سرمایه‌گذاری روی پژوهش؛ راه رونق اقتصاد

ندا اظهری،  مترجم: بسیاری از دستاوردهای علمی دنیا در سایه تحقیقات و پژوهش‌هایی به‌دست می‌آیند که در دل دانشگاه‌ها شکل گرفته و به سرانجام رسیده‌اند. کشورهایی که در آنها دانشگاه‌ها نقش پررنگی در حمایت از پروژه‌های تحقیقاتی ندارند، در عرصه تولید علم و دستاوردهای علمی جایگاه ویژه‌ای در دنیا پیدا نمی‌کنند و قادر به رقابت با کشورهای فعال در این زمینه‌ها نیستند. یکی از نمونه‌های بارز نقش دانشگاه‌ها در عرصه تحقیقات را به‌وضوح می‌توان در دوران همه‌گیری کرونا مشاهده کرد، به‌طوری‌که دانشگاه‌ها نقشی حیاتی در مدیریت کرونا و تولید تحقیقات حیاتی و تربیت کارگران مهارت‌دیده داشته‌اند که به جوامع مختلف در مقابله با بحران ایجاد‌شده کمک کرده‌اند. زمانی که موضوع نقش این مراکز آموزشی در احیای اقتصادی و بازآموزی مهارتی نیروی کار جوامع بعد از همه‌گیری مطرح می‌شود، همکاری آنها با صنعت را بیش از پیش می‌توان مشاهده کرد.  اهمیت انتقال دانش بین موسسات آموزش عالی و سازمان‌های تجاری به‌خوبی ارزیابی شده و شامل معیاری برای نشان دادن میزان جذب درآمد پژوهشی موسسات آموزشی از صنعت است. دانشگاه و پژوهشگاه «واخنینگن» یکی از دانشگاه‌های هلند است که در حوزه‌های صنایع غذایی، علوم پایه، منابع طبیعی و کشاورزی فعالیت می‌کند. این دانشگاه که در جمع 200 دانشگاه برتر دنیا قرار دارد، در سال 2021 به ازای هر عضو هیات‌علمی دانشگاهی قریب 36 هزار دلار درآمد داشته است. رده‌بندی‌ها نشان می‌دهد دانشگاه‌هایی که جزء 10 دانشگاه برتر هستند، از این میانگین‌ها فراتر رفته‌اند. موسسات آموزش عالی آمریکا بر چشم‌انداز مشارکت تجاری در تحقیقات تسلط بالایی دارند. دانشگاه استنفورد که در رتبه دوم قرار گرفته، میانگین درآمد تحقیقات صنعتی خود را که به‌دلیل ارتباط نزدیک با کمپانی «آلفابت»، شرکت مادر گوگل به‌عنوان یک پروژه فارغ‌التحصیلی دو فارغ‌التحصیل دانشگاه افزایش یافته، معادل 107 هزار دلار به ازای هر عضو هیات‌علمی گزارش کرده است. دانشگاه‌های آکسفورد و کمبریج هم به ترتیب به ازای هر عضو هیات‌علمی معادل 57 و 30 هزار دلار درآمد داشته است. تفاوت درآمد پژوهشی بین دو کشور قابل‌توجه است، به‌طوری‌که متوسط درآمد تحقیقات صنعتی در تمام 181 دانشگاه آمریکا به ازای هر عضو هیات‌علمی معادل 9400 دلار بوده، درحالی‌که این رقم در 101 دانشگاه انگلیس کمی بیشتر از 1700 دلار اعلام شده بود.  به گزارش Times Higher Education جایی که شرکت‌ها در سطح موضوعی مقالات مجلات، مقالات تحقیقاتی و فصل‌های کتاب با هم همکاری می‌کنند، می‌توانند دیدگاه دیگری در مورد میزان انتقال دانش بین آموزش عالی و کسب‌وکارها ارائه دهند. به‌عنوان مثال مایکروسافت بین سال‌های 2015 تا 2019 بیش از 7900 نشریه دانشگاهی را منتشر کرد. بیش از 1600 مورد از این تعداد نشریه در چین وجود دارد که با بیش از 200 موسسه همکاری می‌کند. به تناسب، تعداد نشریات منتشرشده در دانشگاه‌های هلند 5.8درصد بیشتر از موسسات انگلیس یا آمریکا بوده است. درواقع حمایت تجاری از تحقیقات دانشگاهی در هلند در رشته‌های علوم و مهندسی به ویژه برای حوزه‌های علوم کامپیوتر و علوم مواد، بالاترین حد ممکن است.

