معرفی فیلم و سریال‌های شاخص با موضوع زندگی امام‌خمینی (ره)
کیانا تصدیق‌مقدم، خبرنگار: از گذشته تاکنون معرفی شخصیتهای برجسته تاریخی در جهان درقالب آثار نمایشی، مورد توجه فیلمسازان قرار داشته است. نهادهای فرهنگی در کشورهای مختلف با بهره‌گیری از زندگینامه این افراد فیلم، سریال و مستند تولید می‌کنند. یکی از شخصیتهای بزرگ تاریخی در ایران، امام‌خمینی(ره) است که بعید می‌دانم کسی باشد که نامش را در جهان نشنیده باشد. تاکنون تعدادی از کارگردانان کشورمان، داستان زندگی امام‌خمینی(ره) را روایت کردند؛ برخی شخصیت سیاسی امام و عده‌ای دیگر ویژگی‌های اخلاقی‌اش را مورد توجه قرار دادند. روایت زندگی افراد برجسته و موثر در شکل‌گیری تاریخ، بیانگر هویت هر کشور است، به همین دلیل فیلمسازان تلاش می‌کنند با تولید آثار فاخر درقالب آثار نمایشی این تاریخ را برای نسل‌های بعد حفظ کنند. البته دیدن حال‌وهوای تاریخ معاصر درقالب فیلم و سریال، برای هر سنی می‌تواند جذابیت خاصی داشته باشد. با وجود اینکه تاکنون آثار گوناگونی از دوران مختلف زندگی امام‌خمینی(ره) تولید شده است هیچ‌کدام نتوانسته‌اند این شخصیت برجسته را در سطح جهانی به‌خوبی معرفی کنند و فیلمسازان می‌توانند آثار فاخری در زمینه معرفی شخصیت امام برای نسل‌های بعد تولید کنند. در ادامه بعضی از آثاری را که با موضوع زندگی امام‌خمینی(ره) تولید شدند معرفی کردیم.
«فرزند صبح»
تولید فیلم «فرزند صبح» به کارگردانی بهروز افخمی و تهیه‌کنندگی محمدرضا شرف‌الدین از سال1383 آغاز شد و اولین‌بار در بیست‌‌ونهمین جشنواره فیلم فجر در سال1389 به نمایش درآمد. «فرزند صبح» به دوران کودکی امام‌خمینی(ره) و بخشی از دستگیری وی در 15خردادماه سال1342 میپردازد. پس از نمایش این فیلم در جشنواره فجر کیفیت پایین این اثر حاشیه‌‌های زیادی را به‌همراه داشت و حتی صدای اعتراض کارگردان را هم بلند کرد، چون به گفته خودش، فیلم در نبود او تدوین و به جشنواره ارائه شده بود. حالا پس از گذشت 12سال، نسخه‌‌ای از آن با تایید کارگردان آماده اکران عمومی شده است. «فرزند صبح» قرار بود همزمان با رحلت امام‌خمینی(ره) در نیمه خردادماه1401 در سینماها به نمایش درآید، اما به‌نظر می‌رسد که هنوز شرایط اکران آن مهیا نیست. افخمی در سال1389 نامه‌ای نوشت و در آن دلیل ساخت فیلم با موضوع زندگی امام‌خمینی(ره) را بیان کرد. در متن این نامه آمده بود: «آنها که خمینی را دوست دارند می‌دانند که نسل جوان او را چندان نمی‌شناسد. اگرچه سایه او بر تمام دنیای امروز افتاده است و نگهبانان نظم نوین از آن سایه بلند می‌ترسند اما نسل امروز ایران او را چنانکه ما دیروزی‌ها فهمیده‌ایم درک نمی‌کنند. من 12سال پیش کوشش کردم احساس و دریافت خودم را از حضور و حیات و سال‌های اول مردی که دنیا را عوض کرد به فیلمنامه درآورم. این فیلمنامه را بچه‌های سیدمرتضی آوینی در موسسه روایت فتح خواندند و دوست داشتند و خواستند که به فیلم درآید اما آنها رفیق نیمه‌راه شدند و تا پایان کار نماندند و «فرزند صبح» به‌دست تهیه‌کنندگانی افتاد که فیلم را نابود کردند.»
«صنوبر»
فیلم «صنوبر» به کارگردانی مجتبی راعی در سال1380 تولید و در سال1381 با نام «سال سخت در خمین» در جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد و بعد از آن درقالب سریالی 6قسمتی از تلویزیون پخش شد. راعی در این اثر به دوره نوجوانی امام‌خمینی(ره) در بازه زمانی 13 تا 16سالگی میپردازد. فیلم «صنوبر» تاکنون شرایط نمایش در سینماها را پیدا نکرده است و مخاطبان با پخش تلویزیونی آن آشنا هستند.»
راعی در آن سال‌ها در گفت‌وگویی با ایسنا درباره مراحل تولید این فیلم بیان کرده بود: «در ابتدا قرار بود یک فیلم سینمایی درباره نوجوانی حضرت‌امام(ره) بسازم و به من گفتند چون بودجه‌ای که داریم زیاد نیست و تلویزیون بخشی از هزینه‌‌ها را میدهد خیلی روی این کار ریز نشوم تا سریالی هم از آن ساخته شود و طی هفت‌ماه در بیابان‌ها با سختی زیاد «صنوبر» را ساختم.»
