امام خمینی(ره) و فرهنگ؛ خیلی نزدیک، خیلی عمیق

مریم رحمانی، خبرنگار: اگر یک حرکت عظیم مثل انقلاب اسلامی از عناصر مهمی تشکیل شده باشد یقینا فرهنگ را می‌توان جزء مهم‌ترین این عناصر خواند. خالی بودن هر حرکتی از این عنصر به نوعی تبدیل کردن آن به یک امر موقت است؛ چراکه باورها و اعتقاد‌ات در دامنه فرهنگ شکل گرفته و آن را بارورتر می‌کند. پس شاید بتوان از آن به‌عنوان ریشه انقلاب یاد کرد که به طریق اولی باورها و اندیشه‌های جاری در انقلاب را شکل می‌دهد.
نقش فرهنگ در دیدگاه امام خمینی به‌قدری بااهمیت است که از آن با عنوان کارخانه انسان‌سازی یاد می‌کنند و در همین زمینه می‌فرمایند: «فرهنگ سایه‌ای است از نبوت» همچنین در بخشی از وصیت‌نامه ایشان درخصوص فرهنگ و ابزارهای انتقال مفاهیم فرهنگی این‌طور آمده: «ما کی با تجدد مخالفت کرده‌ایم؟ سینما یکی از مظاهر تمدن است که باید در خدمت مردم و تربیت آنها باشد. ما با فساد مخالفیم نه با سینما.»
در بررسی سخنان امام(ره) به این نکته مهم می‌رسیم که ایشان فرهنگ را فراتر از آداب و رسوم جاری در جامعه تعریف می‌کردند و معتقد بودند امروز جهان تشنه‌ فرهنگ اسلام است و در انتقال آن با ابزارهایی مثل سینما نه‌تنها مخالفت نداشتند بلکه معتقد بودند شکل درست آن می‌تواند در مقابل هجمه غلط و غربی آن بایستد و جوانانی را تربیت کرده و اندیشه‌هایی را رواج دهد که جامعه را به‌سمت کمال نهایی که همانا جامعه آرمانی اسلام است، ببرد.  مهم‌ترین جمله حضرت امام درباره سینما مربوط به سخنرانی ایشان در بهشت‌زهرا است که فرمودند: «ما با سینما مخالف نیستیم، ما با مرکز فحشا مخالفیم. ما با رادیو مخالف نیستیم، ما با فحشا مخالفیم. ما با تلویزیون مخالف نیستیم، ما با آن چیزی که در خدمت اجانب برای عقب نگه‌داشتن جوانان ما و از دست دادن نیروی انسانی ماست، با آن مخالف هستیم.» از نظر امام خمینی(ره) فرهنگ باید در خدمت رواج اندیشه‌های انسانی و اسلامی باشد و در جنگ عقیده‌ها که امروز موردتوجه دشمنان انقلاب است این جوانان هستند که در تیررس و نقطه هدف برای تاثیرپذیری‌اند پس باید نور، تصویر و صدا را چاشنی هنر انقلاب کرد و خوراک فرهنگی مناسب را برای افراد جامعه و در دیدی وسیع‌تر مردم دنیا آماده کرد.
امام در پیامی در شهریور 58 خطاب ‌به استادان فرمودند: «بزرگ‌ترین فاجعه برای ملت ما این وابستگی فکری است که گمان می‌کنند همه‌چیز از غرب است و ما در همه ابعاد فقیر هستیم، و باید از خارج وارد کنیم.»
ایشان افزودند: «شما استادان و فرهنگیان و دانشجویان دانشگاه‌ها و دانشسراها و نویسندگان و روشنفکران و دانشمندان معظم باید کوشش کنید، و مغزها را از این وابستگی فکری شست‌وشو دهید. و با این خدمت بزرگ و ارزنده ملت و کشور خود را نجات دهید.» با توجه به این کلام امام می‌توان نتیجه گرفت ایشان به نوآوری در عرصه انتقال مفاهیم فرهنگی توجه داشتند و استعمار و دربند بودن را در فرهنگ نمی‌پذیرفتند و خواهان عرضه‌ تصویر‌های نو مبتنی‌بر فرهنگ اسلام و انقلاب بودند.
 در نظر امام هنر صرفا برای خودنمایی نیست و باید بار رساندن انسان به کمال مطلوب را به دوش بکشد. ایشان در اردیبهشت سال 59 درمورد فیلم «گاو» ساخته داریوش مهرجویی چنین فرمودند: «ما بحمداللّه‏ گویندگان و نویسندگان خوب داریم. ما همه‌چیز داریم. من غالبا فیلم‌هایی که خود ایرانی‌ها درست می‏‌کنند به نظرم بهتر از دیگران است. مثلا فیلم «گاو» آموزنده بود. (صحیفه امام- ج ‏12- صص: 291 و 292)
همچنین نظر امام موسیقی را کارآمد می‌دانستند و می‌فرمودند: «موسیقی‌ باید در خدمت تعالی انسان قرار گرفته و از طریق آن مفاهیم والای انسانی را به‌ نمایش گذاشته شود.» امام‌خمینی بعد از ورود به عرصه حکومت‌داری، در آرا و نظریات خود پیرامون بحث موسیقی تعدیلی ایجاد کرد. ایشان برای موسیقی منفعت‌ها و آثار مثبتی متصور شدند و بر این باور بودند که موسیقی‌ای که در نظام جمهوری اسلامی تولید می‌شود و بانی و متولی آن این نظام است، از نوع موسیقی حلال است، مگر اینکه خلاف آن ثابت شود.
اگرچه زمانی‌که صحبت از استقلال و حتی تبدیل شدن به قدرت را پیش می‌کشیم ابتدا ذهن به‌سمت پیشرفت در عرصه‌های اقتصادی می‌رود اما باید پذیرفت که یک جامعه هرچقدر در صحنه اقتصاد قوی باشد اما در عرصه فرهنگ خالی از محتوای لازم در انتقال آرمان‌های خود درنهایت تبدیل به یک جامعه ماشینی ‌می‌شود که صرفا یک هژمونی اقتصادی برایش ایجاد می‌شود و خالی از محتوای لازم برای بارور کردن اندیشه‌های این جامعه است؛ نکته‌ای که همواره موردتوجه امام(ره) بود.

در این رابطه بیشتر بخوانید:

مستند «بانو قدس ایران»  روایتی از یک رمان عاشقانه است (لینک)

برآمده از روح و دل (لینک)

تصویر به امام بدهکار است (لینک)