمانه طرف غربی و آژانس دست به مقابله به مثل دوبرابر سخت‌تر و بیشتر می‌زنیم.  درحقیقت طرف‌ غربی درطول مذاکرات دور هفتم و تغییراتی که در تاکتیک مذاکراتی ایران انجام شده، متوجه شده‌ ایران آن سیاست مماشات دوره حسن روحانی را کنار گذاشته‌ است و بنا به رایی که مردم در انتخابات ریاست‌جمهوری دادند، دولت سیزدهم استراتژی و سیاست خودش را در حوزه‌های گوناگون اقتصادی، سیاسی و سیاست خارجی تغییر داده و حالا رویکرد مماشات دوره روحانی تبدیل به رویکرد نمایش اقتدار و مقابله به مثل شده است. به همین دلیل هم است که پس از توقیف محموله ایران در سواحل یونان و دزدی که بنا به خواست آمریکا انجام شد، ایران با مقابله به مثل، دو کشتی طرف یونانی را گرفت و البته این کار براساس قوانین بین‌الملل در زمینه اقدام مقابله به مثل بود تا این پیام را بفرستد که از این پس، پاسخ زیاده‌خواهی‌ها و دشمنی‌های طرف غربی یا آژانس بین‌المللی انرژی داده خواهد شد و پاسخ‌های ایران بی‌درنگ، سریع و حتی سخت‌تر از اقدامی است که طرف مقابل انجام داده. دلیل این مقابله به مثل ایران واضح است؛ گروسی علی‌رغم همه همکاری‌هایی که ایران انجام داده، طبق معمول به سیاسی‌کاری خودش ادامه داد، درمقابل دید همگان به اسرائیل رفت و رفتارهای جانبدارانه‌ای از رژیم‌صهیونیستی داشت. وقتی رژیم‌صهیونیستی ادعا می‌کند سری‌ترین مطالب و اسناد آژانس را ایران به سرقت برده و بلافاصله آژانس و در راس آن گروسی برای این ادعا اعتبار قائل می‌شود، این جانبداری است. اما وقتی ایران به آژانس می‌گوید جاسوسان و خرابکاران این رژیم، محیط اطراف یکی از سایت‌های ایران را آلوده به مواد رادیواکتیو کرده‌اند، به هیچ عنوان اظهارات ایران را نمی‌پذیرد. این رفتار دوگانه‌ و جانبداری محض آژانس از طرف غربی به وضوح دیده می‌شود و قطعا درخور پاسخ جمهوری اسلامی ایران بود. ایران در گام نخست وظایفی را که داوطلبانه و فراپادمانی پذیرفته بود، علی‌رغم اینکه دیگر طرف مقابل ایران در برجام به تعهدات خودش عمل نمی‌کند، متوقف کرد.

اگر آژانس به سیاسی‌کاری و موضع مخرب خودش ادامه بدهد، امکان این وجود دارد که ایران طی اقدامات مرحله به مرحله دسترسی آژانس را محدودتر هم بکند؟
قطعا اگر طرف‌های غربی به رهبری آمریکا در شورای حکام قطعنامه‌ای علیه ایران تصویب کنند، ایران نیز در فرصتی کوتاه پاسخ طرف غربی را با اقداماتی سخت‌تر از آنچه آنها انجام دادند، خواهد داد و دست به مقابله به مثل خواهد زد. البته این قطعنامه یک قطعنامه‌ نمایشی بدون کاربرد و بدون اثر خواهد بود، اما با این حال حاکی از نیت و هدف طرف آمریکایی و اروپایی برای فشار هرچه بیشتر بر ایران است.
اقدام امروز ایران در پایان‌دادن به فعالیت دو دوربینی که براساس وظایف فراپادمانی در تاسیسات ایران نصب شده بود، حاکی از این است که ایران در مقابله به مثل، سرعت عمل دارد و قاطع عمل می‌کند و دوران مماشات تمام شده؛ چراکه ایران از هشت سال دنبال‌کردن سیاست مماشات و بهانه‌زدایی، نفعی نبرد و حالا با حضور دولت انقلابی رئیسی، ایران به‌دنبال اجرای سیاست نمایش اقتدار است، ابزارهای موردنیاز آن را کاملا در اختیار دارد و در شرایطی که کمپین فشار حداکثری طرف آمریکایی به شکست انجامیده، ایران تازه در ابتدای راه استفاده از اهرم‌های فشار خود است. قطعا اگر امروز آژانس دست به تصویب قطعنامه در شورای حکام بزند، در مدتی بسیار کوتاه با واکنش‌های سخت ایران مواجه خواهد شد. همان‌طور که وزیر خارجه و سخنگوی وزارت خارجه هم روی این مطلب تاکید داشتند و پس از آن نیز اگر در آینده کشورهای غربی و آژانس به همین رویکرد خصمانه خودشان ادامه دهند، قطعا روند اقدامات متقابل ایران نیز تصاعدی و سرسختانه‌تر و بیشتر خواهد بود. قطعا با دور جدیدی از اقدامات مقابله به مثل ایران مواجه خواهد شد و طرف غربی در شرایط تصاعد بحران قرار خواهد گرفت.

در این رابطه بیشتر بخوانید:

محدودیت دوربین‌ها؛ قدم اول ایران (لینک)

یکی از سناریوهای پیش‌روی ایران: حرکت به‌سمت غنی‌سازی 90 درصدی (لینک)