  همکاری شرکت‌های بزرگ دنیا با دانشگاه‌ها
نقش شرکت‌های فناورانه در حمایت از تحقیقات و پژوهش‌های دانشگاهی آنقدر پررنگ است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت. طبق گزارشی که در سال‌ 2018 منتشر شده، شرکت «آلفابت» با 16.2میلیارد دلار، بیشترین هزینه را به تحقیق و توسعه اختصاص داده بود. شرکت ارتباطی «هوآوی» در سال 2019 اعلام کرد که سرمایه‌گذاری خود را در بخش تحقیق و توسعه از 13.6میلیارد به 19.5میلیارد دلار افزایش داد و قرار است طی پنج‌سال آینده نیز قریب به 100 میلیارد دلار در این حوزه سرمایه‌گذاری کند. هوآوی روی پروژه‌های مشترکی با دانشگاه‌ها کار کرده که از این میان می‌توان به موسسه تحقیقات اروپا اشاره کرد. این موسسه تحقیقاتی درکنار مرکز نوآوری فناوری 5G در دانشگاه «سوری» در انگلیس فعالیت می‌کند که هوآوی پنج‌میلیون پوند در آن سرمایه‌گذاری کرده است. این شرکت همچنین از دانشگاه «آلتو» در فنلاند نیز حمایت می‌کند که درحال تحقیق روی چگونگی عملکرد سرویس‌های 5G در حرکت اتومبیل‌ها و اتوبوس‌هاست.
یکی از همکاری‌های کلیدی هوآوی با دانشگاه «مک‌مستر» کاناداست که تمرکز اصلی خود را روی علوم پزشکی و سلامت گذاشته است. هوآوی در سال 2018- 2017 درآمد حاصل از تحقیقات حمایتی خود را معادل 230 میلیون پوند اعلام کرده است. این شرکت به‌دنبال همکاری با تعدادی از دانشگاه‌ها، موفق به تولید 415 نشریه تجاری شده و تعداد انتشارات تحقیقاتی خود را از 867 نشریه در سال 2016 به 912 نشریه در سال 2019 افزایش داده است. علاوه‌بر مایکروسافت، گوگل و سامسونگ، سرمایه‌گذاری مستمر شرکت‌هایی چون هوآوی در چگونگی بازسازی اقتصادهای ملی در جهان پس از همه‌گیری بسیار مهم خواهد بود. درحالی‌که مدت‌ها بحث در مورد میزان مشارکت‌ نهادهای خصوصی در فعالیت‌های تحقیقاتی موسسات دولتی وجود داشته، فشار بر بودجه‌ها و نیاز به افزایش سرعت و تاثیر تحقیقات به این معناست که دست موسسات بیش از هر زمان دیگری برای حمایت تجاری باز است.