وی درباره زمان اکران این فیلم گفته بود: «با توجه به اینکه فیلم درباره حضرت‌امام(ره) بود با وجود اینکه کار کامل نشده بود اصرار داشتند فیلم در آن سال در جشنواره فجر حضور داشته باشد و من به سفر رفتم تا این کار را نکنم، اما بعد فهمیدم فیلم را بدون حضور من به جشنواره دادند. معتقدم نسخه سینمایی و سریال «صنوبر» نزدیک‌‌ترین کار به زندگی حضرت‌امام(ره) است، چراکه ما برای تحقیق از مرادی‌‌نیا که اهل خود خمین بود، بهره گرفتیم و او با تمام کسانی که از هنگام بچگی امام را دیده بودند مصاحبه کرده بود و از شخصیتهای معاصری مانند کمره‌‌ای تحقیقات زیادی انجام داده بود.»
«آفتاب و زمین»
تولید سریال «آفتاب و زمین» در اواخر دهه70 به کارگردانی جواد شمقدری و تهیه‌کنندگی علیرضا سجادپور شروع شد و در اوایل دهه80 از شبکه دو سیما پخش شد. «آفتاب و زمین» ابتدا دورانی از زندگی امام را نشان میدهد که پدرش با خوانین منطقه مبارزه می‌کند، سپس داستان تولد امام روایت می‌شود. در آن زمان قرار بود سریال ادامه‌دار باشد و مقاطع بعد از تولد زندگی ایشان هم به تصویر کشیده شود، اما ادامه آن تاکنون ساخته نشده و این سریال تنها دوران شش‌ماهگی امام را تصویر کرده است. در «آفتاب و زمین»، ولی‌الله مومنی، نقش پدر امام را ایفا می‌کند و علت انتخاب وی برای این کاراکتر، چهره کمترشناخته‌شده و تسلط آن برای خواندن متون و خطابه‌‌ها بود. این سریال بارها درقالب فیلم سینمایی از شبکه‌های تلویزیونی پخش شده است. «آفتاب و زمین» درقالب 13قسمت تولید شده بود.
شمقدری درباره پیشنهاد تولید این سریال در سالروز تولد امام گفته بود: «یک‌سال قبل از صدمین سالگرد تولد امام(ره)، تصمیم گرفتم کاری را متناسب با این مناسبت بسازم و شرایط زمانی و مکانی تولد ایشان را به تصویر بکشم. این پیشنهاد را به‌صورت کلی مطرح کردم که در گام اول تولد امام(ره) را بسازیم و پس از آن حوادث مختلفی که در زندگی امام روی داده را به تصویر بکشیم. قرار شد تولد امام را به شکل مقدمه کار کنیم. تحقیقات را در این زمینه تمام کردم و سال بعد هم این مجموعه تحقیقات به شکل سریال «آفتاب و زمین» ارائه شد.»
سریال «روح الله»
سریال «روح‌الله» به کارگردانی راما قویدل و سیامک صرافت در 13قسمت برای شبکه دو سیما تولید شد. هفت قسمت اول آن در ایام دهه‌فجر سال1391 پخش شد، اما قسمت‌های بعدی آن به‌دلیل مشکلات مالی متوقف شد. سال1392 در آستانه ایام ارتحال امام(ره) قسمت‌های تازه آن پخش شد. سعید نعمت‌الله فیلمنامه این سریال را براساس خاطراتی که در کتاب‌های مختلف از امام نوشته شده بود به نگارش درآورد. محمد کاسبی و انوشیروان ارجمند در این سریال ایفای نقش کرده بودند. در این سریال به ویژگی‌های اخلاقی امام اعم از همسایه‌‌داری، رعایت حق‌الناس، مهربانی، صرفه‌‌جویی، توجه به مطالعه و عدالت اشاره می‌شود که در بازنمایی خاطره‌‌ای واقعی از افراد، روایت شده است. یکی از موضوعات قابل‌توجه در سریال «روح‌الله» این است که بازیگری در آن وجود ندارد که بخواهد نقش امام را بازی کند، اما با ایفای نقش بازیگران دیگر و سکانس‌هایی که نشان میدهد کاراکترهای داستان به خانه امام می‌روند، حضور غیرفیزیکی امام در سریال را نشان می‌دهند. درواقع کارگردان این سریال شخصیتی را برای ایفای نقش در کاراکتر امام انتخاب نکرده است.
راما قویدل در مصاحبه‌ای درباره پرداخت به زندگی بنیانگذار انقلاب در سینما و تلویزیون گفته است: «فکر می‌‌کنم من جزء معدود کارگردان‌هایی هستم که دین خودم را نسبت به امام‌خمینی(ره) ادا کردم و موفق شدم سریالی پیرامون زندگی ایشان بسازم. «روح‌الله» سریال مورد علاقه من است و آن را بسیار دوست دارم. سریالی لطیف و شیرین که با زبانی شاعرانه به موضوع خود می پرداخت و غیرشعاری بود. به‌ویژه این کار را براساس بازخوردهایی که گرفته‌ام بیشتر دوست دارم.»
در این رابطه بیشتر بخوانید:
مستند «بانو قدس ایران» روایتی از یک رمان عاشقانه است (لینک)
امام خمینی(ره) و فرهنگ؛ خیلی نزدیک، خیلی عمیق (لینک)
برآمده از روح و دل (لینک)
مطالب پیشنهادی