  سرمایه‌گذاری بدون‌خروجی مناسب بی‌نتیجه است
افزایش سطح و رتبه دانشگاه‌ها ممکن است ایده سیاسی روز باشد اما نخستین تلاش دولت انگلیس برای توجه به بی‌عدالتی در این کشور است. در نقشه‌راه تحقیق و توسعه دولت که در جولای سال‌گذشته منتشر شد، با توجه به استراتژی تحقیق و توسعه بعدی که اواخر امسال وعده داده شد، می‌توان به نقش پژوهش در افزایش سطح دانشگاه‌ها اشاره کرد. بررسی‌ها نشان می‌دهد اختلاف در هزینه‌هایی که صرف تحقیق و توسعه در مناطق مختلف می‌شود، اغلب بیشتر است. به بیان ساده افزایش این میزان هزینه در نقاط خاص، نابرابری‌های موجود را تشدید می‌کند. یکی از گزینه‌ها افزایش حمایت از همکاری میان دانشگاه‌ها و مناطق مختلف است. آن گروه از موسسات آموزشی که مجهز به متخصص و شبکه‌های مختلف هستند، در قالب همکاری می‌توانند نیازهای خود را مورد توجه قرار دهند. توانمندی‌های تحقیقاتی انگلیس در مشارکت سیاست آکادمیک، از همکاری بین دانشگاهیان و متخصصان حرفه‌ای سیاست در سطوح مختلف دولتی در نقاط مختلف انگلیس حمایت می‌کند. انجام این کار به‌تنهایی برای یک دانشگاه دشوار است. با وجود اینکه تامین بودجه در پژوهش از اهمیت بالایی برخوردار است، اطلاع از سرمایه‌گذاری در بخش تحقیق و توسعه به معنای تاثیر در حوزه‌های مختلف نیست، بلکه خروجی تحقیقات است که می‌تواند نتیجه این اثربخشی را مشخص کند. به‌عبارتی حتی اگر سرمایه‌گذاری‌های عظیمی روی تحقیق و پژوهش صورت گرفته باشد اما ماحصل و خروجی کار آن چیزی نباشد که انتظار می‌رود، نمی‌تواند موثر واقع شود. کارشناسان بر این باورند برنامه‌ریزی‌ها باید در راستایی حرکت کنند که تمرکز اصلی دانشگاه‌ها بر چگونگی افزایش اقتصادی پژوهش و مزایای اجتماعی در حوزه‌ای خاص است. نخست‌وزیر شورای علم و فناوری انگلیس نشان داده است که سیاست‌های پژوهشی باید موقعیت این کشور را به عنوان یکی از قدرت‌های علمی جهان حفظ کند و این امر تضمین‌کننده ارتباط قوی و تکمیلی بین استراتژی‌های ملی و منطقه‌ای تحقیق و توسعه است. در حالت ایده‌آل، سیاست تحقیقاتی باید قدرت نفوذ توانمندی‌های پژوهشی را در سراسر انگلیس برای درنظر گرفتن اولویت‌های ملی و منطقه‌ای درنظر بگیرد. البته تامین بودجه تحقیق و توسعه و سرمایه‌گذاری در این حوزه نوشدارویی برای افزایش رتبه کشور به شمار نمی‌رود و از سوی دیگر این مساله را نمی‌توان جدا از دیگر حوزه‌های سیاسی درنظر گرفت. در این میان رویکردی هماهنگ موردنیاز است که بتواند خط اتصال بین آموزش، مهارت‌ها، زیرساخت‌ و ارتباط را در میان دیگر عوامل شناسایی کند اما قابلیت بالایی برای سیاست تحقیق و توسعه وجود دارد تا نقش مهمی را در سیاستی بزرگ‌تر ایفا کند.
همان‌طور که کارشناسان باور دارند، کلید ارتقای سطح کشورها از نظر علمی، مهارت بالا و اقتصادی با دستمزد بالاست اما این امر بدون سرمایه‌گذاری و نوآوری قابل‌اجرا نیست و نمی‌تواند بازدهی بالایی داشته باشد و دانشگاه‌ها باید موتور محرکه این تغییر و تحول باشند. اگر قرار بر این است که بلندپروازی‌های دولت برآورده شود، دانشگاه‌ها در این میان نقشی حیاتی دارند و به‌عبارتی ستون‌های اقتصاد منطقه‌ای هم از نظر کارفرمایان و هم از نظر تولیدکنندگان درآمد برای دیگر کسب‌وکارهای محلی به‌شمار می‌روند. به‌لحاظ تاریخی، عملکرد بالا در ارزیابی‌های پژوهشی در دانشگاه‌های کوچک‌تر با پژوهش فشرده مرتبط است. اما اکنون سطح عملکرد سایر موسسات ارتقا یافته است و می‌تواند به پرکردن شکاف به‌سمت دستمزدها و مهارت‌های بالاتر در زمینه‌هایی که از لحاظ تاریخی رشد اقتصادی و بهره‌وری کمتری داشته و بسیاری از دانشگاه‌های مدرن در آن واقع شده‌اند، کمک کند.

  مشارکت تحقیقاتی با مشاغل، رشد نوآوری
معیارهای بین‌المللی حکایت از آن دارد که انگلیس اکنون هم ابرقدرت علمی و هم کشوری نوآور است. شهر نیوکاسل درحال‌حاضر بزرگ‌ترین مرکز پژوهشگران خارج از منچستر و سه مثلث دانشگاهی شامل آکسفورد، کمبریج و لندن است. با ادغام توانایی‌های دانشگاه‌های مختلف، شمال شرق این کشور بزرگ‌ترین مرکز تحقیقاتی خارج از لندن است. دانشگاهیان درحال ساختن یک نیروگاه تحقیقاتی در ناحیه شمال هستند که می‌تواند نوع سرمایه‌گذاری را که پیش‌تر به مناطق مرفه‌تر محدود شده بود، جذب کند. این نیروگاه‌های تحقیقاتی درحال ایجاد شراکت با مشاغلی هستند که منجر به نوآوری شده و قادر است مشاغل با مهارت بالا را ایجاد کند. از این طریق می‌توان از بروز یک چالش تاریخی برای رشد و بهره‌وری جلوگیری کرد. این امر از طریق سرمایه‌گذاری برنامه‌ریزی شده و مستمر دانشگاه‌ها در زمینه قابلیت‌های پژوهشی امکان‌پذیر شده است. به عبارتی سرمایه‌گذاری پایدار در قابلیت‌های پژوهشی می‌تواند به کیفیت تدریس و فرصت‌های شغلی کمک و شراکت‌های طولانی‌مدتی را با کسب‌وکارهای بلندپروازانه و با رشد سریع ایجاد کند. در این میان اقدامات بیشتری برای فعال کردن موسسات درحال رشد برای کمک به ارتقای سطح وجود دارد. تخصیص بودجه‌های تحقیقاتی که در سراسر دولت توزیع می‌شوند، می‌تواند با بررسی دقیق‌تری صورت گیرد تا از عدم توقف بودجه اطمینان حاصل شود و دانشگاه‌های درحال رشد می‌توانند نقش خود را در ایجاد پایگاه تحقیقاتی انگلیس ایفا کنند. ارزیابی‌های آتی می‌تواند توجه بیشتری به منافع محلی پروژه‌های تحقیقاتی داشته باشد. این امر به دانشگاه‌ها کمک می‌کند تا سرمایه‌گذاری بیشتری را جذب کنند. رشد توانایی پژوهشی دانشگاه‌ها می‌تواند منافع اجتماعی و اقتصادی زیادی را به همراه داشته باشد.

بیشترین سرمایه‌گذاری دانشگاه‌ها
دانشگاه‌های پژوهش‌محور جزء مراکزی هستند که جامعه می‌تواند روی آنها سرمایه‌گذاری کند و این موضوع آینده یک کشور را به‌ویژه در شرایطی که کشورهای آسیب‌پذیر می‌شوند، تضمین می‌کند. دانشگاه‌های پژوهش‌محور به طرق مختلف به‌طور مستقیم و غیرمستقیم منافع اقتصادی قابل‌توجهی را برای جامعه به ارمغان می‌آورند. دانشگاهیان از طریق تحقیقات خود به اکتشافات جدید کمک می کند. اگرچه کل هزینه‌های تحقیق و توسعه در موسسات آموزش عالی به‌دلیل همه‌گیری کووید-19 نسبت به هر دوره‌ای از سال 2015 تاکنون رشد کندتری داشته اما هزینه‌ها هنوز 2.7 میلیارد دلار در سال مالی 2020 افزایش یافته است. از مجموع 86.4میلیارد دلاری که در نظرسنجی تحقیق و توسعه آموزش عالی بنیاد ملی علوم ذکر شده، تقریبا نیمی از آن به علوم بهداشت و علوم زیست پزشکی اختصاص یافته است. بزرگ‌ترین دریافت‌کننده و خرج‌کننده بودجه تحقیق و توسعه دانشگاه جانز هاپکینز است که بیش از 3.1میلیارد روی بخش تحقیق و پژوهش سرمایه‌گذاری کرده است. 20 موسسه دیگر بیش از یک‌میلیارد دلار هزینه کرده‌اند که از این میان می‌توان به دانشگاه میشیگان- آن آربور با 1.67میلیارد دلار، دانشگاه کالیفرنیا در سان‌فرانسیسکو 1.65میلیارد دلار، دانشگاه پنسیلوانیا 1.58میلیارد دلار و دانشگاه واشنگتن در سیاتل 1.46میلیارد دلار اشاره کرد. دانشگاه آریزونا جزء موسساتی است که پیشرفت بزرگی در نتایج تحقیق و توسعه داشته به‌طوری‌که در سال مالی 2020، حدود 27 میلیون دلار بیشتر از سال 2019 هزینه کرد.

  درآمد 653 میلیون پوندی آکسفورد از پروژه‌های تحقیقاتی
این دانشگاه از سال 1997 مسئولیت ایجاد بیش از 200 شرکت فناوری جدید را براساس تحقیقات آکادمیک ایجادشده در دانشگاه آکسفورد و متعلق به این مرکز آموزشی برعهده گرفته و به‌طور متوسط هر دوماه یک‌بار یک شرکت جدید ایجاد کرده است. نوآوری دانشگاه آکسفورد به سرمایه‌گذاران این فرصت را می‌دهد که شرکت‌های جدیدی که برای توسعه و تجاری‌سازی فناوری و مالکیت فکری ایجادشده در دانشگاه آکسفورد موردنیازند، تاسیس شود. آکسفورد بزرگ‌ترین دانشگاه پژوهش‌محور در انگلیس با درآمد تحقیقاتی 653 میلیون پوند در سال 2021- 2020 است.

  بودجه 1.69میلیارد دلاری دانشگاه استنفورد
موضوع تحقیق و پژوهش در این دانشگاه بسیار قابل‌توجه است و با برنامه‌های تحقیقاتی که منعکس‌کننده تخصص، خلاقیت و ابتکار هیات‌علمی است که دستور کار تحقیقاتی را تعیین می‌کند. بیش از 7900 پروژه با حمایت خارجی در سراسر این دانشگاه تعبیه شده که کل بودجه پروژه‌های حمایت شده، 1.69میلیارد دلار برای سال‌های 2021- 2020 ازجمله آزمایشگاه ملی شتاب‌دهنده است. دولت فدرال تقریبا از 79 درصد از این پروژه‌ها حمایت می‌کند.

  دانشگاه‌های استرالیا
بودجه تحقیقاتی دانشگاه استرالیا از درآمدهایی تشکیل‌شده که از منابع مختلف ازجمله هزینه‌های دانشجویان بین‌المللی به‌دست می‌آیند. این علاوه بر بودجه از کمک‌های مالی دولتی، به طور خاص برای فعالیت‌های تحقیقاتی دریافت می‌شود. دانشگاه‌های استرالیا در سال 2018، حدود 12.2میلیارد دلار استرالیا روی تحقیقات سرمایه‌گذاری کردند. درآمدی که برای تامین مالی تحقیقات دانشگاه‌های استرالیا در آن سال مورد استفاده قرار گرفت، بالغ بر دومیلیارد دلار بوده که 3.1میلیارد دلار آن از هزینه‌های دانشجویان بین‌المللی تامین شده است.